«Кез келген шынайы мәдениеттің негізінде Құдайға табыну жатыр. Мыңдаған жылдар бойы сенімге негізделген мәдениеттер өзінің тарихтағы сөзін сақтап отырған. Өзінің діни рухын сақтау тұтас халықтардың тарихта қалуының кепілі болады».
Н.Ә. НАЗАРБАЕВ.
Ислам – он төрт ғасырдан бері бүкіл азаматты сенімі мен нанымына, тегі мен нәсіліне қарамай бейбітшілік пен ынтымаққа, сабыр-лылық пен тазалыққа шақырып келе жатқан Алла тағаланың бірегей діні. Тарих сахнасында көтерілгеннен бері, өмірдің өзі көрсеткендей, ислам дінінің ғылым-білім мен өркениеттің сарқылмас кәусар бұлағы екендігін әлем мойындауда.
Дін – қоғамның ішінде интеграциялық үдерістердің күшеюіне, адамдардың арасында бауырмалдық пен бір-біріне деген сүйіспеншіліктің артуына, қоғамның ішіндегі бірлік пен ынтымақтың жалғасуына ықпал етеді.
28 қыркүйекте Шелек ауылының мәдениет үйінде Қазақстан Республикасы діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл жөніндегі 2013 – 2017 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында Алматы облысы дін істері басқармасының «Дін саласындағы мәселелерді зерттеу орталығы» КММ-нің ұйымдастыруымен «Қазақ халқының рухани дамуындағы ислам Ханафи мәзһабы және орыс Православ шіркеуінің рөлі» тақырыбында облыстық конференция өтті. Оған ауыл әкімдері, бюджеттік мекеме қызметкерлері, діни бірлестіктер өкілдері, құқық қорғау, ІІБ мен әскери қызметкерлері, дінтану пәнінің мұғалімдері, жастар, БАҚ өкілдері қатысты.
Семинарды аудан әкімінің орынбасары Айбек Бидаев ашып, жүргізіп отырды. Алматы облысы дін істері бас-қармасы мемлекеттік меке-месінің бөлім басшысы Қазбек Омаров кіріспе сөзден бас-тады. Халқымыз ғасырлар бойы дінді руханилықтың негізі санап келгені, ұлттың рухани құндылықтары дін қағидаларымен үндесіп жататыны, діндегі адамгершілік, сыйластық, өзара құрмет, келісім, имандылық, білімге құштарлық, еңбекқорлық отансүйгіштік, тағы басқа көптеген құндылықтар болмысында бұрыннан бар мінездермен астасып, рухани дәстүрлі құндылықтарға негіз болып қаланғаны туралы айта келе, бүгінгі таңда мемлекетімізде, облыста, дін бірлестіктері тіркелгені, облыста дін саласындағы мәселелерді зерттеу орталығының құрылып, атқарған жұмыстары туралы мәлімет берді.
Әл-Фараби атындағы Қа-зақ Ұлттық университетінің аға оқытушысы, Phd докторы Құдайберді Бағашаров «Рухани жаңғыру – рухани дамудың бастауы» тақырыбында ислам дінінде сүннет және шейіт деп аталатын екі тармақ барын айта келе, Ханафи мәзхабы – біздің жолымыз екеніне, Ислам діні қазақ даласына келгеннен бері ХІІ ғасырдан аса уақыт халқымыз атақты ислам ғұламасы Әбу Ханифа Нұғман ибн Сәбит /р.а./ 699-767 жылдары негізін қалаған Ханафи мәзһабын ұстанып келе жатқан әуелгі тарихынан сөз бастады. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев. «Біз мұсылманбыз, оның ішінде Әбу Ханафи мәзһабы ұстанатын сунниттерміз. Бабаларымыз ұстанған бұл жол ұлттық салт-дәстүрді, ата-ананы сыйлауға негізделген. Ендеше, бүгінгі ұрпақ та әлемдегі ең ізгі дін – ислам дінін қадірлей отырып, ата дәстүрін ардақтағаны абзал» деп атап айтқанына, бұл жолдың ерекшелігіне тоқталды.
Он екі ғасырдан аса уақыт ішінде халқымыздың атақты ислам ғұламасы, Фиқхһтың /мұсылман заңы/ білгірі Нұғман ибн Сәбит /р.а./ негізін қалаған Ханафи мәзһабын /діни құқықтық мектеп/ ұстанып келе жатқанын, мәзһаб – жол, бағыт, көзқарас деген мағынаны білдіретінін, шариғатта арнайы тәсілдер, ережелер арқылы Құран мен сүннеттен шығарылған үкімдер мен көзқарастар жиынтығын «мәзһаб», ал «фиқһ» сөзі терең, жан-жақты түсіну деген мағынаны білдіретініне кеңінен тоқталды. Фиқһ пәні ғибадат, қоғамдағы өзара қарым-қатынас, әдет-ғұрыптардың шариғатқа сәйкес тәртіп-қағидалары мен оның қайнар көзін үйрететінін, бұл саланың маманын фақиһ /мұсылман заңгері/ деп атайтынын, Құран аяттарын дұрыс талдау және хадистерді зерттеу арқылы шариғатты жүйелеп жинақтаушы, жалған діни көзқарастарға қарсы күресуші, олардың қателерін паш етуші имам Ағзам Әбу Ханифа, имам Малик, имам Шафиғи, имам Ахмад ибн Ханбал секілді ислам ғұламаларының мәзһабтары дүниеге келгенін тілге тиек етті. Бабалар ұстанған жол Ханафи мәзхабының салт – дәстүрді құрметтейтін, Ханифа мәзхабының ерекшелігіне көңіл аударды.
«Әбу Ханифа» деген сөздің мағынасы «хақ жолдың бастаушысы, тура жолдың жетек-шісі» дегенге саяды. Әу бастан адамзатқа түсірілген, адам табиғатына ең лайық, нағыз тәухид дін – ол ханиф дін. Құранда Алла Тағала: «Ендеше, /Ей, Мұхаммед/ бетіңді ханиф /тура, шынайы/ дінге бұр. Адамдарды Алла әу баста сол дін үшін жаратқан. Құдай жаратқанды өзгерту мүмкін емес. Сенің дінің хақ дін, тек көп адам соны білмейді», дейді. /«Рум» сүресі, 30-аят/. Келесі сөз алған философия ғылымдарының докторы, профессор Гүлмира Биялова «Қазақ халқының рухани дамуындағы жетістіктер» тақырыбында діннің рухани мәдениеттің феномені, ол қоғамдағы кез келген феноменнен анағұрлым бай, маңызды және ықпалды екенін, қазіргі Қазақстан еліндегі бірлік пен татулық, түсіністік баянды өмір сүрудің басты құндылығы екенін, бұл жағынан Елбасының салиқалы саясатының өзгеге үлгі, осындай ауызбіршіліктің арқасында жоғары жетістіктерге қол жеткізіп келе жатқандығын нақты мысалдармен әңгімелеп берді. Өзі төрт жыл болған Тәжікстандағы жағайды айтты.Ғалымдардың ұсынысын ескерген Қазақстан Республикасының Президенті Ата Заңымыз – Конституцияға өзгерістер өнгізіп, заман ағымына қарай бет бұруы, зайырлы ел болып, озық отыз ел қатарынан көрінуге, жаңғыру жаһандық әлемнен қалыспайтын жаңалыққа ұмтылудағы, кері-тартпа, ескі әдеттерден арылуда батыл қадам басқанын, жасампаз тарихымыздың бүгіні мен жарқын болашақтың көкжиектерін үйлесімді сабақ-тастыратын ұлт жадының тұғырламасын тәптіштеп талдап берген еңбегінің нәтижесі екеніне көз жеткізді.
Есік қалалық мешітінің бас имамы Хазірет Ратбек қажы Нысанбайұлы Ел тәуелсіздігін алған кездегі жағдаймен одан кейінгі кезеңді салыстыра отырып, нақты мысалдармен әңгімелеп, бүгінгі жеткен жетістіктерге кеңінен тоқталды. Әлемде ислам діні атына кір келтіріліп жатқан оқиғаларға өз көзқарасын білдіріп, түрлі ағымдарға ерген жастардың отбасында дұрыс тәрбие алмағанының салдары екеніне тоқталды. Дін дегеніміз тек сенім жүйесі емес, ол – өмір сүру мәнері, моральдық нормалар, қарым-қатынас әдебі, жақсы мен жаманды, адал мен арамды ажыратушы рухани қағидалар жүйесі, рухани мәдениет феномені екенін, дін барлық қоғамдарда мәдениет түзуші қызметінін атқаратынын өз сөзіне арқау етті. Ал, Қазақстан Республикасы орыс православ шіркеуінің округтік митропологиялық жастар ісі комиссиясының төрағасы, Есік округтік священигі Игнатий Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» деген мақаласында айтқан «ұлттық код, ұлттық мәдениет сақталмаса, ешқашан жаңғыру болмайды» деген сөзіне толық қосылатынын, жоғарыда Хазірет Ратбек қажы айтқан жат қылықтар – арақ ішу, есірткі қолдану тағы басқа да жағымсыз әдеттерден арылмайынша, жастардың бойына ұлттық құндылықтарды «егіп» тәрбиелемесе, олардың өзгедін ағымдарына еріп кететінін, сондықтан оның алдын алуда рухани мәдениетіміздің барлық салалары – ойлау жүйеміз, әдет-ғұрып, салт-дәстүріміз, өнеріміз дәстүрлі діни танымдармен тікелей байланыста даму, содан нәр алып тамырлану керектігін өз сөзіне арқау етті.
А.Бидаев конференцияны қорытындылап, Тәуелсіз Қазақстанның қысқа тарихында еліміздің дін саласы көптеген өзгеріске ұшырағанын, дін атын жамылған ағымдар мен жат топтар діни сауаты аз азаматтардың санасын улап, өзгеге қарсы қойып үлгерге-нін, жалған ағымдармен күресу жеке адамның емес, бар-шаның міндеті екенін айта келе мемлекеттің өркендеу жолындағы еңбектеріне сәттілік тіледі.
Анарбек БЕРДІБАЕВ.