Уақыт тегеуріні драмаға, трагедияға толы заманның айтулы тұлғаларын да аңызға айналдырды. Бүгінгі де, келер ұрпақтарға да осы тұлғалар ерлігін жеткізу үшін мемлекет билігі, қоғамымыз көптеген іс-әрекеттер, мәдени-шығармашылық, әлеуметтік-көпшілік шараларды қолға алып, үзбей өткізуде. Сол айтулы даталардың ең маңыздыларының қатарында Ұлы Жеңіс күні. «Тарихымызда қазақ ұялатындай ешнәрсе жоқ» деген мазмұнда айтқан сөзі бар ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың. Жойқын қудалаудан, қолдан ұйымдастырылған аштықтан аман қалған қазақ азаматтары бүкіл Еуропаның дерлік әлеуетін жаулап алып, елімізге тап берген фашистерге сол бір жаугершілік заманда елмен бірге қолына қару алып қарсы тұрды. Ал тылда қалған бала-шағадан бастап еңкейген қарияларға, отбасындағы ақ жаулықты аналар мен қыз-келіншектерге дейін қолдарына кетпен-күрек ұстап дегендей, өгіз бен ат жегіп егін-шөп сеуіп, астық жинады. Мал бағып ет-сүт өндірді. Жарақты жауға қарсы тұрған жауынгерлерді азық-түлікпен киім-кешекпен қамтамасыз ету осы тылдағы еңбеккерлер мойнында еді. Бейбіт күнде отбасы, ошақ қасында болған әйелдер мен бала-шағаны, кәрі-құртаңды ауыр еңбекке жұмылдыру үшін басқарушылық тәжірибе де керек-ақ. Осы тұрғыда қолына қару алып ел шетіне басып кірген жаумен айқасуға ұмтылған көптеген азаматтарды – әсіресе өндіріс ұйымдастырушыларды, техника тіліне жетік мамандарды майданға аттандыруға шектеу қойылды. Осы шектеулі – броньдағы азаматтар қатарында жерлесіміз Әбділдә Бүркеұлы да болған екен. Соғыстың ең қатерлі де қиын кезінде – алғашқы күндері сол кездегі Киров атындағы колхозды басқаруға жібереді басшылар Әбділдә Бүркеұлын. Ер азаматтармен, ауылшаруашылығының қыры мен сырын жетік меңгерген мамандармен жұмыс істеу бір бөлек те, ал дәл сол жұмысты бала-шаға, кәртаң жандармен, әйелдермен атқару әрине анағұрлым қиын. Соған қарамастан Ә.Бүркеұлы басқарған Қаракемер ауылындағы Киров колхозы азық-түлік өндіруде, майданға басқа да қажетті заттарды жөнелтуде алдыңғы қатарда болғанын жазады қиын-қыстау кезеңдегі ақпарат құралдары. Сол сарғайған газет беттерінен алматылықтардың екі мәрте кеңес Одағының батыры С.Луганскийге бортына ұшқыштың аты-жөні жазылған жойғыш ұшақты тапсырғанын оқимыз. Атақты балуанымыз Қажымұқан Мұңайтпасұлының қару-жарақ жасауға жүз мың сом бергенін де жариялаған еді газеттер. "Отан үшін, жүз мың, батыр Қызыл-Армияның сүйікті Отанымыздың жерін неміс-фашистерінен азат етуі үшін, мен адал еңбегіммен тапқан ақшамнан үшінші соғыс қарызына жүз мың сомның облигациясына жазылып, оның ұтыстары мен облигациясын Отан қорғау қорына бердім, – деп жазған екен Ә.Бүркеұлы. Мына еңбекпен тапқан қаржыма жасалған қару жауды талқандай берсін!». Кеңес Армиясының Бас қолбасшысы И.Сталиннен келген телеграммада: «Примите мой привет и благодарность за Вашу Заботу о Красной Армий» делінген екен.
Бір Қаракемерден шыққан екі азамат Кеңес одағының Батыры атағын алып оралды қантөгіс майданнан. Қашаған Жаманғараев та, Рақымжан Тоқатаев та артиллерист-зеңбірекшілер болды. Батыр-лардың өзіне берілген қаруы зеңбірек-орудиелеріне қандай ұқыптылықпен қарап, бар жан-тәнімен күтіп ұстағаны туралы осы жолдардың авторы талай очерк-суреттемелерде жазған болатын. Сол қарулар шығарылмаса бақайшағына дейін қаруланған фашистерге қарсы тұра алар ма едік?! Кім кепіл Әбділдә ағаның қаржысына жасалған зеңбіректен атылған снарядтармен Днепрдің арғы бетінен плацдарм алуға Қашаған ағамыздың жағдай жасамағанына?! Кім кепіл бола алады жанындағы жалғыз оқтаушысымен Рақымжан ағаның он үш бірдей жау броньді техникасын қиратып, елу жыланбауырды тоқтатқанда Ә.Бүркеұлының қаржысына жасалған бронь бұзғыш снарядтар болмағанына?!
Бұл әрине менің эмоциялық фантазиям болар. Бірақ «тірі» ақшаға – кеңестік рубль – сомға сатып алынған облигацияларды өз көзіммен көрген адаммын. Соғыстан кейін, елуінші жылдары. Соғыста жүрген жалғыз ұлы – Қасымы үшін, ел үшін менің атам Ахметжан малын сатып облигация алғаны жеңіске деген ниеттен екені шындық.
Алматылықтардың С.Луганскийге әперген истребителі, Қажымұқанның, Ә.Бүркеұлының жүз мыңнан қосқан үлесі, менің Ахметжан атмның, басқа да жүздеген, мыңдаған патриоттардың отан қорғауға тиындап болса да қосқан үлесі болар басқыншылардан елімізді қорғап қалуға қарлығаштың өрт сөндіруге қосқан бір тамшы судай қосқан көмегі...
Тылың мықты болмаса, қан майданда жеңіс болмайтыны белгілі. Ал, сол тыл еңбеккерлеріне мемлекетіміз ерекше назар аударып отырғаны да бекерден бекер жасалып отырған қарекет емес. Соғыс ардагерлеріне, тыл еңбеккерлеріне деген қамқорлық көбейе түспесе кеміген жоқ.
Х.Ахметжанов.
