Республиканская информационная кампания «Скажи жизни Да!» в средней школе с.Байтерек прошла под девизом «Жизнь прекрасна!». В течение месяца были проведены психологические тренинги для учащихся старших и средних классов, конкурсы рисунков «Мир глазами детей», акции «Не держите зла, держите шарики!» и «Я выбираю жизнь!». Активное участие в них принимали классные руководители и родители.

Проблема детского подросткового деструктивного поведения в настоящий момент актуальна. Плохая успеваемость, ссоры с родителями, первая любовь — это всего лишь несколько причин деструктивного поведения. был организован совет мальчиков и девочек, где обсуждались актуальные вопросы проблем молодежи. Показ мотивирующих видеороликов, создание памяток с рекомендациями родителям, проведение круглого стола — это вклад педагогов в общее дело психологического оздоровления наших детей. Их задача – помочь ребятам сделать выбор – быть счастливыми, добрыми и милосердными, искренними, мягкими и гибкими, наполнить каждый день смыслом, убедить, что время не стоит на месте. Оно не будет ждать, когда мы захотим жить.

Учителя и психологи в ходе акции постарались довести до учеников мысль, что каждый новый день – это прекрасная возможность изменить себя и свою жизнь, повод стать счастливее, чем вчера.

Педколлектив СШ с.Байтерек.

Қырбалтабай ауылындағы Ы.Алтынсарин атындағы орта мектепте республика көлемінде жүргізілген «Өмірге ИӘ деп айт!» науқаны аясында «Өмір тамаша!» атты ұранымен айлық өтті. Ондағы мақсат:өмірге деген бейімділік, оның құндылығын ұрпақ санасында түбегейлі қалыптастыру, түрлі мәселелер туралы психологиялық білім беру, айналасымен қарым-қатынасты нығайту. Науқанға ата-аналар, сынып жетекшілер мен оқушылар белсене қатысты.

Ең алдымен, ата-аналар мен балаларға арналған пси-хологиялық көмек көрсету мақсатында, ақпараттық-та-қырыптық бұрыш жасалды. Мектеп оқушыларына жас ерек-шеліктеріне байланысты, ата-аналар, мұғалімдерге "Интернетте қауіпсіздік қалай қамтамасыз етіледі?", "Балаларды бірге сақтайық!" деген жадынамалар, "Біз өмірді таңдаймыз!", "Сенім телефоны. Көмекті қалай сұрау керек?" тақырыптарында ақпараттық парақшалар таратылды.

"Өмір тамаша! Босқа қауіпке жол берме!" тақырыбында 5 сынып оқушыларымен дөңгелек үстелдер өткізілді. "Қауіпсіз интернет" тақырыбында 6-8 сыныптарында суреттер байқауы ұйымдастырылды. Онда оқушы-лардың интернеттің адамға зияны туралы дұрыс көзқарастары байқалды.

2-5, 8-11 сыныптар арасында "Ғаламтордың балаларға пайдасы мен зияны" тақырыбында сынып сағаттары өткізілді.

Жоспар бойынша 2-3 сынып арасында "Өмір тамаша!" тақырыбында суреттер байқауы өтті. Байқау кезінде оқушылардың салған суреттерінің мәніне қарап, эстетикалық жағынан да ескеріліп орындар тағайындалды. Бұ-рышқа ең үздік суреттер ілінді. Кйіннен "Өмір туралы менің түсігінім" тақырыбында 7-8 сынып арасында шығарма бай-қауы өткізілді. 85 оқушының ішінен 6 "А" сынып оқушысы Аяулым Амантай, Ермек Даулетбек (6 "Ә" сынып), Орынбек Асхат (7 "А"сынып), Бағдаулет Ұлар, Тұрсынғазы Гина (8 "А" сынып оқушылары) шығармалары үздік деп танылды.

Алдағы уақытта ата-аналарымен "Балалардың Интернеттегі және әлеуметтік желілердегі іс-әрекетіне ата-аналардың бақы-лауын күшейту мәселелері" тақы-рыбында жиналыстар, оқуылар арасында түрлі тренингтер өткізу жоспарлануда.

Гүлсім ӘМІРХАНОВА,

әлеуметтік педагог.

1917 ЖЫЛҒЫ БОЛҒАН ТӨҢКЕРІСТІҢ ЖЕЛІ РЕСЕЙ ЖЕРІН ҒАНА ЕМЕС ОНЫҢ АЙНАЛАСЫНДАҒЫ КӨРШІ ЖАТҚАН ЕЛДЕРДІ ШАРЛАП, БІЗДІҢ ЕЛІМІЗДІҢ ДЕ ТАРИХЫ МЕН ТІЛІНДЕ ӨШПЕС ІЗ ҚАЛДЫРДЫ. 1920 ЖЫЛДАРДЫҢ БАСЫНДА СОЛ КЕЗДЕГІ БИЛІКТІҢ БАСТАМАСЫМЕН АРАБ ӘРПІМЕН ЖАЗЫП КЕЛГЕН ТҮРКІ ТІЛДЕС ХАЛЫҚТАРДЫҢ БАРЛЫҒЫН ЖАППАЙ БАСҚА ӘЛІПБИГЕ КӨШІРУ САЯСАТЫ ҚОЛҒА АЛЫНДЫ. СОНЫМЕН БІРГЕ БҰЛ САЯСАТТЫҢ АСТАРЫНДА ӘЛІПБИІН ЖОҒАЛТУ АРҚЫЛЫ ИСЛАМ ДІНІНІҢ ЫҚПАЛЫН ЖОЮ ДА КӨЗДЕЛГЕНІ АНЫҚ.

1925 жылы латын әрпіне көшіру туралы конференцияда сөз алған А.Микоян: «Бұл әліпбиге көшу арқылы еуропалық және мұсылмандық өркениеттің арасына қабырға қойылып, Батыс пен Шығыстың арасында жаңа қарым-қатынас орнайды» – деп, болжам жасады. Басында араб әліпбиінің негізінде жаңа заманға лайықты әліпби дайындау туралы ұсыныстарды талқыға салғанымен де, осы жиыннан кейін латын әліпбиіне көшуді жақтаушылар белсенді әрекет ете бастады.

Латын әліпбиіне көшірудің ең алғашқы қадамы Әзірбайжан елінде жүргізілді. Осы тәжірибе негізінде бүкіл Кеңес елдерінде латын әліпбиіне көшіру жүйесі пайда болды. 1926 жылы 26 ақпан мен 6 наурыз аралығында Баку қаласында тұңғыш рет Бүкілкеңестік Түркологияның съезі өтті. Бұл жиынға шешім шығару мақсатында 131 делегат жиылды. Қазақтар, қырғыздар, татарлар мен өзбектер, чуваштар, Солтүстік Кавказ және Саха елінің азаматтары қатысты. Бұл съезде олармен бірге орыстың академиктері мен профессорлары, шетелдік ғалымдар, соның ішінде Түркияның екі ғалымы, неміс, парсы, венгр ғалымдары да болды. Бұл жиында негізгі үш мәселе қаралды. Терминология, орфография және әліпби. Ол кездегі барлық түркітілдес елдерді қызықтырған ортақ бір ғана мәселе – ол әліпбидің тағдыры еді. Себебі әліпбидің тек жазу ретінде ғана емес, мәдени және қоғамдық маңызы бар екенін қатысушылар жақсы түсінді. Түбі бір түркі халқының келешек тағдыры осы қадамға байланысты екенін түсінген жанашырлардың бір бөлігі араб әліпбиін сақтап қалудың жолдарын ұсынды. Бірақ Кеңес үкіметінің көздегені ол емес еді. Ислам дінінің негізін жоюдың басты көздерінің бірі жазуды алмастыру арқылы араб тілі мен әліпбиін жетік меңгерген молдалардың сабақ беруін тоқтату яғни сол арқылы дін насихатын әлсірету және Құранды оқу мүмкіндігінен ажырату болатын. Мұсылман емес елдердің көпшілігі латынға оңай ауысып жатты.

Кеңес одағының құрамына кірген өзге түркі тілдес елдер тәрізді 1929 жылдары Қазақстанды да ескі жазудан жаңа әліпбиге көшіру қарқынды жүргізіле бас-тады. Басылымдардың барлығы дерлік латын әліпбиіне көшірілді. Ауылдарда жаппай сауаттандыру мақсатында қызыл отаулар тігіліп, ол жерде латын әліпбиі насихаттала басталды. 1940 жылдары латын әліпбиі кириллицаға ауыстырылды.

Қазақстан тәуелсіздігін жариялаған кезден бастап қазақ лингвистері мен зиялы қауымының арасында латын әліпбиіне көшудің пайдасы мен зияны туралы пікірталастар жүргізіле басталды.

2006 жылдың 24 қазанында өткен Қазақстан халықтары Ассамблеясының ХІІ сессиясында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев: «Қазақ әліпбиін латынға көшіру жөніндегі мәселеге қайта оралу керек. Бір кездері біз оны кейінге қалдырған едік. Әйтсе де, латын қарпі коммуникациялық кеңістікте басымдыққа ие және көптеген елдер, соның ішінде посткеңестік елдердің латын қарпіне көшуі кездейсоқтық емес. Мамандар жарты жылдың ішінде мәселені зерттеп, нақты ұсыныстармен шығуы тиіс. Әлбетте, біз бұл жерде асығыстыққа бой алдырмай, оның артықшылықтары мен кемшіліктерін зерделеп алуымыз керек» – деген болатын. Латын әліпбиіне көшірілген көршілес мемлекеттердің тәжірибесін назардан тыс қалдырмауды да осы жиында тапсырған еді.

Әліпби ауыстырудың саясатқа да, басқаға да қатысы жоқ, ең басты қажеттілігін тілдің өзі талап етіп отыр. Тілдің ішкі-сыртқы жағдайы қазіргі жазудың (орфография) айтылымға (орфоэпияға) кері әсер етіп, өзге тілден кірген сөздердің салмағы арта түсіп, кірме дыбыстардың төл сөздеріміздің фонетика-грамматикалық талаптарын бұза бастауы секілді түрлі жағдайлар әліпби өзгерту мәселесін алға тартып отыр. Себебі біз бүгінде орыс тілін өз ана тіліміздей еркін меңгерген, сөздерді араластырып айта беруге де үйренген, тіпті кейде қай тілде сөйлеп, қай тілде тыңдап отырғанымызды өзіміз де аңғармай қалатын дәрежеге жеттік.

Елбасымыз өзінің 2012 жылғы 14 желтоқсандағы «Қазақстан – 2050» Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты жолдауында: «Мемлекет өз тарапынан мемлекеттік тілдің позициясын нығайту үшін көп жұмыс атқарып келеді. Қазақ тілін кеңінен қолдану жөніндегі кешенді шараларды жүзеге асыруды жалғастыру керек. Біз 2025 жылдан бастап әліпбиімізді латын қарпіне, латын әліпбиіне көшіруге кірісуіміз керек. Бұл – ұлт болып шешуге тиіс принципті мәселе. Бір кезде тарих бедерінде біз мұндай қадамды жасағанбыз. Балаларымыздың болашағы үшін осындай шешім қабылдауға тиіспіз және бұл әлеммен бірлесе түсуімізге, балаларымыздың ағылшын тілі мен интернет тілін жетік игеруіне, ең бастысы – қазақ тілін жаңғыртуға жағдай туғызады» – деп латын әліпбиіне көшудің қажеттілігін атап өтті.

Бұл болашаққа батыл қадам жасап, елімізді төрткүл дүниеге танытып келе жатқан Елбасының тағы бір маңызды бастамаларының бірі және дер кезінде қозғалған тіліміздің болашағы үшін жасалған ғылыми маңызды шара деп білеміз. Сонымен қатар, ЛАтын әліпбиіне көшу емес, қайта оралу дегеніміз жөн секілді.

Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Болашақ-қа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласын жүзеге асыру мақсатында және қазақ тілі әліпбиін латын графикасына көшіру туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2017 жылғы 26 қазандағы № 569 Жарлығын негізге ала отырып, Алматы облысы бойынша мәдениет және мемлекеттік архив мекемелерінде басқарманың игі бастамасымен «Архив шежіресі» жобасы аясында 2017 жылдың қараша айында Талдықорған қаласында латын графикасына арналған аса құнды құжаттар мен сирек кездесетін кітаптар мен қолжазбалар көшпелі көрмесі 2017 жылдың қараша айында Талдықорған қаласынан бастау алып, аудандарда жалғасын табуда.

Көрмеде латын графикасымен басылған 1928-1941 жылдар аралығында-ғы архивтік құжаттарының түпнұсқасы мен көшірмесі, қолжазбалар, газеттер кітапхана мекемелерінің қызметкерлерінің назарына ұсынылып, таныстыру жұмыста-ры жүргізілудe.

Жастар атынан латын әліпбиіне көшу реформасына қолдау көрсету мақсатында Еңбекшшіқазақ филиалының архивисті Динара Омингалиева өз баяндамасын оқыды.

Іс-шарада архивист Розбуви Розахунова кітапхана қызметкерлері мен оқырмандарды ұйымдастырылған көрме құжаттарымен шақырылған жұртшылықты таныстырды.

Р.ТОХМАМБЕТОВА,

Алматы облысының мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасы» ММ-нің «Алматы облысының мемлекеттік архиві» КММ-нің директоры.

Алматы облысының жастар саясаты мәсе-лелері басқармасы, Алматы облысының жастар ресурстық орталығы, «Жас Отан» ЖҚ Алматы облыстық филиалының ұйымдас-тыруымен Елбасымыз-дың Жолдауын насихаттау, мүмкіндігі шектеулі жастардың шығармашылықтарына қолдау көрсету мақса-тында жақында мүмкіндігі шектеулі жандар арасында Талдықорған қаласында облыстық «Жүректен жү-рекке» байқауы өткен болатын.

Аталған сайысқа Есік қаласының зерде бұзылыстары бар балаларға арналған облыс-тық арнайы мектеп-интернатынан «Жас қыран» командасы, Есік қаласындағы облыстық көру қабілеті бұзылған балаларға арналған арнайы мектеп-интернатынан «Лидер» командасы қатысты. Өз өнерлерін жоғары деңгейде көрсеткен ауданымыздың балалары көрер-мендердің көзайымы болды. Олар спорт, сурет салу, қолөнер, би, ән сайыстары бойынша сынға түсті.

Байқауға жастарымыздың қатысуына мүмкіндік жасап, қаржылай қолдағаны үшін «Елім-ай» қоғамдық қорының төрағасы Жаңаберген Мұхамедовке аудан жастары атынан шексіз алғыс айтамыз.

Аудандық жастар ресурстық орталығы.