Ата-бабамыз ертеде құнарлы да шұрайлы жердің түйінін іздеп, мал соңында көшіп-қонумен, тау бөктерін сан саналы ата қонысқа айналдыра білген. Киікбай, Үйеңкі, Шолақ, Тауқаратұрық, Ащысай, Тескенсу байырда 10-ауыл  деп  те аталған екен. Сол кездегі ауыл басшысы Шолақтан шыққан Көшім Тілемісов, болыс Кемеш Танабаев деген азаматтар ел басқарған болатын.  «Әркімнің туған жері – өзіне  Мысыр шаһары» деген сөздің мәнісі тереңде. Сол айтпақшы, біздің туған өлкеміз Тескенсу да ежелгі өркениеттің өрісі, бабалар бастан кешірген барлық тарихтың куәгері. Егер қара тасқа тіл бітіп, қара жер тебіренер болса, талай дәуірдің күбірі мен күмбіріне құлақ түрер едік. Күн шығып, ай жүзгелі бергі кезеңде біздің ауылда жасаған, өмір сүрген жақсылардың дерегін білер едік.

Кезінде «Балам саған айтамын, келінім сен тыңда» деген үлкендердің астарлы ақыл сөзіне құлақ қоймаппыз. Соның салдарынан қағаз бетіне толық түсіре алмағанымыз өкінішті. Кейбір кезеңдер ғана ерекше есте қалғаны бар. Соның өзін таразыға тартуға, шежіреге түсіруге қанағат тұттық.

90 жылдық тарихында сан түлеген Тескенсу көпшіліктің көз алдында көркейді. Алаш баласы басынан кешірген алмағайып күндердің бәріне куә болды. Ақсүйек ашаршылықты, жазықсыз жала жабылған қуғын-сүргінді, қаһарлы қан майданның барлық ауыртпалығын аталарымыз бен әкелеріміз, әжелеріміз бен шешелеріміз өз иықтарымен көтерді. Түрен салғаннан түте-түте болған тың жерлеріміздің құнары әлі қалпына келген жоқ. Аға буын азаматтарымыз Кеңестік заманның барлық өткелінен өтті, ағыны сан бұрылған күндерде  де ел мен жерінің ұлы мұратына адал болды. «Шолақ», «Үйеңкі», «Киікбайдың» жарқын бейнесін сөзбен суреттеп  беруге біздің тіліміз жете ме, білмеймін. Балдырғаны білектей, көгорай кілем белдері кімдердің көңілін көктем етіп, кімдердің көкейін теспеген?! Оның әрбір шөбі дәрі, әрбір доланасы, аршасы мен қылшасы, шыршасы мен шетені, тобылғысы, қаңбағы мен ебелегі, шиі мен шілігіне дейін етене жақын, ұшқан құс, жүгірген аң, жорғалаған жәндігіне дейін көзімізге оттай ыстық басылады. Осынау жер үстіндегі жәннатта табиғи ен байлықтың ортасын кешіп, Тескенсудың суы мен нуы, құнарлы топырағын кешіп жүргенімізді өлшеусіз бақыт деп санаймыз.

Ел болып ұйысып, жұрт болып жарасқалы бері талай-талай тауқыметті тағдырды бастан кешкен ауыл 1929 жылы «Төрткөл» артелі болып құрылды. Артель орталығы Тескенсу болған. Артель адамдары жер жыртып, шамаларынша егін егіп тұрақтануға бейімделді. Артель өздерін қосшы-серіктестік деп атады. Алғашқы артельді Әбдіреш Кенжетаев, одан кейін Тоқжігіт Оразалиев басқарды.

Мырзабеков Ыбырайым 1929-1939 жылдары ауылдық кеңесті тізгіндеді. Артель мүшелері өздерінің еңбексүйгіштігімен, істе белсенділігімен көзге түсті. Бірі – мал бақса, екіншісі егін егіп күн көрді. Қыстың қақаған суығында, қарлы боранында, күзгі жауын-шашынында, шілденің аптабында талай қиыншылықтарға төзді. Олар ауыр еңбек пен теңсіздіктің тауқыметін ерте көрді. Оқымаса да жақсы жайылымды жаза баспай танитын, қандай шөп қай жерде өсетінін білетін адамдар еді. Мал басын аман сақтау, төлден шығын шығармау – олардың серті еді.

Одан кейін колхоздастыру дәуірі бас-талды. Колхозшылар темекі өсірумен айналысты. Мал, егін және бар... 1936 жылы Сәтбай Жанысбаев «Төрткөлге» бастық болып келді. Осы Сәтбай Жанысбаев басқарған кезде «Культурный баз» салынды. 5 га жерге жеміс ағаштары отырғызылды. Тас төселіп жол салынды. Сабаншы Ауғанбаев, Сүлеймен Сиқымбаев, Жақсыбай Шолпанбаев, Иса Сүменов, Хасен Сәрсебаев басқарған 1940-1945 жылдары ауылымызға 15 отбасы шешен-ингуштар, 40 отбасы азербайжандар, еврей мен армяндар жер аударып, көшіп келді. Келгендерді ауыл адамдары сыртқа теппеді, қайта бауырына басты. Жақсы араласып, қиын-қыстау күндерді бірге көрді, бір үзім нанды бөліп жеді. Ауыл азаматтары бұл отбасыларға жан-жақты көмек көрсетті. Соғыстан кейін еврей, армяндар өз Отандарына қайтты, ал азербайжандар осы ауылда тұрақтап қалды. Қазір ұрпақтары осы Тескенсуды тұрақтаған. Балалары да осы мектепте білім алуда. Қазақ тілі – олардың екінші ана тілі.

1946 жылы Отан соғысына қатысушы Әшірбек Бадамбаев бастық болды.Ұлы Отан соғысының отты жылдарын көріп, елге аман оралған Ушуров Мұса, Сейсембаев Әлімтай, Әлішеров Сейсембек, Дәулетияров Медерхан, Жайсанов Әбдібай, Жайсанов Маткерім, Көбенқұлов Тілеубек, Суанбеков Төкен, Қиқымбаев Жақай, Сағындықов Әсімжан, Сағындықов Мәсімақын, Иманбаев Қали, Керейбаев Әлімбай, Меркібаев Қожақан, Оңғарбаев Усабай, Еділбаев Жұмаділ, Әміржанов Нұрғазы, Қабылғожаев Нүсіпжан, Қошақаев Игібай, Сауытов Тейп, Шамиев Сауыт, Аққасов Төкен, Сәрсенбиев Қадыр, Кенжебаев Тоқтақын, Смағұлов Молдабек, Кенжетаев Рахымжан, Нақысбеков Нұрғали, Сатқынов Жамал, Бүрлібаев Қасым, т.б. азаматтар  уақытпен санаспай, ыстыққа күйіп, суыққа тоңа жүріп, олар өмірінің ұзақ жылдарында осы Тескенсуда бірі – председательдің орынбасары, бірі – ферма меңгерушісі, енді бірі – зоотехник, бірі – педагог, бірі – есепші, бірі – сушы, бірі – бригадир болып әртүрлі қызметтерді атқарып, ауыл экономикасын көтеруге белсене атсалыс-ты. Олардың даңқты жолдары, ерліктері кейінгі ұрпаққа үлгі болып қала бермек!

Ұлы Отан соғысынан кейін «Қызыл Октябрь» деп аталған Киікбай ауылының тұрғындары Еренші, Сабаншы Ауғанбаевтар әулеті, Бұрқатай Бұзықбасов, Оңғарбай, Қиқымбай, Мұқан, Әби, Өжіке, Даңғара, Қожанай Құсайыновтар, Қорабай, Зорхан, Әбілғазы, Әуезайт, Оразқұл Жомартов, Абдрахман, Сайымбөлек, Жамал Сатқыновтар, Шәмиевтер әулеті, Нурденовтер, Абдуллаевтар, Сауытовтар, Ибрагимовтер, Зайыровтар, Азнабакиев-тер, Амурлаевтар т.б. колхозға келіп қосылып, бейбіт өмірдегі өз еңбектерін жалғастырды.

1948-1953 жылдар аралығында колхозды Жұматай Кәшкеев, 1953-1960ж Оспанқұл Елубаев,1960-1962 жылдары Жармұханбет Омаров  сияқты азаматтар басқарды. Темекі, қой, егіс өсірумен колхоздың атағы шықты. Колхозда мал шаруашылығын дамыту мәселесі қолға алынған кезде Тастан Тоқбаев та, Жамбол Боқбасаров та тамаша табыстарға жетті. Жылқы өсіріп оның басын аман сақтауда сіңірген зор еңбектері үшін СССР Жоғарғы Советі Президиумының 1948 жылғы 23 шілдедегі Указы бойынша Тастан Тоқбаевқа, Жамбол Боқбасаровқа Социалистік Еңбек Ері атағы берілді. Тескенсу колхозының атағы Ұлы Отан соғысынан кейін, осындай алтын жұлдызды  шамшырақтарының арқасында облысымызға үлгі болып көш бастады. Колхоздың нығаюына үлес қосқан шопандар адал еңбектерімен көрінді. Шопан таяғын алып, отар артынан жайылымға шыққан азаматтардың бірі – Қожанай Ақатаев. Өзіне тапсырылған істі абыроймен атқарып шықты. Аға шопан Ақатаев Қожанай ауыл шаруашылығы озаттарының слетіне қатысты. 1948 жылы «Ерлік еңбегі үшін» медалімен, 1953 жылы Қазақ ССР Жоғарғы Советінің мақтау қағазымен, 1958 жылы Ленин орденімен, 1960 жылы Қожанай Ақатаевқа «Қазақ ССР-нің Социалистік мал шаруашылығына еңбек сіңірген шебері» деген атақ берілді.

Әбіт Айдосов, Тұрсын Ашимов, Жұмаш Бураханов колхоз кезінде ауылдық кеңестің председательдері болды. Колхоз 1962 жылы 10 сәуірде «Тескенсу» совхозы болып қайта құрылды. Негізгі бағыт-темекі өсіру болды. Совхоз директоры Савин Серафим Алексеевич еді. Ленин орденді озаттар есімі таныла бастады. Олар – механизатор Исраил Ашимов, бригадир – Игібай Қалдыбаев, сушы – Үсен Рузиевтер болды. Әлімтай Оразбаев, Тоққожа Ерғазиев, Жылқыбек Қылышбеков «Еңбек Қызыл Ту» ордендерін алды. Иә, ауыл тізгінін әр уақытта әр түрлі азаматтар ұстады. Ел мен жердің өсіп-өркендеп, бүгінгі дәрежеге жетуіне олар да өз үлестерін қосты. Мәселен С.Савиннен кейін 1970-1976 жылдары совхозды Қойгелді Олжаболатов басқарса, 1976-1981 жылдары совхоз директоры Нестай Ұзақов болды. 1981-1992 жылға дейін совхоз директоры болып Салимов Еркін жұмыс атқарды. 1992-1994 жылдары Тескенсу совхозы «Тескенсу ауыл шаруа-шылық – өндірістік кооперативі» болып құрылып, оның төрағалығына Болат Қыдырбаев тағайындалды. 1994-1999 жылдары  Ахметов Алтынбек, 1999-2001 жыл аралығында осы кооперативті Қанаев Нұрлан басқарды. Барлығы өз мүмкіндігі мен уақыт ағымына сай жұмыс істеді. Совхоз болып тұрған кезде Қиқымбаев Жақай, Аққасов Төкен, Кегенбаев Ахметжан,  Жамалов Нұрлан, Жұмабек  Әбдірәсілов, Омар Қалдыбаев, Еркін Сейсембаев, Орынтай Бизақов, Аманбек Оспанов сияқты азаматтар ауылдық кеңестің төрағалары болды. Ауылдағы темекі өсірушілер, товарлы сүт фермасындағы сауыншылар, малшылар, құрылысшылар, механизаторлар, білім және бала тәрбиесі, денсаулық сақтау саласындағы азаматтар мен азаматшалардың еңбектері де ұшан-теңіз.

Осы жылдардағы темекі бригадасын басқарған Мусаев Сүлеймен, Камилов Латифша, Рамазанов Аңсар, Керейбаев Әлімбай, Әлішеров Сейсенбек, Қабылғожаев Нүсіпжан, Қылышбеков Жылқыбек, Нәдірбеков Тұрлыжан, Әбдіғайыпов Ташмұхамбет, Құралбаев Әлімбек, Байғапалов Мырзахмет, Рамазанов Машрұқ, Құралбаев Дәуітбек, Иманбаева Зейнеп, Теңізбаева Әшірхан, Оразбаев Мұрат, Ташилов Рыскелді, Смағұлов Айдын, Әбдібатыров Тұрсын, Кенжетаев Рақымжан, темекі өсірушілер – Жексенбаева Кербез, Сегізбаева Күлжамал, Құралбаева Райхан, Смайылова Күлсімхан, Нұрғалиева Қантай, Қарабалаева Сара, Оспанбаева Құмшекер, Бәйітбекова Жұмахан, Рашева Жұмағыз, Кенжетаева Зықан, Сағындықова Несіпжан, Көбенқұлова Ділдә, Көбенқұлова Жамбы, Сағындықова Нәсілхан, Абирова Нестай, Майлыбаева Мыңғой, Нәдірбекова Кенен, Сәрсебаева Хадиша, Оршыбекова Қаншай, Дүйсебаева Алтынқыз, Бердібаева Жақан, Қошақаева Ақжолтай, Азизова Ханым, Мұқанова Айман, Қошақаева Тұрсынхан, Назарбекова Айжан, Байжұманова Ғалия, Әлішева Күләйшә, Оразбаева Күлімхан, Бейсекова Күлсімхан, Жусанбаева Күлән, Өмірзақова Әуен, Нұрғалиева Қантай, Үсенова Тыныштық, Ерсариева Әйімбүбі, Жамалова Жамалхан, Рамазанова Майзар, Адилова Алмас, Еділбаева Латифа, Қожамбердиева Әсия, Мырзабекова Жамыхан, Төкенова Нұрбүбі, Мақсұтова Садат, Медетбекова Күлиза, Ердосова Күләш т.б. 1 тоннаға дейін темекі жапырағын жинап, көрсеткіштерге жетті.

Ауылымыздан қолына қалам алып кітап жазған жазушыларда шыққанын айта кету керек. Мақан Жұбанышұлы және Нұрғанат Көбенқұлов есімдері ауылдың байырғы тұрғындарына жақсы таныс. Жазушы Мақан Жұбанышұлының «Орлы гибнут выщине», «К Днепру» және «Средь бела дня» кітаптары жарыққа шықты. «Средь бела дня» кітабы өзі туып өскен ауылы жайлы жазылған.

1975 жылы салынған Жамбыл атындағы орта мектебі аса тарихы бар үлкен білім ошағы . Өзіне тән ерекшелігі, өзіндік тарихы бар бұл мектептің іргетасы сонау 1936 жылы қаланыпты. Мектептің байырғы ұстаздары: Омар Жыланкөзов, Медерхан Дәулетияров, Оразбақ Айдарбеков, Күләш Молдабергенова, Жақан Арапова, Нұрману Айдапкелова, Дауыталы Құралбаев, Шәймерден Оразқұлов, Ғани Сүлейменов, Жамила Үмбеталиева, Ешкен Әбдіғайыпов, Зейнолла Мылтықбаев, Тұрсынқыз Заманбекова, Пітан Атагелдиева, Мәрия Арынова, Оразбекова Айымбала, Рақымғали Ибрайымов, Құдайберген Исаев, Молдабек Смағұлов, Сейілжан Өстенова, Рашила Сүлейменова, Күләйхан Тойғанбекова т.б. Осы ұстаздар ұстаздардың ұстазы атанып, мектепті алдыңғы қатарлы білім ошағы етіп, бүкіл ғұмырын ұрпақ тәрбиесіне арнады.

Ауылдан түлеп ұшқан азамат Ыбырайымов Рақымғали – Шелек аудандық оқу бөлімін басқарды,  ауданның Құрметті азаматы атағын да алған.

Жамбыл атындағы орта мектебі 83 жылдық тарихы бар үлкен білім ошағы. Өзіне тән ерекшелігі өзіндік тарихы бар, бұл мектептің іргетасы сонау 1936 жылы қаланған болатын.  

Егеменді ел атанып, Тәуелсіздік заманы басталғанда әркім өз еншісіне ие болды.  Ауылдық округті бұл күнде Доғалов Бауыржан Бешенұлы басқарады. Ауылдық округ үш елді-мекеннен тұрады. Ондағы халық саны 7 206 адам. Тиесілі жер 10902 гектар, оның 3966 гектары шаруа қожалықтарына үлестірілген.

Лайым, алдағы уақытта да Тескенсуды мекен еткен қазақ, ұйғыр, орыс, түрік басқа да ұлыстар арасында ынтымақ, татулық берік орнап,  Тәуелсіздік Туы желбірей береді деп сенеміз.

Ешмұхамбет ӘБДІҒАЙЫПОВ,

Тескенсу ауылының ақсақалы,

   зейнеткер.

Тескенсу жайлы тебіреніс

Ебінің желі екпінді еді, ерке еді,

Толқынмен ойнап, бұлтты қуып серпеді.

Түртіп қалсаң төсінен аққан  мың бұлақ,

Көксарай шалғын Тескенсу  жердің көркі еді.       

Сарыда шіркін алма, өрігі самсаған,

Тіл үйірген  алмасына тамсанам.

 Осы ма екен Асанқайғы аңсаған,

Жұмақтан әсте аумайды, жасыл сай-салам.

Егінге жайлы, малға  да жайлы, шұрайлы,

Рақымды Алла мерейі түскен сыңайлы.

Ерен еңбек, ынтымақ, бірлік мекені,

Алаштың ұлы,тұрғынын елдің құрайды.

Ебінің желі терек пен талын тербеген,

Қия шыңдар құлашын кеңге сермеген.

Бөктерінде бүлдірген, жеміс-жидектер,

Қарағай, қайың өршелене өрге өрлеген.

Егін салып, мал бағып, темекі өсірген,

Қарызыңды былқ етпей бастан кешірген.

Танып қой бауырым, Тескенсу деген осы жер,

Бөксесін төсеп бөктерге, аяғын айға көсілген.

Көрші ауылдар да осы ауылдан  енші алған,

Жерін де берген, малын да берген, ен салған.

«Жомарттың қолы жұтамас» деген сөз бар ғой,

Ырызғысы  ортайған емес, инша Алла.

Ақпанда келсең есіңде қалар ызғары,

Ақ боран ұлып, шыға алмайсың тысқары.

Айнамкөздер де, ботакөздер де осында,

Еркелігі мен қинайды-ау сұлу қыздары.

Тескенсуым 90 жастың төрінде,

Шарықтайды шаттық әні көгіңде.

Мерейтойың құтты болсын, ағайын,

Алға ауылым, жалтақтама, шегінбе!

Сман Қылышбай,

Тескенсу түлегі

«Музейге сый» науқанының басты мақсаты – ата-бабамыздан бізге жеткен тарихи мұраларды музей қорына жинақтау әрі оларды келер ұрпаққа аман жеткізу. Осындай мақсатпен басталған науқанға қолдау көрсетіп, қолда бар ескі жәдігерлерді музей қорын толықтыру үшін сыйға тартқан жомарт жандар арамыздан бой көрсетіп жатқаны қуантады. Солардың бірі – ауданның құрметті азаматы Е.Сұлтанғазиев Шелек тарихи-өлкетану музейінің қорына ескі кітаптар мен басқа да қымбат бағалы жәдігерлерді сыйға тартты.

Аталған шараға Шелек ауылдық округінің әкімі Е.Есенханов, ақсақалдар кеңе-сінің төрағасы Ж.Сыдықбаев арнайы қатысып, аталған жобаның ел тарихын түгендеуге үлкен мүмкіндік беретінін әрі болашақ ұрпақ үшін жасалып жатқан баға жетпес жақсылық екенін тілге тиек етті. Шелек тарихи-өлкетану музейінің директоры Е.Дәркембаев Елеусіз Сұлтанғазиев мырза мен келген қонақтарға алғыс білдіріп, болашақта бұл науқанның жалғасын табатынын айтты. Сонымен қатар, Ы.Алтынсарин атындағы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі С.Қайыпбаева өз сыныбын музей экспонаттарымен таныстырды. Келешекте мұндай шаралардың өлке тарихын түгендеуге септігін тигізері сөзсіз.

Нұрсерік ТІЛЕУҚАБЫЛ.

Елбасының «Рухани» жаңғыру» бағдарламасы аясында Алматы облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясы, «Достық үйі – Қоғамдық келісім орталығының» ұйымдастыруымен «Ұлы Жібек жолындағы сұхбат» халықаралық мәдени жобасының аясында «Жібек Жолы Жетісудан басталады» атты акция аясында жолға шыққан облыстық керуен өткен аптада аудан орталығына келді.

Ежелгі заманда шығыс пен батысты сауда-экономикалық және саяси-дипломатиялық, мәдени жағынан байланыстырған Ұлы Жібек жолының тарихы бірнеше мың жылдардан тұрады. Оның жұмыс істеуінің әртүрлі кезеңдерінде осы байланыстарды жүзеге асырудың мазмұны мен мағынасында, бағыттары мен ауқымында өзгерістер болды, алайда, Жібек жолы өркениетаралық көпірдің рөлін сақтағаны өзгеріссіз болды. Дүниенің қос торабын жалғаған «Ұлы көпірдің» Жетісу жерінде болғандығы жасырын емес.

Аудандық ішкі саясат бөлімінің басшысы Момунжан Исламов пен қонақтар Есік қаласындағы Есік тарихи-мәдени қорық-музейіне барды. Облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясы төрағасының орынбасары Ғабит Тұрсынбай, «Достық үйі – Қоғамдық келісім орталығының» директоры Тәңірберген Қасымберкебаев, Қазақстан халқы Ассамблеясының мүшелері, тарих пен география пәні мұғалімдері, этномәдени бірлестіктердің өкілдері мен белсенділері, «Жаңғыру жолы» жастар штабының мүшелерінен құрылған топ сақ дәуірінің тарихынан сыр шертіп, «Алтын адаммен» жақынырақ танысты. Қонақтар «Сақтардың тарихы мен мәдениеті», «Алтын адам», «Қазақстан археологиясы», «Уа-қытша көрмелер залын аралап, экспонаттарды тамашалады. Сонымен қатар, «Алтын адамды» алғаш ашушылардың бірі – Бекмұханбет Нұрмұханбетовтың мемориялдық бөлмесіне бас сұқты.

С.НҰРАДИН.

Туған күнім еді. Анам сол күні сөмкесінен ішінде осы зат жатқан бір қалташа алып шықты.Ол кезде қаншада екенім есімде жоқ, дегенмен дәл сол сәтөмір бойы есімде қалды.Қыз бала болғандықтан басқа қыздар сияқты мен де бала кезімнен-ақ шашты әсемдеуге ерекше мән бердім. Шашым ұзын, әрі қалың еді. Студенттік шағымда осындай шаш түйреуіштерінен біразын жинаппын. Әлі күнге дейін әсемдіктің белгісіндей шаш түйреуіштердісатып алу әдеті қалғандықтан, енді қазірқыздарыма алып беремін. Әрбір адам күнделікті тұрмысында пайдаланатын түрлі бұйымдарға ие болса да, олардың ішінде тек біреуі ғана жанына жақын болып келеді.Өміріміздің әркезеңінде ол сүйікті заттарымыздың мәні өзгеріп отыру мүмкін. Дегенмен дәл осы бұйым менің өмір бойы сүйікті затым болып келеді. Осындай жаныма жақын бұйымды мен осы қорық-музейден таптым. Өкінішке қарай, бұл жәдігер туралы оның қола шаш түйреуіш екені және ол кездейсоқ олжа ретінде қорық-музейдің қорына сатып алу арқылы түскені туралы ғана дерек бар екен. Зерттеушілердің айтуына қарағанда қола шаш түйреуіш Х-ХІІ ғасырларға жатады. Ұзындығы – 18 см, қоладан тұтастай құйылып, ұшы доғалдана жасалған. Екінші басында дөңес келген, үстіне қола түйіршіктер дәнекерленген үш жолақ бар. Шаш түйреуіштің салмақты екені түрінен-ақ көрініп тұр. Онытек сәндік бұйым ғана емес, сонымен қатар, қорғаныс құралы ретінде де пайдаланған сияқты.

Шаш түйреуіш туралы фактілер(интернет материалдары негізінде).

Шаш түйреуішті алғаш рет кім, қашан ойлап тапқанын дәл басып айту қиын. Алайда, шашқа арналған әшекейлердің ішінде шаш түйреуіштің кейінірек шыққаны анық. Шаш түйреуіштер алғаш рет б.з.д. VI ғ. пайда болды деп есептеледі. Ежелгі Ассирия мен Египеттешашты сәндейтін түйреуіштер қолданылғаны мәлім.

Ал ежелгі Қытайда әйелдер де, ерлер де шаштарын кеспеген. Олар шаштарын түйіп, шаш түйреуішпен бекіткен. Неолит дәуірінде-ақ әйелдер сүйек пен ағаштан жасалған шаш түйреуіштерді қолдана бастады. Басқа да мәдениеттердегідей, шашта сиқырлы күш болғандықтан ол өмір қуатының қоры деп санаған.Нефритқытайлықтардың ең сүйікті тасы болғандықтан бұл тастан жасалған шаш түйреуіштер қытайлық ақсүйектердің қалыңдық жасауының міндетті бөлігі болды, сонымен қатар, сүйіктілеріне сыйлық ретінде сыйланды, көңілі жарасқан жандар бір-бірінің шаш түйреуіштерімен алмасты. Шаш түйреуіштер феникс, пион және айдаһар бейнесінде алтыннан, асыл тастардан, фарфордан және кораллдан, піл сүйегінен жасалған. Оның салпыншақтармен, алтын гүлдермен, тарақпен де безендірілген көптеген түрлері болды. Қайта өрлеу дәуірінде осы шаш түйреуіштер ең бағалы сыйлық болып есептелді. Олар піл сүйегінен, ағаштан және түрлі асыл тастармен безендірілді.

Жапонияда Х ғасырда шаш түйреуіш ерлердің жеке заттарының бір бөлігі болды. Шаш түйреуішті жапондықтар тек шашты сәндейтін, түзейтін құрал ретінде ғана емес, құпия қару ретінде де қолданды.Аңызға айналған ниндзялар ұзындығы 20 см болатын, өткір ұшты шаш түйреуіштерін қолданса, Жапонияның қалған азаматтары шашты сәндейтін әшекейлер ретінде пайдаланды.

Есте жоқ ерте заманның өзінде-ақ адамдар әшекейлерді жасап, оны пайдаланғанын археологиялық қазбалар дәлелдеп отыр. Ертедегі мәдениет өкілдерінің басым бөлігінде мәдениеттерде әшекейлер тек қана сәндік бұйым емес, бір-бірінің қай тайпадан екенін, діни наным-сенімдерін, отбасылық дәрежесін, мәдени әдет-ғұрыптарын айыра алатын.

 *****

Она (моя мама) достала с сумки маленький пакетик (на день рождения), в котором была эта вещь. Этот момент запомнился мне на всю жизнь, не помню сколько мне было лет тогда. Привычка украшать волосы заколками у меня, как и у всех девочек,появилась в детстве. Волосы были длинные и густые. В студенческие годы была уже целая коллекция заколок и шпилек для волос. По сей день привычка покупать красивые шпильки и заколки осталась, теперь уже я покупаю их своим девочкам. У каждого человека есть множество различных вещей, которые его окружают каждый день, но только одна из них является любимой. В разные периоды нашей жизни любимыми бывают разные вещи. У меня она не меняется на протяжении всей моей жизни. Такой близкий мне предмет я нашла в экспозиции заповедника-музея. К сожалению, о нем известно мало — только, то, что этабронзовая шпилька для волос — случайная находка и поступила в фонд путем закупа. Ученые предполагают, что шпилька датируется Х-ХІІ вв. Сделана из бронзы в технике литья, с выпуклым кончиком, длина 18 см. Имеет на втором конце поперечное сечение в виде трех полос, на которых приварены бусинки. По весу и по виду шпилька массивная, скорее всего использовалась не только для красоты,но и для самозащиты.

Немного о фактов о шпильках(по материалам интернета).

Кто и когда изобрел первую заколку для волос, сказать сложно. Однако, самым молодым атрибутом среди заколок считается шпилька.Появление шпилек для волос датируется приблизительно VIв до н.э. Шпильки существовали уже в древней Ассирии и Египте, где ими украшались причёски.

А в древнем Китае и женщины, и мужчины не стригли волосы. Они собирали их в узел и закалывали шпильками. Еще в эпоху неолита, женщины стали использовать костяные и деревянные шпильки. Как и в других культурах, волосам приписывали магическую силу, а значит и запас жизненной энергии. Нефрит был самым любимым камнем китайцев, поэтому шпильки из этого камня являлись обязательной составляющей приданого невест китайской знати, шпильки дарили возлюбленным, шпильками обменивались любовники. Шпильки делались из золота, драгоценных камней, фарфора и коралла, слоновой кости, в виде феникса, пиона и дракона. Существовало большое количество модификаций: шпильки с подвесками, с золотыми цветами, заколки для волос с гребешком.В эпоху Возрождения все без исключения считали самым лучшим подарком именно шпильку. Их изготавливали из слоновой кости и дорогих пород дерева и украшали драгоценными камнями.

В Японии в X веке к шпилькам относились по-другому — они были частью мужского туалета. Использовалась шпилька и в качестве секретного оружия, и для выполнения и фиксации причесок. Легендарные ниндзя использовали набор аксессуаров со шпильками длиной 20 см с хорошо заточенным острием. А остальные граждане Японии использовали шпильки как украшения для волос.

Археологические раскопки подтверждают, что даже в самые дальние времена людисоздавали и носили украшения. И в подавляющем большинстве культур, украшения эти были не просто чем-то симпатичным, они помогалиразличать родовую принадлежность, религиозные обычаи, семейный статус, культурные обычаи друг друга.

Ғылыми қызметкер, Phd докторы

Султаниярова Анар Жұмабайқызы әңгімелейді

Рассказывает научный сотрудник, доктор Phd

Султаниярова Анар Жумабаевна