Көрдіңіз бе, құрметті оқырман. Күнін әзер көріп жүрген кішкентай тәжік баласының өзі ана тілінде қайыр тілеуде. Тіпті, ақша беремін десеңіз де, мемлекеттік тілде бір ауыз дыбыс шығармады. Ал бізде ше?
Кеңдігімізден бе, әлде рухани кемдігімізден бе нанымызды орысша сатып алып жүрміз. Мектебімізде болашақ жастар бірін-бірі көре қалса «Приветик», апайларымыз «Ой, здравствуй, дорогая» деп бет сүйісетіні тағы бар. Жеті қазақ арасына бір орыс кірсе, тілімізді бұрап шыға келеміз. Тәуелсіздік тұсындағы мұндай масқаралығымызға жол болсын.
Әкім-қаралардың мінберде өз ана тіліне тұтығып жатқанына налимыз. Түбін тесіп жамандап та болдық. Қазір ә десе, жауыр болған әңгіме дейміз. Ал бүгінгі жастарымыз ана тілін қатырып сөйлеп жүр ме? Жарайды, ел ағалары кешегі кеңестің салған қамытынан әлі де босай алмады. Мұндайда «Ауру қалса да әдет қалмайды» деп атам қазақ кесіп айтқан. Ал тәуелсіздік жастарына орыс тілінде сөйлесетіндей не күн туды бастарына? Бәсеке бәсі жоғары қоғамның келешегі – жалынды жастар деп аттандап жүрміз. Осы жерге сауатты ұрпақ деген тіркесті де қосу керек меніңше. Ол қалай дейсіз ғой. Сауатты ұрпақ тәрбиелеу дегеніміз – өз ана тілінде еркін сөйлей алатын, оны терең меңгерген ұрпақ. Бірақ бұл межеден жастарымыз шыға ма? Ол жағы сұрақ. Бір ғана айтарым бар, өз тілін өгейсіткен ұрпақтың болашағы бұлыңғыр.
Ал жарнамалар жайы қалай? Жауабы біреу: «Баяғы жартас – сол жартас». Тіпті базардағыны қойшы, Есіктің іргесінде тұрған Өрікті ауылына кіре-берісіндегі «Өрікті ауылы» деген тақтайшаны қоюға қаржы жоқ аудандық жолаушы көлігі және автомобиль жолдары бөлімінде. Немесе, «ұсақ-түйекпен» айналысатын бөлім басшысының уақыты тапшы сыңайлы. Себебі, ауылдың аты өзгергелі де бес жылға жуықтап қалды. Қозғалыс көрінбейді. «Красный емес, Өрікті, Өріктіні кім көріпті?» деп жаздық, осыдан үш-төрт жыл бұрын. Жаманатты болдық. Айтып-айтпай не керек, істің бір қайыры болмай-ақ қойды ғой.
Сол секілді Құлжа ауылындағы тақтайша да «Күлджа» деп тұрғанына жылдан асты. Әкімі болса, «менің құзырымда емес» деп құтылды. Ал тақтайша қатқан орнында қатып тұр. Мұндай сорақылық Түрген округіне де тиесілі. «Турген өз» деген тақтайшасының тұрғанына да біршама уақыт өтті.
Мұндағы мақсатымыз, кекету немесе мұқату емес, тізгін тартқан әкімдер осы назымызды оқыса екен, мемлекеттік тілге құрметпен қараса екен деген ниет. Себебі, аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің айтуына нансақ, кіріс-шығыс құжат айналымы туралы мәліметтерді жинақтау барысында, уақытылы өткізбей, кедергі туғызатын бөлімдер де кездеседі екен.
– Ал жарнама, хабарландыру тіліне келетін болсақ, тек Есік қаласы мен Ават, Бәйтерек ауылдық округтерінде орналасқан әлеуметтік нысандарда 81 заң бұзушылық анықталды. Оның көбі – жазылған жарнама тілінің орыс тілінде және стильдік қатеден кеткен тақтайшалар мен афишалар.
Ары бармай-ақ, аудандық емхананың қабырғаларында ілінген көрсеткіштердің басым көпшілігі орыс тілінде. Мемлекеттік тілдің иісі аңқып тұрғаны шамалы, – дейді бөлім басшысы Мұрат Ақаев.
Иә, айта берсек сын көп. Дегенмен, бүгінге осы да жетер. Жазғанымыздан нәтиже шығып, жүйелі жұмыс көрініп жатса, аттандап жариялармыз әлі де. Тек жаңғырығы басқа да ақ жағалылардың жадына жетсе құба-құп. Себебі, Аймауытовша айтсақ: «Ана тілі – халық боп жасағаннан бері жан дүниеміздің айнасы, өсіп-өніп түрлене беретін, мәңгі құламайтын бәйтерегі». Тілегіміз, бәйтерегіміз шөліркемесе екен...
Қайнар ЖҰМАҒОЖА.
