ТАБИҒАТ АНА БУСАНЫП, БӘЙШЕШЕК БҮР ЖАРЫП, КӨКТЕМ КЕЛГЕН СӘТТЕ ҚАЛЫҢ ҚАЗАҒЫ «ТҰМАШ АҒА» ДЕП ЕРКЕЛЕТКЕН АҚЫН ТҰМАНБАЙ МОЛДАҒАЛИЕВ ТЕ ӨМІР ЕСІГІН АШҚАН. КЛАССИК АҚЫН АТАНҒАН ТҰМАШ АҒАМЫЗДЫҢ ҚАЗАҚ ПОЗЗИЯСЫНДА АЛАР ОРНЫ ТЫМ ЕРЕКШЕ. ОЛ БІР СҰХБАТЫНДА «КӨҢІЛІМНЕН ӨЛЕҢНІҢ ОТЫ ӨШКЕН КҮНІ ЖЕР БЕТІНДЕ ЖҮРЕ ҚОЙМАСПЫН. ӨЛЕҢНЕН ӨЗ ОРНЫМДЫ ТАПТЫМ.» – ДЕГЕН ЕКЕН. ХАЛҚЫНЫҢ ЖҮРЕГІНЕ ӨЛЕҢ АРҚЫЛЫ ЖОЛ ТАПҚАН ТҰМАНБАЙ МОЛДАҒАЛИЕВ 2011 ЖЫЛДЫҢ ҚАЗАН АЙЫНДА ӨМІРДЕН ӨТТІ. КӨЗІ ТІРІ БОЛҒАНДА АҚЫН БИЫЛ 20 НАУРЫЗДА 83 ЖАСҚА ТОЛАР ЕДІ
Ақын жастайынан қозы бағып, жетімдіктің тауқыметін көп тартқан күндерін жырға қосуға бейім болған. Бұған дәлел іздесек ақынның «Өзім жайлы сыр», «Топырағың торқа болсын, анашым», «Әкем әлі тірі жүрген сияқты» сынды өлеңдерінің мазмұнына ден қойсақ болағаны. Зор тебіреніс пен сағыныштан туған жырлардан адамгершілік пен мейірімнің асқар шыңын, тағдыр тартысына мойынсынбаған қайсар жандардың сұлбаларын көре аламыз.
Халқының зор ықыласына бөленген лирик ақын кішкене ғана детальдан үлкен философиялық ой туғыза білген. Қай ақынды алып қарасақ та махаббатқа жаны құмар жанды көреміз. Сондай лирик ақындардың сабында Тұмаш ағамыздың көш ілгері тұрғаны баршамызға мәлім. Ол шындықтың ауылын алысқа апармай, алдымен өз сезімдерін, өз махаббат сырларын жүрек үніне бағындырып, қағаз бетіне түсіре білген. Тұманбай ағамыз махаббат тақырыбын құзар шыңына жеткізіп тұрып жырлап, махаббат лирикасына өз қолтаңбасы мен бояуын қалдырған ақын.
Сыршыл ақын тек өлеңмен шектеліп қалмай, Нұрғиса Тілендиев, Шәмші Қалдаяқов пен Әсет Бейсеуов сынды талантты сазгерлермен бірге әуезді әндердің өмірге келуіне септігін тигізген. Бірде қазақ вальс королі Шәмші Тұмаш ағаға келіп қыз баланың атынан өлең жазып беруін өтінеді. Ақын қыз баланың ішкі сезімдерін жеткізуге қиналғанымен, біраз уақыт өтпей әннің сөзін Асанәлі Әшімов ауылына кеткенде сағынып жүрген жұбайы Майраның атынан жазып береді. Осылайша, Тұманбай Молдағалиев пен Шәмші Қалдаяқовтың шығармалары үйлесім тауып, «Қыз сағынышы» атты алғашқы туынды жарық көреді. Арадан біраз уақыт өткеннен кейін Шәмші ағамыз Тұманбай Молдағалиевтің жұмыс орнына арнайы табан тіреп: «Өзіңді тосып жүрмін. Дүниеге бір ән келді. Бұл әннің сөздерін тек қана сен жазуың керек. Бұл ән би алаңында айтылатын ойнақы ән болады» деп осы әнге сөз жазып беруін сұрайды. Қашанда жаны адамгершіліктен алыс кетпеген Тұмаш ағамыз аға өтінішін аяқ асты етпей, өлең жазуға кірісіп кетеді. Дайын болған мәтінді сазгерге ұсынғанда, Шәмші атамыз: «Басқа біреуге беріп қоясың» деп мәтін жазылған қағазды лезде қалтасына салып алып, жол жүреді. Бірер күннен кейін Ришат Абдуллиннің орындауындағы «Бақыт құшағында» атты ән дүниеге келеді.
Күндердің күнінде ақын сазгер Нұрғиса Тілендиевтің сырқаттанып жатқанын естіп, қолына көңіл шәйін алып, жағдайын білуге барады. Сонда Тұмаш аға Нұрғиса Тілендиевтен: «Қай жерің ауырып жатыр?» деп сұрағанда, ол «жүрегім» деп тіл қатқан екен. Сол мезетте ақын:
«Қайран менің жүрегім,
жас жүрегім,
Көктем едің, бір кезде
тасқын едің.
Жастық дәурен, жалтақтап
қарайлайсың,
Сені ойлап ұйқым да қашты менің», – деп жалғастырып әкетеді. Тұманбай Молдағалиев-тың сөзіне жазылған Нұрғиса Тілендиевтің «Құстар қайтып барады» атты әнінің шығу тарихы осылай болған екен. Осы ән жарыққа шыққаннан кейін Нұрғиса Тілендиев Тұмаш ағаға «Мен сенің өлеңдеріңе алда әлі талай ән жазатын боламын. Бірақ та, дәл осындай ән қайта шықпайды. Мені ақтық сапарыма осы әнмен шығарып салыңдар,» – деген өтінішін білдіріпті. Бертін келе ақын Сейдолла Бәйтерековпен «Жан досым», Әсет Бейсеуовпен бірлесіп «Шақырады көктем» сынды әуезді әндерді дүниеге әкеледі. Осындай әні мен сөзі астасқан әндерден кейін Тұманбай Молдағалиевті қазақ поэзиясына ғана емес, қазақ музыкасына да өшпес ізін қалдырған ақын деп есептейміз. Бар ғұмырын өлеңмен өрген сыршыл ақын ел жадында жаңғырып қала бермек.
Зина ЕРЛЕНОВА.
