Балалардың толыққанды және теңдестірілген тамақтануы аурулардың алдын алуға ықпал етеді, жұмысқа қабілеттілікті арттырып, сабақ үлгерімін жақсартады, балалар мен жасөспірімдердің физикалық жағынан дамуына және ақыл-ойының артуына септігін тигізеді, олардың өмір сүру үшін заман ағымына бейімделуіне жағдай жасайды.
Балалардың күнделікті тамақтану рационында ет, сүт, сары май мен өсімдік майы, қара бидай наны және (немесе) бидай наны, көкөніс және қант болуы тиіс. Балық, жұмыртқа, ірімшік, сүзбе және құс еті рационға күнтізбелік екі-жеті күнде бір рет қосылады.
6 жастан 11 жасқа дейінгі балалар үшін ұсынылатын тағамдар порциясының граммдағы мөлшері: бірінші тамақ – 200-250 грамм; екінші тамақ: гарнир – 100-150 грамм, ет, котлет, балық, құс еті – 80-150 грамм, көкөністен, жұмыртқадан, сүзбеден, еттен дайындалған тағамдар және ботқа – 150-200 грамм, салат – 60-100 грамм; үшінші тамақ – 200 грамм.
11-18 жастағы балаларға арналған бірінші тамақ – 250-300 грамм; екінші тамақ: гарнир – 150-180 грамм, ет, котлет, балық, құс еті – 100-180 грамм, көкөністен, жұмыртқадан, сүзбеден, еттен дайындалған тағамдар және ботқа – 200-250 грамм, салат – 100-150 грамм; үшінші тамақ – 200 грамм.
Тамақтануға қатысты күн тәртібін сақтау күнделікті өмірде өте маңызды. Кіші және орта мектеп жасындағы балаларға 5 рет тағам рационы, жасы үлкен балаларға 4 рет тағам рационы ұсынылады. Тамақтану арасында ештеңе жемеген дұрыс, оның арасы 2,5-3 сағатты құрауы тиіс. Бұл уақыт аралығында балаларға тіскебасар, бутерброд, кәмпит беруге болмайды. Әрбір тамақтану кезеңі бала денсаулығы үшін маңызды. Егер отбасында таңғы ас ішпеу қалыпты жағдай болса, мұндай отбасында, өкінішке орай, семіздікке ұшырап, жанама ауруларға душар болу қаупі бар. Түскі астың да маңызы зор: ол барынша мол және тойымды болғаны жөн. Кешкі ас жеңіл болуы тиіс және ұйықтауға дейін 2 сағат қалған кезде берілуі керек.
«Тағам пирамидасының» ережелері туралы ұмытпағаныңыз дұрыс.
Баланың күні бойғы тағам рационында мыналар болуы тиіс:
– көкөніс: бір тәуліктегі тағамдардың 35-40%-ы;
– жеміс, ботқа, нан (тұтас дәнді нан): бір тәуліктегі тағамдардың 30- 35%-ы;
– ет, балық, жұмыртқа, сүт өнімдері: 20-25%;
– пайдалы майлар (негізінен өсімдік майлары: зәйтүн, зығыр, асқабақ, күнжіт), жаңғақтар (жер жаңғақ пен кешьюден басқа), шемішке (қуырылмаған) және зиянсыз тәттілер: 5-10%.
– құрамындағы ақуыз 15-20%-ды, майлар 20-30%-ды, көкөніс пен жемісте, дәнді дақылдарда және жаңғақтарда болатын көміртектер 50-55%- ды құрайтын тағамды жеу ұсынылады.
Оқушылардың тамақтануының негізгі проблемалары мектептен тыс тамақтанумен, кептірілген картоп-чипсилерді, қытырлақтарды (сухарики), шоколад батончиктерін көп жеумен, газдалған сусындарды артық ішумен байланысты. Әдетте бұны жеткіліксіз ақпараттандырылумен және ата-аналардың бей-жай қарауымен байланыстыруға болады. Қазіргі заман адамының тамақтануы асқазан-ішек жолдарының, эндокриндік жүйенің, жүрек-қантамыр жүйесінің аурулары өршуінің негізгі факторына айналды.
Балаларға дұрыс тамақтану дағдыларын үйреткен маңызды, өйткені адамның балалық шағында қалыптасқан тамақтану дағдылары қартайған кезге дейін сақталады.
М.АЛЬХУАТ,
Еңбекшіқазақ аудандық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының бас маманы.
