Displaying items by tag: Есик

Шебердің қолы ортақ

Өзі түйін түймеген,

Зат қадірін біле ме?

Өзі түсіп күймеген,

От қадірін біле ме?

Ағаш жонып көрмеген,

Шот қадірін біле ме? – деп танымал шебер, марқұм Дәркенбай Шоқпарұлы айт-пақшы, қолынан іс келмейтін адамдар заттың да, оттың да, шоттың да қадірін білмейтіні анық. Ал, Ақтоған ауылының тұрғыны  Ақберген Шубаев осы үшеуінің де қадірін біліп, одан үйлестіріп, алуан түрлі кәдесыйлар, басқа да дүниелер жасап жүрген қас шебердің өзі.

Бабалар қашап кеткені,

Тарихтың көне беттері.

Тайсалмай тағдыр тезіне,

Сарғайып бізге жеткені, – деп Ақберген Батырханұлы жырлағандай, бабалардан қалған өнерді жалғастырып, ағаштан ою ойып, темірден түйін түйіп жүрген азамат. Біз керексіз деп мән бермейтін нешетүрлі заттардан тың дүние жасап шығару тек талантты танытып қана қоймайды, көрегендікті де қажет етеді. Қисайып немесе небір пошымдағы ағаштан, не тамырдан әлдебір бейнені елестетіп, оны жасап шығару – шебер-лік емей немене. Жүнді, теріні өңдеп, малдың мүйізін, асығын, сүйегін сүріп, кәдеге асыру – зат қадірін, ал сол затты ығына, бейіміне қарай жонып, шауып іске асыру шот қадірін білгендік.  Енді, темірді отқа балқытып, неше түрлі өрнектеп кәдеге асыру – от қадірін білгендік. Міне, сондай қасиет Ақберген шебердің бойынан табылады.

Отбасы Отаны Қазақстанға көшіп келіп, Ақберген Алматы қаласындағы №9 мектеп-интернатында білім алады. Өзі оқып алған техник, гидротехник мамандығымен бірге,                    жастайынан әкесінен үйреніп, дағдыланған қолөнер саласын да қатар алып жүреді. 1990 жылдан Дәркенбай Шоқпарұлының қармағында тәжірибе жинақ-тайды. 1991-2000-шы жылдары мектеп оқушыларына қолөнер саласы бойынша үйірме ашып, жұмыс жүргізеді. Ақтоған мекте-бінде шебердің бұйымдарына арналған арнайы бұрыш та бар. Қазір оның қолынан шыққан      туындылары осы өңірдің отбасыларында баршылық. Тапсырыс бойынша түрлі бұйымдар жасау-мен айналасуда. Ел көбінесе еліктің не басқа жануардың сирағы мен тұяғынан сапталып, қайыспен өрілген қамшы, ұлттық өрнектермен әшекейленген ерто-қым, белдік, торсық, тағы басқа да бұйымдарына қызығушылық танытып, тапсырыс береді екен.

Ақберген шебер ғана емес, ақындық талабы да таудай екен. Сәті түскен кезде қағаз бетіне ойдан туған шумақтарын түртіп қоятын да әдеті бар. Мен оны Шелекте тапсырыс берген адамдарға, қамшы, ағаш рамкаға кенептен не өңделген теріден керіліп, алуан-алуан бейнелер салынған бұйымдар жасап әкеліп жүрген кезде жолықтырдым. Мына суреттегі дүниелер соның бір дәлелі ғана. «Ел іші – өнер кеніші» деген осы емес пе?

Анарбек БЕРДІБАЕВ.

Мәдени, оның ішінде сакральді туризмді дамыту қазіргі таңда еліміздің мәдениет саласында баса назар аударылып отырған салалардың бірі. Сала мамандарының алдында мәдени-қорық мұражайлардың жұмысын жандандырып, туристік орынға тайналдыру міндеті де тұр.

Осы бағыттағы жұмыстармен танысу мақсатында «Есік» тарихи-мәдени қорық-мұражайының директоры, аудандық мәслихат депутаты, тарих ғылымдарының кандидаты Гүлмира Райылқызы Мұхтаровамен әңгімелескен едік.

– Гүлмира Райылқызы, өзі-ңіз басқарып отырған «Есік» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-мұражайы еліміздегі туристік әлеуеті жоғары орындардың бірі. Осыдан үш жыл бұрын қабылданған ҚР Мәдени саясатының  тұжы-рымдамасында қорық-мұра-жайлардың жұмыс істеу тұжы-рымдамаларын  қайта қарау қажеттігі айтылған болатын. «Бұл бірегей объектілер мәдени туризмнің әлемдік орта-лықтарына айналуға тиіс», – деген міндет қойылған еді. Осы бағытта қандай жұмыстар атқа-рылуда?

– ҚР Мәдениет және спорт министрі А.Мұхамедиұлының осы қызметке келгендегі алғашқы қадамдарының бірі тұжырымдаманы қабылдау және қорық-музейлердің статусын көтеру болды. ҚР Мәдени саясатының  тұжырымдамасында қорық-мұражайлардың ғылыми мекеме ретінде дамуына үлкен көңіл бөлінеді. Осыған байланысты, 2015 жылдардан бастап еліміздегі қорық-музейлерге ғылыми мекеме ретінде аккредитациядан өтуге және археологиялық қазба жұмыстарын жүргізуге  лицензия алуға міндеттелді. Ал біз, «Есік» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-мұражайы республикамызда алғашқылардың бірі болып 2012 жылы ғылыми мекеме ретінде аккредитациядан өттік. Археологиялық қазба жұмыстарын жүргізуге 2011 жылы лицензия алған едік. Республикалық деңгейде 9 қорық-мұражай бар. Соның ішінде «Есік» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-мұражайы ең жас мұражай, 2010 жылы ашылды. Соған қарамастан, біз осындай ғылыми жолға түстік. Қорық-музей 2011 жылдан бастап, «Есік қорғаны және Жетісу сақтарының мәдениеті мен  тарихы», «Жетісу сақтарының идеологиясы мен мифологиясы» деп аталған екі ғылыми-қолданбалы жобаны жүзеге асырып отырмыз. Аталған жобалардың аясында ең алдымен  Жетісу жеріндегі Сақ кезеңіне жататын обалардың тізімін, паспортын жасау, сақталу, қорғалу деңгейлерін анықтау жұмыстарын жүргіздік. Нәтижесінде құрып кету алдында тұрған апатты қорғандарға  қазба жұмыстарын жүргіздік.

– Бұл жұмыстар осы қорық аумағындағы жерде  жүргізілді ме?

– 2013 жылы «Есік» қорық-музейінің қорғау аумағы бекітілді. Оған 80-нен астам сақ қорғандары кіреді. Бірақ ол қорғандарды қазуды жоспарлап отырған жоқпыз. Ол қорғандарды біз мейлінше сақтауды көздеп отырмыз. Зерттеу жұмыстарын жүргізудің нәтижесінде республика көлемінде қазба жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік беретін, әрі мерзімі шектелмеген лицензияға ие болдық. Сонымен қатар, қазба жұмыстарын жүргізуде шет елдермен тығыз байланыстамыз. 2013 жылы Оңүстік Корея еліндегі тоғыз ғылыми-мекемемен келісім-шартқа отыр-дық. Солардың төртеуімен  бірлесе отырып 2016 жылы Өрнек қорымында  құрып кету алдында тұрған екі қорғанды қаздық. Биыл сол мамандармен Рахат шатқалындағы екі қорғанды қазуға кірістік. 2015 жылы ҚХР-дағы ең ірі археологиялық ғылыми-зерттеу мекемесі – Шәнси провинциясының Археология институтымен 5 жылға келісім-шартқа отырдық. Соның нәтижесінде биыл Рахат қалашығын зерттеуге кірістік. 2013 жылы Дания мемлекетіндегі Копенгаген университетінің Геогенетика орталығымен танысуға мүмкіндік туды. Арадағы келіссөздер нәтижесінде аталмыш орталықтың жас маманы Петер Даамгард «Алтын адамның» қаңқа сүйектерінің және басқа да зерттеу нәтижесінде табылған адам және жануар сүйектерінің үлгісін алып кетті. Қазір бұл сүйектердің зерттелу нәтижесі бойынша үлкен ғылыми мақала баспасөзге дайындалуда.

– Зерттеулер нәтижесінде қандай жаңалықтар ашылды? Обалардың қандай тылсым құпиялары бар екен?

– Сақ дәуіріне тән қорғандардың құпиялары, тылсым сырлары өте көп. Есік қаласының төңірегінде КСРО-кезеңіне дейін 600-ден астам оба болған, қазіргі күнде соның 150-дейі ғана қалды. Сол 150-дей обаның 83-і біздің қорғау аумағымызға кіреді. Қалғанының бәрі саяжайлардың ішінде қалып кеткен. Бір қорған бір қорғанға ұқсамайды. Оның әрқайсысы бір жатқан құпия, жаңалық. Тіпті ішкі құрылымы, жерлеу тәсілі, заттардың түрлерін айтпағанда, әр қорғанның үстінде өсіп тұрған  шөптердің өзінің бірін-бірі қайталамайтыны таң қалдырады.

– Қазылған обалардың бәрінен де сүйектер, бұйымдар табылып жата ма?

– Әрине. Бұл обалардың бәрі тоналған обалардың қатарында. Осыдан екі жарым мың жыл бұрын, сонау Сақ дәуірінде жерленген кезінен бастап тоналып келген. Соның өзінде де, біз осы қазба жұмысы нәтижесінде табылған заттар арқылы қорымызды жылдан жылға толықтырып келеміз. Тіпті қазба жұмысы нәтижесінде арнайы экспозициялық археологиялық зал аштық.  1970 жылдары табылған «Алтын адам» да сондай тоналған деп есептелген обадан табылған.

«Алтын адам» табылғалы бері 45 жылдан астам уақыт өтсе де оны зерттеу жұмыстары толастамай, тіпті шетел ғалымдарының қызығушылығы жыл санап артуда. Дегенмен, Еліміздің Тәуел-сіздігінің символына айналған, Нью-Иорк қаласындағы штаб-пәтерінде, ҚР Президентінің  резиденциясында, ҚР Ұлт-тық банкінде, Ұлттық, Орталық музейлерде  орын алған  «Алтын адамның» айналасында әлі күнге дейін жауабы табылмаған сұрақтар аз емес. Оның шығу тегі, жасы, жынысы, әлеуметтік дәрежесі, киіміндегі алтын әшекейлердің орналасу тәртібі мен мәні және т.б. төңірегінде айтыс-тартыстар көп. Тек бір қаңқа сүйегі бойынша қаншама жұмбақтар бар.

2011 жылдан бастап «Есік» қорық-музейінің ғылыми қызметкерлері осы сұрақтарға жауап іздеп зерттеу жұмыста-рын бастады. Нәтижесінде,  біріншіден, зерттеу барысында 1969-1970 жылдардағы экспедиция мүшелері мен куәгерлерден сұхбат алынды, мұрағат құжаттары мен деректі фильмдер зерттелді. 2016 ж. «Тайны Золотого человека» атты жинақтың баспасөзде жарық көруі сол еңбектің жемісі. Екіншіден, осыған дейін із-түзсіз жоғалып кетті деп есептелген «Алтын адамның» қаңқа сүйегі  2013 жылы «Есік» қорық-музейіне қайтарылды.  Қорық-музей қызметкерлерінің қуанышы, ендігі кезде қаңқа сүйекті зерттеу арқылы бастапқыда айтылған  сұрақтарға жауаптар іздеу сынды жауапкершілігі үлкен жүкті атқарумен ұласты. Ең алдымен қаңқа сүйектің «Алтын адамға» тиесілі екендігін дәлелдеу, дәлелденген жағдайда сараптама жұмыстарын жалғастыру мәселесін шешу керек еді.  Өкінішке қарай, сүйектердің арасында бас сүйегінің болмауы мүмкіншіліктерді шектеді. Табылған қаңқа сүйек, «Алтын адамды» алғашқы тапқан ағамыз Б.Нұрмұханбетовке, кезінде археолог-студент ретінде экспедицияға қатысқан, қазіргі кезде сақ тақырыбын жан-жақты зерттеп жүрген, білікті маман А.Акишевке көрсетілді. Олар мойын-даған қаңқа сүйек белгілі антропологтар О.Смағұлов пен А.Смағұловаға көрсетілді. Ғалымдар қаңқа сүйектерінің сақталу жағдайының нашарлығын айта отырып, жасы шамамен 17-20 жаста, ер адамның сүйегі деген  алғашқы сараптама қорытындысын берді. 2015 жылдың маусым айында «Есік» қорық-музейіне келген венгрлік антрополог ғалым Андраш Биро  «Алтын адамның» иық және жамбас сүйектерін мұқият қарап, оның жетіліп келе жатқан, 16-18 жастағы бозбаланың сүйегі болуы мүмкін деген қорытынды жасады. Сүйектерінің жіңішкелігі оның ақсүйектер әулетіне жататындығынан деп атап көрсетті.

Ендігі кезекте «Алтын адамның» бас сүйегін іздестіру, қаңқа сүйегін зерттеу жұмысын аяқтау, оны жер қойнауына тапсыру сияқты күрделі де жауапты жұмыстар күтіп тұр.

– «Алтын адамның сүйегі» жер қойнына тапсырылса, бұл алдағы уақытта киелі, туристік орынға айналады ғой?

– Әрине, өздеріңіз білесіздер, киелі орындар  мәселесіне соңғы уақытта баса назар аударылуда. Алтын адамды жерлеп, оның үстіне қорған салатын болсақ, ол да бір қасиетті орынға айналатыны күмәнсіз.

– Сақ дәуірінің бай тарихынан мол хабар беретін «Алтын адам» жетпісінші жылдары табылды. Бірақ, белгісіз себептермен ол жоғалып қалды, дұрысырақ айтқанда, әлдеқалай бір қораптың ішінде елеусіз қалып кетті. Бұл сол кездегі мамандардың салғырттығынан болды ма, әлде мұнда қандай да бір саяси астар  бар ма еді?

– Меніңше, бұл саяси мақсаттардан гөрі салғырттықтан болған жәйт. Әрине сол кездегі жағдайды да ескеру керек.  Төрт мыңнан астам әшекей бұйыммен бірге жерленген «Алтын адамның» табылуы күтпеген жағдай. Алтын әшекейлерді зерттеуге баса көңіл бөлініп, қаңқа сүйекті зерттеу мәселесі  екінші кезекке қалып қойған болса керек. 

– Байқап отырсақ, қорық аумағында жүргізіліп жатқан археологиялық барлау жұмыстарының бәрі де шетелдік, соның ішінде қытайлық, кореялық мамандармен бірлесе жүргізілуде. Біздің жеріміздегі мұраны қазып, зерттеуден  олардың ұтары не?  Ал біздің мақсат, тек археологиялық қазба жұмыстарын жүргізуде шет елдік озық тәжірибені үйрену ғана ма?

– Олар үшін де, бұл – тәжірибе алмасу. Олар бізде ғана қазба жұмыстарын жүргізіп жатқан жоқ. Моңғолия, Өзбекстан, Жапония сияқты елдерде де зерттеу жұмыстарын жүргізіп, нәтижелерін салыстырып, өз беттерінше қорытынды жасап жатыр. Бір сөзбен айтқанда, біз шет елдік мамандармен бірлесе жұмыс жасап, әлемдік тәжірибеге өз үлесімізді қосып отырмыз. Екіншіден, Оңтүстік Корея ғалымдары бізбен арғы түп атамыз бір деп есептейді. Олар да өздерінің тарихын ғұндармен, үйсіндермен байланыстырады. Сондықтан, олар да бұл зерттеуді өздерінің  ата-бабаларының тамырын зерттеу деп біледі. Ал біздің корей және кытай археологтарынан  үйренеріміз көп.  Оны мойындауымыз керек.

– «Алтын адам» тәрізді еліміздің ең әйгілі археологиялық олжасы табылған тарихи орынға деген өз жерлестеріміздің қызығушылығы қандай?

– «Есік» қорғанынан табылған «Алтын адам» тек Қазақстан үшін ғана емес, бүкіл әлем үшін баға жетпес құндылық. Арнайы зерттеулер, қайта қалпына келтіру жұмыстары нәтижесінде оның  маңыздылығы күннен күнге артып, біздің сана сезімімізге, дүниетанымымызға әсері күшейе түспек. Қызығушылықтың бір дәлелі алтын адамның табылған жерінен республикалық қорық-музейдің ашылғандығы. Жергілікті тұрғындар «Алтын адам» табылған жерде өмір сүріп жатқандықтарын мақтаныш етеді.

– Тұжырымдаманы жүзеге асы-рудың бірінші кезеңінің түйінді индикаторының бірі  «мұражайларға келу санын 3 есе ұлғайту» болып отыр. Бұл үшін, әрине, музейлеріміздің «ғылым, білім, коммуникация, мәдени ақпарат пен шығармашылық инновациялар орталығы» деңгейіне көтерілуі қажет. Материалдық-техникалық базаны нығайту жұмыстары қалай болып жатыр?

 – 2015 жылы жыл бойына келушілер саны 300-400 адам болса, қазір жылына 17 мыңға дейін жетеді.Алайда, былтырғы 17 мың келушінің 3 пайызы ғана жергілікті халық. Біз 3 жыл қатарынан қорық-музейде «Музей түні» іс-шарасын өткізіп келеміз. Сол күні келушілер саны 4 мыңға дейін барады және келушілердің басым көпшілігі жергілікті тұрғындар. Қаржыландыру мәселесіне келетін болсақ, әрине мемлекет тарапынан субсидия бөлінеді.  Қорық-музей қазыналық мекеме ретінде кіріс табуы  да қажет. Кірісіміздің бір бөлігі   материалдық-техникалық базамызды дамытуға жұмсалады. Дегенмен қаражат мәселесі өзекті. Әлі де болса өмірдің талабына сай қорық-музей  құру жолында қаражат тапшылығын сезінеміз. Биыл ҚР Мәдениет және спорт министрлігі Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласында алға қойылған рухани жаңғыру міндет-терін жүзеге асыру мақсатында Қазақ-станның киелі жерлерінің географиясын әзірлеу шараларына кірісіп кетті. Осы бағдарлама аясында бірқатар республикалық музей-қорықтардың қор-ғауына алынған ескерткіштердің тартымды туристік нысандарға айналдыру мақсатында оларды зерттеу, дамыту, насихаттау ісіне қолайлы жағдай жасайтын Сапар орталықтарын салу жұмыстарын жоспарлап отыр. Олардың қатарында Есік қорық-музейі де бар. Алдағы жылдары материалдық-техникалық базамыз жақсарады деген үміттеміз.

– Ұлттық мәдени-тарихи мұрала-рымызды сақтап, келешек ұрпаққа жеткізу үшін қол ұшын беріп, мате-риалдық немесе моральдық тұрғыда қолдап жүрген азаматтар бар ма?

– Қазір Үкімет тарапынан меценат-тардың көмегін көрсету мәселесін заңдастыру қарастырылуда. Бұл мәселе Үкімет тарапынан реттелсе бізге де оңай болар еді. Себебі, кейде  көмек көрсетудің өзі  қағазбастылықтың салдарынан қиын болып жатады.  Дегенмен, қорық-музейге азды-көпті көмек көрсететін адамдар жоқ емес. Мысалы, қорық-музейдің территориясын абаттандыру түгелге дерлік осы демеушілердің көмегімен іске асты. Қорық-музейдің алдында  Ж.Набиев сынды азаматтың көмегімен құрылған 12 қанатты стационарлы киіз үй бар. Ол үйде біз конференциялар, семинарлар өткіземіз. Кейде, тіпті, экспозициялық көрме ретінде пайдаланамыз. Кездейсоқ табылған артефактілерді сыйға беріп кететін азаматтарда кездеседі. Мұның өзін үлкен демеушілік қолдау деп білеміз.

– Жалпы, мәдени саясатты реформалауда кадр саясатының дұрыс жүргізілуі ауадай қажет. Мәдени мұраларымызды  сақтау ісіне жас, білікті кадрларды тарту жағы қалай болып жатыр?

– Өзіңіз білесіз, елімізде музей ісі мамандарын ұлттық университетімізде бір ғана кафедра дайындайды. Музейтанушы, жалпы, музей саласын бітірген мамандарға тапшылық бар. Сондықтан да біз көбіне тарихшыларды  қызметке аламыз. Мамандардың ішінде ағылшын тілін білетін тарихшылар жоқтың қасы. Жергілікті білікті мамандарды табу одан да қиын. Қазір қорық-музейіне Алматыдан 4 маман, Қарағанды қаласынан 1 маман тартылған. Қытай және түрік тілінде жетік сөйлейтін мамандарымыз бар. Қазақстанның киелі жерлерінің қатарына Алматы облысының Таңбалы петроглифтері, Есік қорымдарының кешені, Үңгіртас секілді ескерткіштермен қоса халықаралық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші – Талхиз қалашығы енгізілді. Осы орайда, Талхиз қалашығын қорғау, сақтау, пайдалану және басқару мәселесінің бірден-бір тиімді жолы ретінде ескерткішті «Есік» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-музейінің қарауына заңды түрде беру мәселесі пысықталды. Демек, жұмыс ауқымы да үлкейеді. Бүгінгі таңда, Есік қорық-музейі қызметкерлерінің саны көбейіп, Талғар қалашығын зерделеу, қорғау және насихаттау ісімен айналысатын арнайы  мамандар тартылады.

Сұхбаттасқан Нұрбану КАМАЛ.

Суреттерді түсірген Күнқожа ҚАЙРОЛЛА.

Жуырда Есік қаласындағы Спорт сарайында ҚР спорт ардагері Саматов Аманбек Фазылұлы атындағы грек-рим күресінен жасөспірімдер арасында облыстық турнир өтті.

Аманбек Саматов 1967-1971 жылдары Алматы қаласында Дене шынықтыру институтының күрес бөлімін бітірген. Оқуын тәмамдаған соң туып өскен жері ШҚО Аягөз ауданындағы Сергеополь орта мектебінде 1979 жылға дейін дене шынықтыру және алғашқы әскери дайындық пәндерінен ұстаздық етеді. Сонымен қатар, классикалық және қазақша күрестен облыстық, республикалық жарыстарға қатысып, үнемі жүлделі орындардан көрініп жүрген. 1987 жылы Есік қаласына қоныс аударып, спорт мектебінде күрестен жаттықтырушы, «Спорт және туризм» бөлімінің басшысы, Есік қаласы әкімінің міндетін атқарушы, Көктөбе селолық округінің әкімі болып ел үшін аянбай қызметтер атқарады. Спорттан бір сәтке алыстамай ірі жарыстарда төреші болған Аманбек Саматовтың баптаған шәкірттерінің көбі спорттың биік шыңдарын бағындырған майталмандарға айналды. Аудандық спорт бөлімінде қызмет істеп жүрген шағында ағамыздың ұлттық спорт түрлерін дамытуға өлшеусіз еңбегі сіңді. Сол шақта ұлттық спортымыз қарқынды дамып, ауданымыздағы бәйге аттары облыстық, республикалық жарыстардан орын ала бастады. Бұл жерде Аманбек Фазылұлының қомақты үлесі көрініп тұратын.  Саламатты өмір салтына бар ғұмырын арнаған ел ағасы бүгінде 68 жаста, ұлын ұяға, қызын қияға қондырып, немерелерінің қызығына кенеліп жүрген зейнеткер. ҚР спорт ардагері атанған ердің ерен еңбектері еленіп жүр. Ел ішінде зор беделге ие ағамызға арналған турнир жыл сайын дәстүрлі түрде өтуде.

Ауқымды жарыстың ашылуында сөз алған аудандық дене шынықтыру және спорт бөлімінің басшысы Ерболат Сарабеков, спорт ардагерлері Серік Бейсенбеков, Айдархан Сүлейменханов, Болатжан Теңізбаев, Мұратбек Қасымханов, Улияс Анаятов секілді азаматтар Аманбек Саматовқа құттықтау лебіздерін жеткізді.  Спорт шеберінің өнегелі өмірінен сыр шертіп, ел үшін, спорт үшін атқарған орасан зор еңбектерін айтып, жарысқа қатысушыларға сәттілік тіледі.

Грек-рим күресінен бозкілемде белдескен бала балуандардың тыңғылықты дайындықпен келгендері байқалды. Сайыс аса тартысты өтті, көптеген әдемі әдістер мен көріністердің куәсі болдық. Жас спортшылардың жеңіске деген құлшыныстары, жігер-намыстары спорт ардагерлері мен көрермендердің айызын қандырды.  Аталмыш додада Есік, Гүлдала, Достық, Талғар, Аягөз, Жамбыл, Алматы, Қапшағай өңірлерінен келген балуандар бақтарын сынады. Турнир 3 күнге созылды, бірінші күнінде 30, 36, 42, 47, 54, 63, кг салмақтарындағы үздіктер анықталды. Екінші, үшінші күндері командалық жарыспен күрес бәсекесі қыза түсті. Командалық есепте І орынды Жамбыл командасы еншілесе, ІІ орынды алматылықтар алды, ІІІ орынға талғарлықтар жайғасты және үздік төрттікке Есік командасы енді.

Жүлдеге ие болған спортшылардың барлығына медаль, мақтау қағазы және бағалы сыйлықтар табысталды.

Сайыс соңында Аманбек Фазылұлы жарысты ұйымдастырушыларға, сонымен қатар демеушілер «Альтаир» ӨК директоры Сейітхан Қырқынбаев пен жеке кәсіпкер Али Арсамаковқа, жас спортшыларға алғысын білдіріп, ақ тілегін ақтарды.

Ринат НАРХАНОВ.

Аталастың аты озғанша ауылдастың тайы озсын, – деп қазағым бәсекеге – күрес, бәйге, басқа да жарыстарға келгенде жерлестерінің мүддесін биікке қоятыны мәлім. Қайназар ауылының гүлге көмкерілген мәдениет үйіне Рахат округінің аумағына кіретін ауылдар тұрғындарының көптеп келуінің басты себебі жерлестері Жиғанбаевтардың жас отбасы «Жас Отау» байқауына қатысуы болар. Әдемі қазақи оюлармен көмкерілген біркелкі үлгіде пішіліп, тігілген ұлттық киіммен сахна төріне шығып жарасымды жас отбасы екенін көрсете білген Жиғанбаевтар жерлестерінің үмітін ақтап бас жүлдені жеңіп алды. 

Төрт кезеңнен – өзін-өзі таныстыру, білімділік, қолөнері, өнер сайыстарынан тұратын бұл байқауда бар-жоғы үш-ақ отбасы қатысса да осы үштік өздерін әр қырынан таныстыра білді. Ең бастысы – жас отау иелерінің болашаққа сенімділікпен қарап жас мемлекетіміздің болашағы – сәбилерін де ұлтжандылыққа, отансүйгіштікке тәрбиелей алатындығын айқын айғақтай алды.

Түргендік Асубай отбасы шынайы махаббатын, мөлдір сезімдерін әнмен, бимен әрлеп, көрерменнің, әділ-қазылардың назарын өзіне аудара алды.

Елбасы Н.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласында айтылған ұлттық құндылықтары-мызды тозығын қалдырып, озы-ғын дәріптейтін дәстүрлерімізді жаңғырта отырып, ұлттық кодты сақтау жолының негізгі бір саласы – отбасылық тәрбие, отбасылық жарасым, сыйлас-тық емес пе еді? Ендеше, ауда-нымыздың 26 округінен үлкенді-кішілі сексен ауылымыздан «жас отбасы» байқауына үш-ақ отбасы қатысқандығы өкінерлік жайт.

Осы кемшілікке қарамай тартысты өткен байқауда ақшилік Иманқұловтар да өте тату да, өнерлі, үй шаруасына мығым ерлі-зайыпты екенін дәлелдеді. «Нұр Отан» партиясының «Бақытты отбасы» жобасы аясында «Еңбекшіқазақ» ауданы жастар ресурстық орталығының «Нұр Отан» партиясы аудандық филиалымен бірлесіп Қайназар ауылындағы Мәдениет үйінде өткізілген «Жас Отау» байқауын жол басы деп есептеп, осы тақылеттес келесі кон-курстарға үш емес он үш, жиырма үш, отыз үш жас отбасылардың қатысуын тілейік. Бұл істе партияның «Жас Отан» жастар қанатының атқарар міндеті ауқымды.

Сөз соңында «Нұр Отан» партиясы аудандық филиалы, байқауға қатысушылар, әділ-қазылар, мәдениет үйі қызмет-керлеріне алғыстарын білдірді.

Х.Ахметжанов,

әділ-қазылар алқасының мүшесі.

Жақында Қазақстан Парламенті Мәжілісінің депутаты Анар Жайылғанова ауданға келіп, құқық қорғау саласы қызметкерлерімен кездесу өткізді. Халық қалаулысымен бірге «НұрОтан» партиясы Алматы облыстық филиалы төрағасының орынбасары Гүлнәр Тойлыбаева, «НұрОтан» партиясы аудандық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Қуат Байғоджаев жүрді. Алдымен мәжілісмен аудандық прокуратура ұжымымен сұхбаттасты.

Анар Нұралиқызы Прокуратураның жұмы-сы туралы жақында қа-былданған Заңмен таныстырып өтті. Ондағы қадағалаушы органның құзіреті мен қоғаммен байланыс арасын-дағы жұмыс желісін таразылады. Мәжілісменнің айтуынша, аталмыш Заңда жоғарғы қадағалаудың шегі мен нысаны, қызметтің негізгі бағыттары, мемлекеттік органдардың және кәсіпкерлердің әрекетіне қа-дағалау жүргізудің жиектері белгіленген. Жалпы алғанда заң жоғарғы қадағалаудың қағидала-ры мен міндеттерін түбегейлі өзгертпейді. Адам құқықтарын қорғау, заңдылықты сақтау мен құқық қорғау қызметін үйлестіру оның басты міндеті болып қала береді. Сонымен қатар, осы заңға сәйкес мемлекеттік органдарды тексеру негіздері едәуір қысқартылған.

Бұл бағыттар бойынша да халық қалаулысына бірқатар сұрақтар қойылып, тиісті жауап берілді.

Кейіннен аудан әкімдігінің мәжіліс залында Анар Нұрали-қызы ішкі істер басқармасы қыз-меткерлерімен кездесті.

– Егемен еліміз Тәуелсіздік алған жылдан бері біреудің жасағанын қайталаған емес. Біз қазақстандық жолмен келеміз, – деп бастады әңгімесін Анар Жайылғанова. – Ішкі істер, Әділет, Сыртқы істер, Қорғаныс министрлерін тек Елбасы ғана тағайындайтын. Қазір осы министрліктерге басшыларды тағайындау Үкіметке жүктелсе, оның ішіндегі Ішкі істер министрін тағайындауды біз Президенттің құзырына қойдық. Себебі, ішкі істер министрлігі қоғамымызда ең бірінші құқықтық тәртіпті қамтамасыз ететін орган. Бұл мәселені өзім көтерген болатынмын. Ол мақұлданды. Осыдан-ақ өздеріңізге артылған жауапкершілікті сезінсеңіздер болады, – деді.

Басқарма қызметкерлері тарапынан сөз алған басшысы Бағдат Ашимов: – Осы күнге дейін қаншама депутаттар келді, алайда құқық қорғау саласының жеке құрамымен бірде-бір рет кездесу өткізбеген еді. Бүгін осындай кедесуді ұйымдастырып отырған Сізге құрметті Анар Нұралиқызы, басқарма атынан алғысымды білдіремін – деді.

Тәртіп сақшылары тарапынан да бірқатар сұрақтар қойылып, өз деңгейінде жауап алынды.

Қайнар ЖҰМАҒОЖА.

Благодатная пора лета чревата опасностями – пожарами, несчастными случаями на воде, а в нашей горной местности – еще и селевыми паводками. Какой ущерб нанесли, сколько бед причинили огонь и вода в самый жаркий период нынешнего лета, рассказывает главный специалист ОЧС района Еркебулан ТЕРГЕУСИЗОВ:

– Тревожная тенденция – тонуть людей стало больше. На сегодняшний день в Енбекшиказахском районе зарегистрировано 12 фактов гибели людей на водоемах, в том числе трех несовершенолетних. За тот же период 2016 года утонули 9 человек, из них двое детей. Основная причина – неосторожность, легкомысленное отношение к водной стихии. А дети гибнут, вдобавок, по недосмотру взрослых. В мае утонул ребенок дошкольного возраста в р.Кайназар, в июне в оросительном канале погиб еще один мальчик, в июле утонул подросток при купании в частном пруду.

В большинстве случаев люди тонут в местах, не оборудованых для купания. Так, например, сразу три человека утонули в р.Шелек. Однако несоблюдение купальщиками правил безопасности ведет к несчастью и в зонах отдыха. Два человека утонули при купании в зоне отдыха «Тихая заводь», погиб юноша в искусственном пруду в парке имени Жамбыла г.Есика.

– Какие меры принимаются по предотвращению таких ситуаций?

– ОЧС района в целях обеспечения безопасности на водоемах постоянно проводит рейды совместно с сотрудниками РУВД, «Казселезащиты», БАКа, выявляет факты отсутствия предупреждающих надписей в местах, не предусмотренных для купания, привлекает владельцев таких водоемов к административной ответственности. В районный отдел образования направлено требование провести с учениками всех школ профилактические беседы и инструктажи по правилам поведения на воде. В местах отдыха также ведется профилактическая работа. Хозяину «Тихой заводи» в Байтерекском округе направлено требование о приведении водоема в соответствие с правилами безопасности. Особый риск представляет Большой Алматинский канал. Руководству БАКа также направлено письмо о необходимости установки запрещающих знаков. Благодаря совместным рейдам, постоянному контролю со стороны администрации БАКа на канале этим летом утонувших не было.

– Аномальная июльская жара – главная угроза природных пожаров. Какова сейчас пожароопасная обстановка?

– Больших пожаров, на площади свыше 50 га, не было. В акиматы сельокругов и г.Есика направлены уведомления о проведении противопожарного месячника, на местах созданы добровольные противопожарные дружины. В Тургенском филиале Иле-Алатауского ГНПП действует оперативная группа, отслеживание очагов возгорания ведется с самолетов областного ДЧС. В целом в текущем году для предотвращения пожаров сотрудниками ОЧС, ПЧ-6 г.Есика и ПЧ-9 с.Шелек организованы подворные обходы, распространены памятки о мерах пожарной безопасности. С населением проведены 72 схода, беседы, инструктажи. В школах и детсадах организованы конкурсы и викторины на тему пожарной безопасности, продемонстрированы социальные ролики.

– Сейчас самый пик вероятности селевых паводков. Как «ведут» себя горные реки?

– Местное подразделение ГУ «Казселезащита» круглосуточно отслеживает на гидропостах интенсивность потоков рек Есик и Тургень. Пока угрозы не выявлено. Уровень воды в Бартогайском водохранилище также в норме.

И.ТУРАНИН.

Впервые со дня открытия музея-заповедника на курганах «Есiк» его посетил министр культуры Арыстанбек Мухамедиулы. Во время поездки по регионам  основной целью министра в Алматинской области было знакомство  с раскопками древнего Тальхира в Талгарском районе. Но «обойти» вниманием музей, связанный с находкой Золотого человека, и не посетить городище Рахат он, конечно, не мог. Кстати, еще и потому, что в прежнее время, работая в администрации Президента РК,  г-н Мухамедиулы  лично «пробивал»   строительство музея на курганах. Думается, не напрасно. Министр воочию убедился, что его детище за семь лет стало серьезным  очагом культуры, обладает немалым научным багажом, является значительным   объектом туристических маршрутов по Великому Шелковому пути, площадкой для инновационных  музейных проектов. Историки, археологи, художники-реставраторы, гиды музея «Есік», которым с первых дней руководит кандидат исторических наук Гульмира Мухтарова, представляют собой команду отличных специалистов-музейщиков и ученых, принимающих участие во множестве региональных, республиканских и международных программ культуры.  В текущем году музей реализует совместную программу археологических изысканий с учеными из Южной Кореи. Что ни год,  на его базе  открываются новые временные и постоянные экспозиции. Сейчас в его залах можно познакомиться с экспонатами других археологических и краеведческих  музеев Казахстана. В одном из залов «расположилась» весьма реалистичная скульптура сарматского вождя, временно предоставленная автором –  знаменитым реставратором Крымом Алтынбековым. А в юрте, служащей конференц-залом, презентована еще одна «изюминка» –  точная копия огромного войлочного ковра из Пазырыкских  раскопок. Посетителю, даже если он уже был в музее, скучать не придется –  он всегда откроет для себя что-нибудь новое. О краеведах, преподавателях, молодых ученых и говорить нечего – такие экспозиции для них подлинный кладезь исторических артефактов, весьма ценных  и с популяризационной, и с научной точки зрения.

Министра сопровождал ветеран отечественной археологии, ее ведущий авторитет, академик Карл Байпаков, который приложил немало усилий, чтобы музей Золотого Человека был в числе ведущих в Казахстане.

Директор музея Гульмира Мухтарова, ее заместитель Балтабай Ибраев, ученый секретарь Досым Зикирия, научные сотрудники познакомили гостей с инновационными музейными технологиями, экспонатами,  заметными событиями последних лет. Много добрых слов было сказано о светлой памяти Бекене ата, бессмертной душе музея, до последнего своего часа изучавшего тайны есикских курганов…

Буквально на днях состоится  выездная презентация лучших экспонатов музея «Есік» на ЭКСПО-2017. Несомненно, для участников мирового форума она будет сенсацией,  открывающей дверь в историю Великой Степи.

И.ТУРАНИН

Благодатная пора лета чревата опасностями – пожарами, несчастными случаями на воде, а в нашей горной местности – еще и селевыми паводками. Какой ущерб нанесли, сколько бед причинили огонь и вода в самый жаркий период нынешнего лета, рассказывает главный специалист ОЧС района Еркебулан ТЕРГЕУСИЗОВ:

– Тревожная тенденция – тонуть людей стало больше. На сегодняшний день в Енбекшиказахском районе зарегистрировано 12 фактов гибели людей на водоемах, в том числе трех несовершенолетних. За тот же период 2016 года утонули 9 человек, из них двое детей. Основная причина – неосторожность, легкомысленное отношение к водной стихии. А дети гибнут, вдобавок, по недосмотру взрослых. В мае утонул ребенок дошкольного возраста в р.Кайназар, в июне в оросительном канале погиб еще один мальчик, в июле утонул подросток при купании в частном пруду.

В большинстве случаев люди тонут в местах, не оборудованых для купания. Так, например, сразу три человека утонули в р.Шелек. Однако несоблюдение купальщиками правил безопасности ведет к несчастью и в зонах отдыха. Два человека утонули при купании в зоне отдыха «Тихая заводь», погиб юноша в искусственном пруду в парке имени Жамбыла г.Есика.

– Какие меры принимаются по предотвращению таких ситуаций?

– ОЧС района в целях обеспечения безопасности на водоемах постоянно проводит рейды совместно с сотрудниками РУВД, «Казселезащиты», БАКа, выявляет факты отсутствия предупреждающих надписей в местах, не предусмотренных для купания, привлекает владельцев таких водоемов к административной ответственности. В районный отдел образования направлено требование провести с учениками всех школ профилактические беседы и инструктажи по правилам поведения на воде. В местах отдыха также ведется профилактическая работа. Хозяину «Тихой заводи» в Байтерекском округе направлено требование о приведении водоема в соответствие с правилами безопасности. Особый риск представляет Большой Алматинский канал. Руководству БАКа также направлено письмо о необходимости установки запрещающих знаков. Благодаря совместным рейдам, постоянному контролю со стороны администрации БАКа на канале этим летом утонувших не было.

– Аномальная июльская жара – главная угроза природных пожаров. Какова сейчас пожароопасная обстановка?

– Больших пожаров, на площади свыше 50 га, не было. В акиматы сельокругов и г.Есика направлены уведомления о проведении противопожарного месячника, на местах созданы добровольные противопожарные дружины. В Тургенском филиале Иле-Алатауского ГНПП действует оперативная группа, отслеживание очагов возгорания ведется с самолетов областного ДЧС. В целом в текущем году для предотвращения пожаров сотрудниками ОЧС, ПЧ-6 г.Есика и ПЧ-9 с.Шелек организованы подворные обходы, распространены памятки о мерах пожарной безопасности. С населением проведены 72 схода, беседы, инструктажи. В школах и детсадах организованы конкурсы и викторины на тему пожарной безопасности, продемонстрированы социальные ролики.

– Сейчас самый пик вероятности селевых паводков. Как «ведут» себя горные реки?

– Местное подразделение ГУ «Казселезащита» круглосуточно отслеживает на гидропостах интенсивность потоков рек Есик и Тургень. Пока угрозы не выявлено. Уровень воды в Бартогайском водохранилище также в норме.

И.ТУРАНИН.

Впервые со дня открытия музея-заповедника на курганах «Есiк» его посетил министр культуры Арыстанбек Мухамедиулы. Во время поездки по регионам  основной целью министра в Алматинской области было знакомство  с раскопками древнего Тальхира в Талгарском районе. Но «обойти» вниманием музей, связанный с находкой Золотого человека, и не посетить городище Рахат он, конечно, не мог. Кстати, еще и потому, что в прежнее время, работая в администрации Президента РК,  г-н Мухамедиулы  лично «пробивал»   строительство музея на курганах. Думается, не напрасно. Министр воочию убедился, что его детище за семь лет стало серьезным  очагом культуры, обладает немалым научным багажом, является значительным   объектом туристических маршрутов по Великому Шелковому пути, площадкой для инновационных  музейных проектов. Историки, археологи, художники-реставраторы, гиды музея «Есік», которым с первых дней руководит кандидат исторических наук Гульмира Мухтарова, представляют собой команду отличных специалистов-музейщиков и ученых, принимающих участие во множестве региональных, республиканских и международных программ культуры.  В текущем году музей реализует совместную программу археологических изысканий с учеными из Южной Кореи. Что ни год,  на его базе  открываются новые временные и постоянные экспозиции. Сейчас в его залах можно познакомиться с экспонатами других археологических и краеведческих  музеев Казахстана. В одном из залов «расположилась» весьма реалистичная скульптура сарматского вождя, временно предоставленная автором –  знаменитым реставратором Крымом Алтынбековым. А в юрте, служащей конференц-залом, презентована еще одна «изюминка» –  точная копия огромного войлочного ковра из Пазырыкских  раскопок. Посетителю, даже если он уже был в музее, скучать не придется –  он всегда откроет для себя что-нибудь новое. О краеведах, преподавателях, молодых ученых и говорить нечего – такие экспозиции для них подлинный кладезь исторических артефактов, весьма ценных  и с популяризационной, и с научной точки зрения.

Министра сопровождал ветеран отечественной археологии, ее ведущий авторитет, академик Карл Байпаков, который приложил немало усилий, чтобы музей Золотого Человека был в числе ведущих в Казахстане.

Директор музея Гульмира Мухтарова, ее заместитель Балтабай Ибраев, ученый секретарь Досым Зикирия, научные сотрудники познакомили гостей с инновационными музейными технологиями, экспонатами,  заметными событиями последних лет. Много добрых слов было сказано о светлой памяти Бекене ата, бессмертной душе музея, до последнего своего часа изучавшего тайны есикских курганов…

Буквально на днях состоится  выездная презентация лучших экспонатов музея «Есік» на ЭКСПО-2017. Несомненно, для участников мирового форума она будет сенсацией,  открывающей дверь в историю Великой Степи.

И.ТУРАНИН

Шебердің қолы ортақ

Өзі түйін түймеген,

Зат қадірін біле ме?

Өзі түсіп күймеген,

От қадірін біле ме?

Ағаш жонып көрмеген,

Шот қадірін біле ме? – деп танымал шебер, марқұм Дәркенбай Шоқпарұлы айт-пақшы, қолынан іс келмейтін адамдар заттың да, оттың да, шоттың да қадірін білмейтіні анық. Ал, Ақтоған ауылының тұрғыны  Ақберген Шубаев осы үшеуінің де қадірін біліп, одан үйлестіріп, алуан түрлі кәдесыйлар, басқа да дүниелер жасап жүрген қас шебердің өзі.

Бабалар қашап кеткені,

Тарихтың көне беттері.

Тайсалмай тағдыр тезіне,

Сарғайып бізге жеткені, – деп Ақберген Батырханұлы жырлағандай, бабалардан қалған өнерді жалғастырып, ағаштан ою ойып, темірден түйін түйіп жүрген азамат. Біз керексіз деп мән бермейтін нешетүрлі заттардан тың дүние жасап шығару тек талантты танытып қана қоймайды, көрегендікті де қажет етеді. Қисайып немесе небір пошымдағы ағаштан, не тамырдан әлдебір бейнені елестетіп, оны жасап шығару – шебер-лік емей немене. Жүнді, теріні өңдеп, малдың мүйізін, асығын, сүйегін сүріп, кәдеге асыру – зат қадірін, ал сол затты ығына, бейіміне қарай жонып, шауып іске асыру шот қадірін білгендік.  Енді, темірді отқа балқытып, неше түрлі өрнектеп кәдеге асыру – от қадірін білгендік. Міне, сондай қасиет Ақберген шебердің бойынан табылады.

Отбасы Отаны Қазақстанға көшіп келіп, Ақберген Алматы қаласындағы №9 мектеп-интернатында білім алады. Өзі оқып алған техник, гидротехник мамандығымен бірге,                    жастайынан әкесінен үйреніп, дағдыланған қолөнер саласын да қатар алып жүреді. 1990 жылдан Дәркенбай Шоқпарұлының қармағында тәжірибе жинақ-тайды. 1991-2000-шы жылдары мектеп оқушыларына қолөнер саласы бойынша үйірме ашып, жұмыс жүргізеді. Ақтоған мекте-бінде шебердің бұйымдарына арналған арнайы бұрыш та бар. Қазір оның қолынан шыққан      туындылары осы өңірдің отбасыларында баршылық. Тапсырыс бойынша түрлі бұйымдар жасау-мен айналасуда. Ел көбінесе еліктің не басқа жануардың сирағы мен тұяғынан сапталып, қайыспен өрілген қамшы, ұлттық өрнектермен әшекейленген ерто-қым, белдік, торсық, тағы басқа да бұйымдарына қызығушылық танытып, тапсырыс береді екен.

Ақберген шебер ғана емес, ақындық талабы да таудай екен. Сәті түскен кезде қағаз бетіне ойдан туған шумақтарын түртіп қоятын да әдеті бар. Мен оны Шелекте тапсырыс берген адамдарға, қамшы, ағаш рамкаға кенептен не өңделген теріден керіліп, алуан-алуан бейнелер салынған бұйымдар жасап әкеліп жүрген кезде жолықтырдым. Мына суреттегі дүниелер соның бір дәлелі ғана. «Ел іші – өнер кеніші» деген осы емес пе?

Анарбек БЕРДІБАЕВ.