Мемлекеттің көркейіп, әлеуметтік-экономикалық деңгейінің өсуі, білім беру, денсаулық сақтау, тәртіп пен өзара береке-бірліктің ұштасуы, қоғамдағы адамдардың өмір сүру ахуалының жоғарылауы, ұлттық стандартқа жету – мұның бәрі салық түсімдеріне байланысты. Дәлірек айтсақ, салық төлеушілердің жауапкершілігі мен міндетін дұрыс орындауы маңызды. Сондықтан болар, әлемдегі барлық елде салық жүйесі негізгі салалардың бірі болып саналады. Мемлекеттік кірістер басқармасы да Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік құрылымдардың алғашқылары қатарында. Сіз бен біздің төлеген салығымыз арқылы өзімізге жағдай жасалады. Мемлекеттік кірістер қызметкерлерінің мерекесі қарсаңында Еңбекшіқазақ ауданы бойынша Мемлекеттік кірістер басқармасының басшысы

Жарманов Нұрлан Ердәулетұлымен кездесіп, ауданымыздағы салық саласының бүгінгі жай-күйіне тоқталған едік.

– Нұрлан Ердәулетұлы, республикадағы ең ірі  ауданның  салық түсімі  ойдағыдай орындалып жатыр ма ?

– Иә, ауданымыз үлкен, халық саны көп болған сайын жұмысымыз күрделене түседі. Десек те, биылғы бюджеттік түсім жоспарға сәйкес жүзеге асуда. Осы жылдың жарты жылына салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің болжамы  8 478,8 млн теңгені құраған. Жоспарымыз артығымен орындалып, бюджет 9 124,1 млн теңгеге толықты. Көрсеткіш – 107,6  пайыз. Ал өткен жылдың 6 айымен салыстырсақ, биылғы көрсеткіш 6,3 пайызға артық, яғни 536,9 млн теңгеге өскен.

– Аталған қаржының барлығы ауданның бюджетіне түспейді ғой?

– Әрине, мемлекеттік кірістер басқармасы арқылы түскен салықтардың барлығы республикалық, облыстық және аудандық бюджетке түседі. Жоғарыда аталған қаржының 3 285,2 млн теңгесі республикалық бюджеттің еншісіне тиді. Облыстық бюджеттің болжамы 126,3 пайызға орындалып, жалпы түсім 2 685,2 млн теңгені құрады.

Ал ауданның қазынасы 6 айда 3 153,7 млн теңгеге толықты. Бұл жоспардағы сомадан 70,9 млн теңгеге артық. Өткен жылдың 6 айымен салыстырғанда 8 пайыз-ға, яғни, 233,7 млн теңгеге өскен. 

– Әлемдік  пандемия бюджеттік  түсімге әсер етпей қоймайды. Өткен жылдың 8 айымен салыстырғанда түскен  салықта айтарлықтай өзгерістер бар ма?

– Пандемия барлық саланың дамуына кесірін тигізді. Оның ішінде бюджеттік түсімге де әсер етті. Бірақ қиыншылыққа қарамастан жұмысын тоқтатпай  үздіксіз салық төлеп тұрған өндірістік орындар жеткілікті. Жоспар бойынша, 2020 жылдың  1 қазанға Еңбекшіқазақ ауданының салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің болжамы 13 412,7 млн теңгені құрайды. Ал өзіміздің болжам бойынша 13 472,5 млн теңге жиналып, 100,5 пайызға орындалады деп жоспарлануда. Яғни, 59,8 млн  теңгеге артық жиналуы тиіс. Бұл жоғары көрсеткіш емес, әрине. Алайда қазіргідей аумалы-төкпелі кезеңде көзделген межені орындаудың өзі біз үшін аса маңызды.

– Мемлекет басшысы қазіргідей қиын-қыстау кезеңде шағын және орта кәсіпкерлерге қолдау көрсетуді тапсырды. Сіздердің  тараптарыңыздан  қандай  жеңілдіктер  қарастырылуда?

– Жоғарыда атағанымдай, бюджеттік түсімдердің төмендеуінің негізгі себебі – шағын бизнес субъектілеріне жасалған жеңілдік. Яғни 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап 2023 жылғы 1 қаңтарға дейінгі кезеңде  арнаулы салық режимдерін қолданатын және микрокәсіпкерлік немесе шағын кәсіпкерлік субъектілері үш жыл мерзімге салық төлеуден босатылғаны.

Сонымен қатар әкімшілік  құқық  бұзушылық  хаттама  бойынша  салынған  айыппұл сомасы 10  жұмыс  күннің  ішінде  төленсе,  оған  50  пайыздық  жеңілдік  қарастырылған.

– Өзіңіз айтқандай, түскен салықтың негізгі бөлігі кәсіпкерлердің үлесінде. Ауданымыздағы бизнес субъектілерінің саны қанша?

– Бүгінгі таңда аудан бойынша тіркелген заңды тұлғалардың жалпы саны – 2271 құрайды. Оның ішінде жұмыс істеп тұрған заңды тұлғалар – 1391. Қалғаны жұмысын уақытша  тоқтатқан.

Сондай-ақ бізде 18 843 жеке кәсіпкер тіркелген. Оның 16 644-і қазіргі уақытта жұмыс істейді. 2199 жеке кәсіпкер жұмысын тоқтатқан.

Әрине, бүгінгі күні тек сандық қана емес, сонымен қатар сапалық көрсеткіштерге де баса назар аударылады. Бұл жерде салық төлеушілер тарапынан түсіністік қажет. олардың мемлекет алдындағы салық міндеттемелерін орындауы жалпы республикамыздың әл-ауқатын арттыруға ықпал ететін салық органдарының алдына қойылған міндеттерді орындау шарттарының бірі болады.

– Жарияланған мораторийге байланысты кәсіпкерлік нысандарын себепсіз тексеруге болмайды. Алайда кәсіпкерлер арасында заң бұзып, салықтан жалтарушылар бар. Оларды қалай анықтайсыздар?

– Бұл бағыттағы маңызды мәселелердің бірі – салық тіркеуіне тұрмай, жеке кәсіпкер-лікпен айналысып жүрген тұлға-ларды анықтау. Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы бойынша тексеру жүргізуге және арнайы салық режимдерін қолданатын салық төлеушілердің салық төлеуден босатылуына мораторий 01.01.2020 жылдан бастап 01.01.2023 жылға дейінгі кезеңге қолданылады, яғни салық төлеуші жеке кәсіпкерлер ретінде тіркелсе, арнайы салық режимін таңдаса, табыстан салық төлеуден 01.01.2023 жылға дейін босатылады. Бірақ салық төлеушілер арасында салық заңнамасын бұзатын азаматтар бар. Мұндай салық төлеушілер Вайпон бағдарламасы бойынша «Түбіртекті талап ет – жүлдені ұтып ал!» акциясы  арқылы анықталады. Оның мақсаты – азаматтық белсенділікті арттыру және кәсіпкерлер арасында адал бәсекелестікті дамыту. Әрбір тұтынушы сатып алынған тауар үшін берілген чекті мобильді қосымша арқылы жібере алады және күн сайын ұялы телефон теңгеріміне ақша ұтып алу мүмкіндігіне ие. БКМ фискалдық чектері берілмеген жағдайда тұтынушы шағымды жібере алады, факт расталғаннан кейін телефон теңгерімі толықтырылады. Сонымен қатар уәкілетті органдардың мәліметі бойынша әкімшілендіру жүргізіліп, соның нәтижесінде анықталған бұзушылықтар  бойынша ерікті түрде орындау үшін салық төлеушілерге хабарламалар жіберіледі.

Одан бөлек камералдық бақылау жүргізіледі. Камералдық бақылаудың мақсаты – салық төлеушіге камералдық бақылау нәтижелері бойынша салық органдары анықтаған бұзушылықтарды салық органдарында тіркеу есебіне қою және Салық кодексінің 96-бабына сәйкес салық есептілігін табыс ету, салық және бюджетке төленетін төлемдерді төлеу арқылы дербес жою құқығын беру.

– Жеке көлігімен жолаушы тасымалдаушы азаматтар, жалдамалы пәтер иелері секілді салық төлеушілерді көлеңкеден шығару жұмыстары қалай жүзеге асуда?

– Салық төлеушілерді көлеңкелі экономикадан шығару үшін бұқаралық ақпарат жүйесі арқылы, әлеуметтік желілер арқылы түсіндіру жұмыстары жүргізіледі. Кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру кезінде такси, жүк тасымалы және тұрғын үйді жалға беру кезінде міндетті түрде жеке кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеуден өту қажет. Бізде салық тіркеуіне тұрмай, жеке кәсіпкерлікпен айналысып жүрген салық төлеушілерді анықтауға берілген нұсқама бар. Сондай-ақ полиция басқармасы-мен, қалалық және ауылдық округ әкімдіктермен бірлескен комиссия мүшелері мемлекеттік тіркеусіз кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын азаматтарды анықтау бойынша бірлескен рейдтік іс-шаралар жүргізеді.

– Оларға мораторий қолда-нылмайды ма?

– Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығына сәйкес тексерулер жүргізуге мораторий шағын бизнес субъектілеріне қолданылады, жеке кәсіпкер ретінде тіркелмеген салық төлеушілер бойынша тексерулер жүргізуге қолданылмайды. Жеке кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеусіз кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратыны анықталған салық төлеушілер бойынша әкімшілік іс-құжаттар толтырылып және істер қарау үшін сот органдарына беріледі.

– Аталған азаматтардың арасында салықтан жалтармай, жеке кәсіпкер ретінде тіркелгендер бар ма?

– Әрине, түсіндіру жұмыстарының нәтижесінде заңды түрде жұмыс жасап жатқан азаматтар бар. Ағымдағы жылдың басынан бері жолаушы тасымалдаумен айналысатын 22 такси жүргізушісі, 10 жалдамалы тұрғын үй ұсынушылар салық төлеуші ретінде тіркелді.

– Карантин уақытында жұмыстарыңыз қалай жүзеге асуда?

– Биылғы індет біздің жұмысымызға да кері әсерін тигізді. Ұжымымыз үлкен, тиісінше, атқарылар жұмыс та ауқымды. Соған қарамастан, біздің қызметкерлеріміздің барлығы өз қызметін толықтай атқарып, нәтижесінде жоғарыда аталған көрсеткішке қол жеткіздік. Басқарма қызметкерлерінің 20 пайызы күнделікті жұмыс орнында болса, қалған 80 пайызы өз жұмыстарын қашықтан жүргізеді.

– Пандемия кезінде, жалпы, салық саласына еңбегі сіңген әріптестеріңізді айта аласыз ба?

– Қазіргі уақытта Еңбекшіқазақ ауданы бойынша мемлекеттік кірістер басқармасында 52 мемлекеттік қызметкер еңбек етеді. Басқарма 7 бөлімнен тұрады. Салық саласында ұзақ жыл істеп, ауданға еңбегі сіңген қызметкерлер жетерлік. Атап айтар болсақ, Қанат Қасымбаев, Мұрат Егізеков, Алия Биханова, Бекзада Қуандыкова өз істерін абыроймен атқаруда. Сонымен қатар орта буындағы алдыңғы қатарда жүрген өз ісінің білікті мамандары – Толқын Мергенбаева, Айгүл Баймолдина, Дәурен Мұсаев, Дидар Бидайбеков, жас буын Эльвира Мураханова, Марат Әбілаш, Мадияр Жұмаханов, Диана Тұрсымбекова мемлекеттің қазынасын толтыру жолында аянбай еңбек етуде.

– Мереке қарсаңында әріптестеріңізге айтар тілегіңіз болса...

– Келе жатқан кәсіптік мерекеде кірістер саласында қызмет етіп жүрген азаматтарға  зор денсаулық, отбасыларына амандық, таусылмас күш-қуат тілеймін. Ел ырысын молайтып, мемлекет қазынасын толтыру жолындағы еңбектеріңіз жемісті болсын. Еліміз осындай қиын сәттен аман-есен шығып, қауіпті індетті бірге жеңейік. Даму жолындағы жұмысымыз жандана берсін.

– Сұхбатыңызға рахмет.

Тілдескен

Сардарбек НҰРАДИН