Тәуелсіздікке талып жеткен өліара – өтпелі кезеңде, «екі қолға бір күрек» табылмай қиналғанда темір-терсекке дейін арзанқол саудаға салған кезді қалай ұмытарсың. Ауылдастарының ауласындағы темір ыдыс-аяғына дейін, тіпті бағандағы электр желілерін де қиып алып, қымқырғандарды қайтерсің. Бұл кәсіп емес,ұрлықтың ұсқынсыз түрі еді.
Қазір ше? Алып-сатарлықтан аса алмай жүргендер қаншама. Тіпті қоғамға, қоршаған ортаға кесірін тигізіп, алаяқтықпен арада жүріп, ақшаға құныққандар өздерін керемет кәсіппен айналысып жүрміз деп ойлайтыны анық. Мысалға, әріден қозғамай-ақ, дәрі-дәрмектік шикізат үшін трактормен топырағын қопарып, қызыл мияның тамырын жинаған «кәсіпкер» табиғатқа залал келтіргенін білмейді дегенге кім сенеді. Ал, бұғының мүйізін қымбатқа сатып алушылар ше? Дәрілік шөп пен сирек кездесетін аңның құрып кетуіне себепші болып жүргенін біле тұра, беттері бүлк етпейді. Оларды ардан бездірген – ақша. Бұндай көлеңкелі кәсіппен айналушылар аздай, енді есек терісін сатып алушылар пайда болыпты. Оған – Шелек ауылындағы әр көшедегі әр бағанаға жапсырылған мына суреттегі хабарландыру дәлел. «Ойпырмай, енді «күші адал, еті арам» есекті сойып, терісін сату қалған ба? – дерсің. Шыны солай... Кім есегін сойып, терісін сата қойсын. Мұнда қоғамның кеселіне айналған тағы бір ұрлық-қарлыққа жол ашылған сыңайлы. Соңғы кездері ауылдардан бұрынғыдай қаптап жүрген есекті көрмейсің. Бірен-саран болмаса. Жылқы, ірі қара ұрланып жатушы еді, енді оған есек қосылды. Терісі керек есектің еті де «адал» болып жүрмесіне кім кепіл. Ақша табудың амалын асырған қайран нарықтың анайы табыс табудың әдеті асқынып барады. Мұндайға қайнайды қаның...
«Бұл бақытқа сенбе, келер, кетер демде» деп көреген қариялар бекер айтпаған ғой. Қазіргі таңда шынайы кәсіппен айналысушылардың арасында осындай тұрпайы кәсіпкерсымақтар да жиі кездесуде. Баспана саламыз, туристік, басқа да қызмет көрсетеміз деп елдің ақыларын жеп, қашып кететіндер, бір нысан салуға тендерді жеңіп алып, аяғын құрдымға кетіретіндер де баршылық. Сондықтан болар жақында үкімет отырысында жалған кәсіпкерлікпен айналысатындарға тосқауыл болу мәселесінің көтерілгені де. Сөзімізді осындай дүние қуып, құныққандарға ескертіп Ахмед әл-Иүгінеки бабамыздың мына сөзімен қорытындылауды жөн көрдік.
Дүние бірде бал береді, енді бірде у береді:
Күлім қаға бұ дүние, ым жасар,
Өз қолымен балын беріп, у қосар.
Ең әуелі бал жегізіп дәндетіп,
Іле-шала сол тостақтан зәр тосар.
Анарбек БЕРДІБАЕВ.