Әрине, мен де сіздерге баға бере алмаймын. Бір тілде сөйлейсіздер ме, әлде екі тілді бірдей таңдайсыздар ма – оны өздеріңіз шешесіздер. Екі тілді бірдей білген де жаман емес. Билингвизм – әлемнің көп елінде бар. Тарихшы ретінде айтатын болсам, маған қазақтар өзінің ұлттық ерекшелігін, тілін жоғалтып алған халық секілді болып көрінеді. Сіздер – адасқан, жолынан жаңылып қалған халықсыздар, меніңше. Халықты әдейі не қасақана тарихи жадынан айырып тастаған сияқты. Әйтпесе, есі дұрыс адам ана тіліңнен гөрі орысша білген дұрыс па деп сұрай ма? Бұл – абсурд! Тамырынан ажырап қалған, не істерін білмей аласұрып жүрген халықтар ғана осындай сұрақ қояды, негізі. Тіл мәселесін біржола шешу үшін - халыққа тарихын оқытып, халықты, ұлтты соған ынталандыру керек.

- Сіз сонда бізді тарихы жоқ халық деп есептейсіз бе?
- Бір мысал. Мен Алматының дүкендерін аралап жүріп тарих тақырыбын қозғаған бір дені дұрыс кітап таба алмадым. Дұрыс қарамаған шығармын, мүмкін. «Меломанда» да болдым. Бүкіл әлемде ғылыми басылымдардың, соңғы шыққан кітаптың бәрін осындай үлкен-үлкен кітап дүкенінен табасың. Сұраныс бар оған. Сіздерде сатылмайды, өйткені халық өз тарихына қызықпайды. Осы жақында ұлттық аспаптар музейінде болып, сол жерден баяғы өткен заманның тарихын, нағыз ұлттық құндылық - балбалды көрдім. Бірақ ол неге ұлттық музейде емес, бір елеусіз зат сияқты болып сонда тұр?
Осыны көргенде, қазақтың тарихын зерттеп жүрген менің жүрегім ауырды. Тарихқа қалай қарасаңыздар, тілге де сөйтіп қарап жүрсіздер..
- Жапонияда тарихи мифке қалай қарайды?
- Біздегі ең үлкен миф – жапон императоры құдайдан туған деген миф.
Бірақ біз, тарихшылар, бұл мифке тиіспейміз. Неге десеңіз – ол біздің рухани матрицамыз. Оның түбінде аңыз жатқанын, шындыққа жанаспайтын нәрсе екенін жақсы біліп отырмыз. Бірақ ол біз үшін қозғамайтын, мызғымайтын тақырып. Киелі, қастерлі тақырып. Жапонияның мемлекет ретіндегі тарихы да осындай аңыз-әпсанадан басталған. Сондықтан сіздер тарихқа бей-берекет қарамаңыздар. Тарихи шындық қалпына келсе, мемлекеттік тіл де өз жолын тауып, ол бара-бара ұлтты ұйыстыратын үлкен факторға айналып шыға келеді!

Аударған Жолымбет Мәкіш