Қазақстанда жұмыссыздардың саны «жаңбырдан кейінгі саңырауқұлықтай» күрт көбеюде. Жыл басынан бері жұмыссыз ретінде ресми тіркелгендердің көрсеткіші 8 есеге артқан. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Біржан Нұрымбетов осындай мәлімдеме жасаған еді. Бір қызығы, осы проблемамен үнемі қатар келетін «кадр тапшылығы» дейтін шиеленіс тағы бар. Бұл парадокстың мәнісін іздеп көрейік. Сонымен, қандай салаларда маман жетіспейді? Баспасөз беттерінен сарапшылардың мынадай болжамдарын байқадық: «Мектеп бітірушілер мамандық таңдауда нарықтың сұранысын ескере бермейді. Кейіннен жұмыс таппаған соң, басқа кәсіппен шұғылдануға мәжбүр», – деген екен. Еске салайық, бұған дейін ҚР Тұңғыш Президенті-Елбасы Н.Ә.Назарбаев та осыған ұқсас ой айтқан. «Қазақстанда жұмыссыздық емес, кәсіптің тапшылығы бар. Сол себептен бірінші жұмысшы мамандықтарына тегін оқытатын бағдарлама әзірленген болатын. Біз жастар үшін барлық жағдай мен мүмкіндік жасадық», – деді Нұрсұлтан Назарбаев. Демек, жұмыс бар. Оны игеретін маман жоқ. Ал жастар онсыз да толы қазанды тасытып отыр. Әрине, бәсеке ұғымының барын да ескерер болсақ, бір жағы сан артқан сайын сапа күшейе ме деген үміт те жоқ емес. Алайда, осы тұста кенжелеп, жетімсіреп тұрған кәсіптерді қайтпекпіз?
Ауыл шаруашылығы – Қазақстанның экономикасындағы негізгі сала. Мемлекеттің кең ауқымды, шөбі шүйгін жері де, қолайлы ауа райы да оған толық жағдай жасап беріп отыр. Бірақ осы тұста жоғарыда атап өткен мәселеге қайта тірелеміз. Агроөнеркәсіптік кешендегі кадр тапшылығы туралы бізде жер-жерде айтылып жүр. Егер білімді, кәсіби даярлығы мықты жастар өз болашағын ауылмен байланыстырса, ауылдағы өмірдің деңгейі мен сапасы айтарлықтай жақсарған болар еді.
«Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасының басқарма төрағасы Абылай Мырзахметов: «Елде агроөнеркәсіптік кешенді дамыту үшін субсидияға 2 триллион теңге бөлінгенін, бірақ саладағы көрсеткіштер өспегенін атап өтті. Еліміз импортқа тәуелді. Өңдеу ісі кенжелеп тұр. Тек малды тірідей экспорттаймыз. Бұл жағдай еліміздің азық-түлік қауіпсіздігіне қатер төндіреді», − деген болатын. Ал шын мәнінде қалай?
Халықаралық statista.com деректер жүйесіне сүйенсек, Қазақстандағы жұмысшылар аз шоғырланған сектор – ауылшаруашылығы екен. Өнеркәсіп саласындағы жұмысшылар пропорциясы да салыстырмалы түрде аз. Бұл алдағы 5-10 жылдықта ауылшаруашылығы саласындағы мамандарға деген сұраныс артатынын көрсетеді. Себебі елімізде дәл осы сектор кенже дамып келеді.
Сонымен, агроөнеркәсіптің болашағы қандай? Болжам жасап көру үшін «алдағы уақытта осы салада қызмет атқарамын» деп білек сыбанып отырған студенттерді оқытатын білім ордаларына шолу жасап көрдік. Еңбекшіқазақ ауданы, Қаракемер кәсіптік колледжінің директоры Марат Ысқақовтың пікірін білген едік. «Қазіргі таңда тракторшы-машинисі, электр жабдықтарына қызмет көрсету жөніндегі электрмонтер, дәнекерлеуші мамандықтары оқытылуда. Жоспарда агро сала бойынша мамандықтарды дайындау бар. Кәсіптік колледжін бітірген түлектер «Альтаир», «Gold product» сияқты жеке кәсіпкерліктерден тәжірибеден өтіп, жұмысқа тұра алады. Бүгінгі күні «Еңбек» нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасы арқылы 3 жылға келісім-шарт жасаған болатынбыз. Олар автомеханик, тігін мамандықтарына грант бөліп отыр». Бір қызығы, ауданымыздағы Шелек политехникалық колледжі де осы мамандықтар бойынша шәкірттерді даярлап жүр екен. Бір ғана ауданда бірнеше колледж құп көріп отырған осы мамандықтардың, бәлкім, маңызы жоғары шығар деп едік.Аудандағы ірі қожалықтардың бірегейі «Әлімжанов» шаруа қожалығының басшысы Тілек Әлімжанов бұл ойымызды теріске шығарды. «Бұл мамандықтардың қажеттігі мүмкін болашақта туындайтын шығар. Әзірге жеке өз кәсібіме мал шаруашылығы бойынша кадр қажет», − дейді ол. Агро саласында еңбек етіп жүрген кәсіпкер, мұндағы кемшіліктің себебін былай деп те жорамалдайды: «Жастар ауылға келгісі келмейді. Бұл – мамандыққа сұраныстың жоқтығының бір себебі. Осы салаға шынайы қалап келетіндер тіптен аз. Тек, әйтеуір, диплом алудың амалын жасайды», – деді Т.Әлімжанов. Нақтылау мақсатында кәсіпкерге: «Қазір – технологияның дамыған заманы. Осындай кезеңде ауыл шаруашылығына кадр жетіспеушілігі орын алуы мүмкін бе?» деген сұрақ та қойдық. «Техника дамығанымен, шаруа қожалығының барлығы осы жабдықтармен толық қамтылған деп айта алмаймыз. Сондықтан бізге әлі де адам күші, кадр керек. Білікті мамандарға мұқтажбыз», − деп ойын жеткізді.
Ауызды құрғақ шөппен сүрте берсек те болмас. Көңілге демеу болатын жаңалықтар да бар. Жуық арада Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданында «Жетісу Вольфрам» ЖШС жұмысын іске асырмақшы. Егер де құрылысқа рұқсат беру құжаттары (рәсімдеу сатысында тұр) шешілетін болса, онда құрылыс жұмыстары биыл басталмақ. Жобаның жалпы құны – 270,0 млн.доллар. Аталған жобаның инвесторы – Jiaxin International Resources Investment Limited (ҚХР). Жобаның қуаттылығы – жылына 10356,9 тонна кен. Бірінші жылы карьерде тау-кен жұмыстарының алдыңғы шебін ашуға және алуға дайындалған қорлармен қамтамасыз ету үшін тау-кен жұмыстары жүргізіледі. Осыған байланысты бірінші жылы жылына 2238 мың тонна көлемінде кен өндіру жобалануда. Қазақстандағы вольфрам триоксидінің жиынтық қоры 2 млн. тоннаға бағаланады. Бүгінгі таңда республикада 12 кен орны барланған. Бұғыты – біздің ауданда орналасқан ең ірі кен орындарының бірі. Олар ТМД, Еуропа және ҚХР елдеріне өнім экспорттауды жоспарлап отыр. Міне, осы «Жетісу Вольфрам» ЖШС өзінің қызметіне кірісетін болса, онда «Қаракемер», «Шелек» кәсіптік колледждер мамандары өз нәпақаларын тауып жейтін күннің де ауылы алыс емес. Демек, екі қолға бір күрек іздеп сабылып жүрген жастарға мұнда мүмкіндіктердің есігі айқара ашылатын түрі бар. Тек «туып-өскен елдің өнеркәсібін дамытамын, осы кәсіпті игеремін» деген ниет болса жеткілікті.
Ілия СҰЛТАН
