Дүйсенбі, 31 Мамыр 2021 10:32

«Баламды оқытам» деп айырылдым

Алашордалықтар,Сәкен, Ілияс, Бейімбет, Ахмет, Әлихан, Мағжан... Атылып  кеткен, айдалып кеткен ондаған, жүздеген қазаққа қымбат, алты алашқа аян есімдер тек халық жауы деген анықтама тіркеспен ғана аталып келгені тарихи шындық. Екінші дүниежүзілік соғысқа дейін өмірге келген, одан кейінгі жылдары дүние есігін ашқан ұрпақтар санасына қазақ халқының қаймағы, білімді, білікті, белсенді топтары тек жаулар етіп көрсетілгенін өзгеге сілтемей-ақ аталған ұрпақ өкілі ретінде өзімнен бастап айтсам деймін.

Біріншіден, осы ұлтым – қазағым деп өмірін елі үшін құрбан еткен арыстардың аты мен білім алған тарих, әдебиет оқулықтарында аталмағаны есімде. Ал жоғары оқу орындарында тек халық жау-лары дегеннен басқа дерек жоқ деуге болады. Тек елуінші жылдардың соңына, алпысыншы жылдарға аяқ басқанда ғана алаш қозғалысы жайында, оның көшбасшылары туралы там-тұмдаған тарихи деректер жариялана бастаған болатын. Бүгінгі таңда Алаш қозғалысының Қазақ мемлекеттілігінің іргесін қалаудағы атқарған айшықты істері жайлы тарихшыларымыздың еңбектері көптеп жариялануда. Мемлекет басшысы Қ.Тоқаев биылғы жылды Алаш арыстарының, елі, жері үшін қаны мен терін төккен, өмірін де қиған мыңдаған азаматтарымыздың елдігіміздің жолындағы күресін анықтап, тарихи ақтаңдақтарды мейлінше анық-тауға арнағанын білеміз. Міне, осы ақтаңдақтардың қатарына аты-жөні анықталмаған алаш қозғалысына қатысып, оның шешімдерін орындауға атсалысқан мыңдаған қатардағы мүшелері, әскери тілмен айтсақ, жауынгерлері де болғаны ақиқат. Өзім шыққан Ахметжан Тілегенұлы әулетінің тарихына сүйеніп, осы бабамнан тараған екі ұлдың үлкені Мерғалым туралы деректерді тікелей ұрпақтары іздестіріп жатқанын айтпақпын. Қолына қалам ұстаған журналист ретінде өзім де шама-шарқымша Мерғалым Ахмет-жанұлының өмір жолын, оқу жолын, саяси белсенділік жолын іздестіруге атсалысудамын.

Ұлы Отан соғысының ардагері кавалерия сарбазы, кейіннен миномет қаруының маманы әкем Қасым екінші мыңжылдықтың басында ағасы Мерғалымның бізбен бірге өскен кіші ұлы Сейіткерейге әкесінің жерленген жерін көрсеткен екен. Сейіткерей ағам өз кезегінде өз ұлдарына Мерғалым атасының жасырын жерленген қабірін көрсетіп, белгі қоюды өтінген. Неге жасырын жерленген деген сұраққа жауапты кеңінен түсіндіріп жатудың қажеті жоқ. Өйіткені ол заманда «халық жауы» деген аттың өзі отбасы мүшелерін, ұрпақтарын қудалауға жетіп жатыр десе болады екен. Міне, сол «халық жауы» деген аты бар ағасы Мерғалымның жетім қалып бара жатқан төрт баласын қамқорлығына алуды әлі үйленіп те үлгермеген менің әкем Қасымға аманаттаған екен.

Мерғалым Ахметжанұлының өмір жолын, оқыған-тоқыған ол кездегі Ресейдің қаласын, саяси қызметін іздестіру қиындығы – алаш қозғалысын кеңінен дамытып, оған түркі тілдес елдерді де тартуға ұмтылғанын тарихшыларымыз зерттеп-зерделуде. Өз еліміздегі архив-мұрағаттардан іздестіріп, ол кезде іш деп аталған Ресейге Мерғалым Ахметжанов туралы дерек беруді өтінген ұрпақтарының өтінішіне «Барлық архивтерді Қазақстанға өткізгенбіз» деген қысқа жауап қана алынған. Әрине, түпкі мақсаты түркі әлемін біріктіріп, Алаш мемлекетін құруға бағытталған алаш қозғалысы туралы деректерді бере салуға көрші мемлекетіміз мүдделі емес екені айдан анық. Өз әулетімнен шыққан осы жағдайды баяндай отырып, мүдделер текетіресі жайлы құлағыма жеткен бірер деректермен толықтырсам болар.

Әкем Қасым соғыстың басынан 1943 жылға дейін фашист армиясына Ленинград блокадасында қарсы тұрып, снаряд минасынан қатты жарақаттанып, бірнеше ай госпитальда емделіп, мүгедек болып елге оралғанда аудан басшылары: «Ауылың жетімсіреп, төрт аяқты қасқыр жауға, екі аяқты ұрыға жем болды, басқаруды қолыңа ал» деп тапсырған екен. Соғыс аяқталып, ел басқаруға білімді басшылар қажет болғанда төрт кластық қана білімі бар әкем Қасымды өзі қорғаған Ленинградқа жоғары оқу орнына оқуға аттандырған аудан басшыларының көзінше: «Бір баламды оқытам деп айырылып қалдым. Осы білімің де жетеді, төрт жетімді, өз балаларыңды кім асырап бағады? Түс машинадан!» деп баласын оқуға жібермей қойған екен адуынды Ахметжан атам. Ол кісі оқуға қарсы емес. Бұл оқыған, ойлы, елжанды азаматтарды қырып салған кеңестік шовинистік жүйеден жүрегі шайлығып қалған адамның әрекеті еді...

 

Хайролла АХМЕТЖАНОВ

Оқылды 1974 рет
Осы категориядағы басқа материалдар: « Батыр рухына тағзым Ашаршылықтың ақиқатын кім айтар? »

Соңғы жаңалықтар

Нау 29, 2024

Көктерек қашан «ауыл» болады?

Атырау қаласында өткен Ұлттық құрылтайдың үшінші отырысында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт…
Нау 29, 2024

Аудан әкімі тағайындалды

Кеше аудандық мәслихаттың кезектен тыс ХІХ сессиясында аудан әкімі лауазымынаТалғат…
Нау 29, 2024

Межелер пысықталып, жоспарлар…

Еңбекшіқазақ аудандық мәслихатындағы «AMANAT» партиясы депутаттық фракциясының отырысы…
Нау 18, 2024

Құрылтай

Кешегі Атырау қаласында өткен Ұлттық құрылтайда Президент Қасым-Жомат Тоқаев күн…
Нау 14, 2024

Түйінді түйіткілдер оң шешімін…

Жуырда аудандық мәслихаттың тұрақты комиссияларының бірлескен отырысы өтті. Отырыстың күн…
Нау 07, 2024

Аудан әкімінің міндетін атқарушы …

Ардақты ақ жаулықты аналар, аяулы арулар! Сіздерді 8 наурыз – Халықаралық әйелдер күні…
Ақп 22, 2024

Отбасы – тәрбие бастауы

Жақында Азат орталау мектебінде Рахат округінің аналар кеңесінің төрайымы Райхан…
Ақп 22, 2024

Ерлік – елге мұра, ұрпаққа ұран

Кеңес әскерінің Ауған жерінен шығарылғанына 35 жыл толуына орай Есік қаласында ауқымды…

Күнтiзбе

« Наурыз 2024 »
Дс Сс Ср Бс Жм Сб. Жк
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31

Кез келген материалды
көшіріп басу үшін
mezet.kz - ке гиперсілтеме
қою керек 

Яндекс.Погода

 

https://kurs.kz/ - Курсы валют в обменных пунктах г. Алматы и других городах Казахстана

Жарнама

для детей, достигших 12 лет