Денсаулық сақтау министрі Алексей Цой коронавирустан жұқтырған және осы індеттен көз жұмған дәрігерлердің туған-туыстарына өтемақы беру мәселесіне қатысы сұраққа жауап берді.
«Тізімді біз аймақтардан алып, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігіне жолдадық. Осы күнге дейін жұмыс орындарында медициналық қызметкерлердің коронавирус жұқтыруының 123 жағдайы тіркелді. Оның ішінде 59 медицина қызметкері көз жұмды», - деді Алексей Цой ОКҚ-да өткен баспасөз мәслихатында.
Министрдің айтуынша өтемақы беру мәселесін жауапты ұйым жүргізеді.
«Біздің міндет – тізімді жинап, тапсыру. Тізімнен бөлек сол дәрігердің нақты қайда – үйінде әлде жұмыста жұқтырғаны қаралатын эпидемиологиялық карта бар. Яғни нақты эпиданализ бар», - деді ол.
Ақын, Қазақстан Жазушылар одағының төрағасы Ұлықбек Есдәулет "қазіргі уақытта той жасамау ұят емес, керісінше, тығылып той жасау коронавирус секілді дұшпанға көрсетілген көмек" деді.
«Әлемді тітіреткен коронавирус індеті біздің халқымызға да қырғидай тиіп, шетінен баудай түсіріп жатыр. Күнде еститінің – қаралы хабар, азалы сөздер. Халқымыздың небір аптал азаматтары, қайраткер тұлғалары, таланттары беймезгіл дүниеден өтіп жатыр. Қаралы шаңырақтар, азалы отбасылар күннен-күнге көбейіп барады. Біз сақтық шараларын қайтадан күшейтуіміз керек. Былайша отырып, шыбынша қырыла беруге болмайды. Сақтық шараларын, медициналық нормаларды сақтап, індетті жеңуге бір кісідей жұмылып, ат салысайық. Бұрын шақырған жерден қалма деуші еді, қазір шақырған жерге барма дейтін мәтел пайда болды. Сонда да тығылып той жасау әдеті тыйылмай тұр. Біз карантин тәртібін орындамау арқылы коронавирус секілді дұшпанға көмектескен сияқты боламыз. Бұған қазақты «ұятын» кінәлі етіп жатқандар бар. Бұл дұрыс емес, қазақтың ар-ұяты әрқашан биікте. Бұның себебін ұяттан емес, ұятсыздықтан, тәртіптен емес, тәртіпсіздіктен іздеуіміз керек. Үмітпен өмір сүріп, сеніммен күн кешейік», – дейді Қазақстан Жазушылар одағының төрағасы, ақын Мемлекеттік сыйлықтың иегері Ұлықбек Есдәулет.
Қазақ жазушысы және кинодраматург, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Смағұл Елубай халықты карантин талаптарын сақтауға шақырды.
«Құрметті алматылықтар! Қазір Алматы қаласындағы аты жаман індетке байланысты жағдай өте күрделі болып отыр. Сол күрделі жағдайды 17 күн ауруханада, мобильді орталық деген ауруханада жатып, өз көзіммен көріп, бастан кешкен адам ретінде пікір айтқымыз келіп отыр. Сол аурухана кереуетінде жатып, біз 17 күн бойы бір нәрсе ғана тіледік. Ол осы біздің басымыздан кешіп жатқан ахуалды адам басына бермегей деп тіледік және ең алдымен, жақындарымызға, балаларымызға, немерелерімізге осы нәрсені көрсетпегей деп тіледік. Алматы қаласында бұл індетті жұқтыру деңгейі қазір өте жоғары. Сондықтан да алматылықтардың той, басқосу, жаназа, содан кейін, әсіресе, жастардың басқосуы тоқтамай тұр шынын айтқанда. Оны өз көзімізбен көрдік, ондай трагедияның шет жағасын көзбен көріп отырмыз. Мінекей, осындай жағдайда маска киіп жүру, адам көп жиналған жерге бармау, бара қалса, ара қашықтықты сақтау, яғни, карантин тәртібін сақтау бәрімізге міндет дегіміз келеді. Оны сақтамау тек қана қасіретке алып келетінін көзбен көріп отырмыз. Аман болыңыздар, ағайын!», - деді С. Елубай.
Дереккөз: Almaty.tv
Бас редакторлар клубы еліміздегі барлық бұқаралық ақпарат құралдарына үндеу жолдады. Үндеуді Бас редакторлар клубының жетекшісі Бибігүл Жексенбай Facebook парақшасында жариялады.
БАС РЕДАКТОРЛАР КЛУБЫНЫҢ
еліміздегі барлық бұқаралық ақпарат құралдарына, телеарналар мен интернет басылымдарға, әлеуметтік желідегі жекеменшік сайт иелері мен блогерлерге
ҮНДЕУІ
Бүгінгі таңда бүкіл әлем емі табылмай отырған қауіпті індеттің таралуынан шеті мен шегі көрінбейтін, таудай толқындары долдана тулаған теңізде төрт құбыласынан тыныштық таптай теңселген кемедей күрделі кезеңді бастан кешіп отыр. Қара түнек қыспақтан құтылудың жалғыз жолы – сөнбеген үміттей болып алыстан жылтырап, басты бағытқа жол сілтейтін шамшырақтың жанып-өшкен әлсіз жарығы. Біздің қоғам да кеме секілді. Ал енді қоғамды қиындықтан алып шығар шамшырақ – ол ақпарат құралдары. ХХ ғасырдың басындағы ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсыновтың «Газет – халықтың көзі, құлағы һәм тілі» деуі де тегін емес еді. Дәл осы аксиоманың бүгінгі ақпарат дәуірінде құны артпаса, кемімесі анық. Өйткені, қиындыққа тап болған қоғамның дертінен арылып, денесін тіктеп, бағдарын айқындау үшін шынайы ақпараттың ауадай қажет екенін тарлан тарих талай дәлелдеген. Ал жалған ақпараттың қатері індеттен жаман екені де шындық. Сондықтан да, күн сайын қаншама отбасы қимасынан айырылып, қара жамылып отырғанда біздің эфирлерден той тойлағандай тайраңдаған, би билегендей секеңдеген ток-шоуларды көрсетуіміз басқасын былай қойғанда, адамгершілік қағидаларымен қаншалықты қабыспақ? Оның орнына тақырыптық, танымдық дүниелерді халыққа ұсынсақ дұрыс болар еді деп ойлаймыз.
Қай заманда болсын ақпарат құралдары мемлекеттік идеологияның басты саласы болып саналады. Сондықтан, бүкіл ел көз тігіп отырған эфирімізден халықтың көңіліндегіні дөп басатын, елдің жоғын жоқтайтын, ұлттық дәстүрлеріміз бен бүкіл адамзаттық құндылықтарды насихаттайтын хабарлар мен дүниелер көрсетілсе деген тілегіміз бар. ...
Келесі оқу жылында бірінші сынып оқушылары "Әліппе" мен "Ана тілін" оқиды. Бұл туралы ҚР Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетов Facebook-тегі парақшасында жариялады.
"Әліппе бойынша.
Жақында Мемлекеттік жалпыға міндетті стандартқа өзгерістер енгізіліп, Әділет министрлігінде тіркеуден өтті.
Ондағы маңызды жаңалықтардың бірі –келесі оқу жылында бірінші сынып оқушылары «Сауат ашу» пәнінің орнына «Әліппе» мен «Ана тілін» оқитын болады.
Бірінші сынып оқушылары оқу жылының бастапқы екі тоқсанында «Әліппенің» бағдарламасын оқыса, қалған екі тоқсанда «Ана тілі» пәнін оқиды.
Сәйкесінше, орыс тілінде немесе басқа тілдерде білім алатын сыныптарда «Букварь» мен «Обучение грамоте» пәндері жүргізіледі.
Айта кетейін, «Әліппе» Ахмет Байтұрсынұлының әдістемесі негізінде дайындалады.
Қазіргі кезде оқулықтарды әзірлеу бойынша үлкен жұмыс жүргізіліп жатыр. Бірыңғай бағдарлама жасаумен айналысатын жұмыс тобын құрдық.
Оның құрамында мықты тіл мамандары, әдіскерлер, бастауыш сынып мұғалімдері мен бұған дейін оқытылған «Әліппе» оқулықтарының авторлары бар. Орынбасарым Шолпан Каринова осы жұмыс тобының алғашқы отырысын өткізіп те үлгерді.
Бағдарламалар мен оқулықтар дайын болғаннан кейін оларды пилоттық мектептерде сынақтан өткіземіз деп жоспарлап отырмыз. Кейін басқа мектептерге жіберілетін болады. Бұл мәселе менің жіті бақылауымда".
XX ғасыр басындағы қазақ рухани элитасының мұрасын танып-білу, жастарға таныстыру бүгінгі күннің ең өзекті мәселелерінің бірі деп ойлаймыз.Біздің жастар бүкіл түркі әлемінің рухани мұраларын, сондай-ақ XX-ғасыр басындағы Алаштың арыстарының еңбектерін, философиялық ойларын, ғылыми мұраларын білуі тиіс. Осы тұрғыдан алғанда біз бүгін Алаштың біртуар азаматы Мұстафа Шоқайдың «Түркістан» атты мақаласындағы әл-Фараби ілімі туралы ойлары жөнінде сөз қозғамақпыз.
Түркі дүниесінің ұлы ойшылы, философ, ғұлама ғалым әл-Фарабидің «ізгі қала» ілімін зерделеп, ғылыми тұрғыдан қалай негіздеген, қайраткердің бұл ұстанымы жалпы түркі мұрасын ұлтшылдық және фашистік идеологияға жақындату әрекетінен қорғап қалай сақтағаны жөнінде өз ойларымызды ортаға салмақпыз. Шоқайдың еуропалық достары ол қайтыс болғаннан кейін жарық көрген бұл мақаланы өте жоғары бағалаған.
Қазақ ұлттық интеллигенциясы үшін XX ғасыр тарихы зор маңызға ие. Орталық Азияның көшбасшы элитасы ұлттық мемлекеттердің тағдырына деген жауапкершілікті өз мойындарына ала білді. Сыртқы басқыншылықтан интеллектуалды мұраларды, анығында, түркі тегінен шыққан ортағасырлық философ Әбу Насыр әл-Фарабидің қайырымды қала туралы ілімін де қорғау қажеттілігі туындады. Еуропаға еріксіз түрде эмиграцияға кетуге мәжбүр болған қазақ саясаткері Мұстафа Шоқай түркі мәдени мұрасын, соның ішінде әл-Фарабиді насихаттау мен танытуда үлкен іс атқарып кетті. Сол уақыттағы қиын-қыстау кезге қарамастан, ол көптеген әлеуметтік топтар мен БАҚ редакцияларымен әріптестік орнатып, достық байланыста болды.
Еуропада мәжбүрлі эмиграцияға тап болған Мұстафа Шоқай публицист, құқықтанушы, сарапшы ретінде жан-жақты қырлары ашылған тұлғаға айналды. Ол белгілі неміс және француз ғалымдары, тарихшылар мен философтарымен тығыз байланыста болды. 1941 жылы М.Шоқай «Түркістан» деп аталатын мақаласында әл-Фарабидің «қайырымды қаласының» үлгісін келтіре отырып, оған тамаша талдау жасайды.¬
Еуропалық тілдерді жетік меңгеру М.Шоқайға сол замандағы философиялық еңбектермен түпнұсқада танысуға, жекелей алғанда, фашизмнің өрті лаулап тұрған кезге қарамастан, оларды өзіндік заманауи тұрғыда түсінуге жол ашты. Осылайша оның қолына, әл-Фарабидің іліміне қате сілтеме жасап, Ницше ықпалындағы бұрыс ойға бұруды көздеген зерттеуші Бернар Карра де Воның кітабы түседі. Сондай-ақ Карра де Во әл-Фарабидің ізгілікті қоғамы мен неміс философы Ницшенің «үстін адамын» («сверхчеловек») салыстыра отырып, қатар қояды. Дүниежүзілік соғыс алдында, фашистік үгіт-насихат жағдайында бұндай ойлар мүдделі жақ тарапынан бірден қолдауға ие болып, вермахт идеясы үшін «жұмыс жасауы» мүмкін еді. Кәсіби заңгер (Санкт-Петербург университетінің түлегі), ақиқат үшін күресуші Мұстафа Шоқай жарияланған еңбекке өз ойын білдіріп, бірден мағыналық жағынан сәйкессіздік барын білдіреді. 1941 жылы жазылған оның жазбалары кейінірек «Түркістан» журналында орыс тілінде жарық көрді. Оның достары мен замандастары М.Шоқай қайтыс болғаннан кейін, отанын азат етуді арман тұтқан қазақ күрескерінің 60 жылдық мерейтойы қарсаңында «Түркістан» деген атпен 1949-1950 жылғы желтоқсан айындағы журналдың нөміріне жариялайды.
Бұл басылым Мұстафа Шоқайдың түркілердің мәдени мұрасын жанын сала қорғағандығын, фашизм мен расизмнің қауіптілігін алдын-ала білгендігін дәлелдейді. Тарихтың тағылымы бойынша: үлкен әлемге жол ашатын шет тілдерін білу өз кезегінде жеке тұлғалық дамуға көмектеседі. Бұл аксиома Орталық Азиядан шыққан тамаша қайраткерлер әл-Фараби мен Мұстафа Шоқай өмірлері арқылы дәлелденді.
«Түркістан» мақаласы екі бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде «Түркістан» ұғымының географиялық және этносаяси мәні, әлемдік тарихтағы аймақтың орны түсіндіріледі. Әрі қарай Шоқай осы аймақтың интеллектуалды тарихында өшпес із қалдырған тұлғалар туралы былай дейді: «сүнниттік-мұсылмандық түркілердің отаны әрі бесігі болып табылатын Түркістан, Ирандық шиизімнің ықпалын сіңіре отырып, жалпы мұсылмандық мәдениет пен ғылымға есімі әлемге әйгілі тұлғаларды тудырды. Солардың ішінен ең ірі және Еуропалық ғылыми ойдың дамуына ықпал еткен ірі тұлғаларды атап өтеміз».
Мұстафа Шоқайдың мақаласында Мұхамед әл-Хорезми, Әбу Насыр әл-Фараби, Әбу-Әли Ибн-Сина, Ұлықбек, Бурхан-ад-Дин Маргина, Мухаммед-ибн-Исмаил Бұхари, Бабыр Сұлтан есімдері аталады. Математика теориясының негізін қалаушылардың бірі болып табылатын әл-Хорезмиге берген ғылыми қысқаша сипаттамасында М.Шоқай кеңестік түрколог және ирантанушы Е.Э.Бертельстің еңбектеріне сілтеме жасайды.
Мұстафа Шоқай жақсы сарапшы болатын. Ол заманауи кітаптарды ыждаһаттылықпен оқи білді. Осылайша ол, француз зерттеушісі-арабтанушы барон Карра де Во (Карра-де-Во, Бернар 1867 жылы туған француз шығыстанушысы, «Orient chrctien» негізін қалаушылардың бірі, Париж қаласындағы католик институтында араб тілінің профессоры болып қызмет атқарған) 1920 жылдары «Les Peaseursdel’ Islam» («Ислам ойшылдары») деген атпен жарық көрген 5 томдық энциклопедиясымен танысқаннан соң біледі. Ондағы мұсылман ойшылдары туралы жинастырылған ақпараттармен танысып, ішінде әл-Фараби мен оның қайырымды қала трактаты туралы да мәліметтерді кездестіреді.
Жоғарыда аталып өткендей, XX ғасырдың екінші онжылдығы фашизм идеясының таралуымен ерекшеленді. Бұл қауіпті үдеріс ғылыми әлемге де әсер етпей қоймады. Ортағасырлық философтардың трактаттары мен Ницше көзқарастарын қатар қарастыра отырып, бұдан барон Карра де Во да қашып құтылмады.
Әл-Фараби ілімінің негізгі мәнімен жақсы таныс Мұстафа Шоқай батыл түрде түркі ойшылын қорғауға ұмтылды. Егер барон Карра де Во: «қоғамдағы зорлық-зомбылық пен күштің рөлі туралы ойлар өзгеше күйде Ницшенің кейінгі тұжырымдамаларына жақын келеді», – деп жазса, Мұстафа Шоқай бұндай анықтамамен келіспейді. Шоқай ашық түрде: «күш пен зомбылыққа және олардың қоғамдағы рөліне деген қатынас әл-Фарабиде мүлде басқаша, неміс философына қарама-қайшы келеді. Егер Ницше үшін ізгілік (добро) – жоғары таптың төмен тапқа билік жүргізуі, яғни, «үстін адамның» («сверхчеловек») қарапайым адамдардан жоғары тұруы болып табылса, Фараби үшін күш пен зомбылық «адам философиясындағы қатігездік ауруы» және бұл туралы «Қайырымды қала» авторының жетілмеген қалалар туралы бөлімінде ерекше түрде көрсеткендігін айтады.
XX ғасырдың алғашқы жартысында еуропалық философиялық дискурста түркі ғылымы мен оның жетістіктеріне деген ерекше қызығушылықтың болғандығын атап өтуіміз қажет. Мамандардың айтуынша, 1930-1932 жылдары Парижде әл-Фарабидің «Музыканың үлкен кітабы» атты шығармасының алғашқы бөлімін Эрланже француз тіліне аударды.
Осылайша, мынадай деректерді келтіруге болады. Түркі философиясының Ренессансы Еуразиялық кеңістікте өзіндік орынға ие болды. Отырардан шыққан ойшыл трактатындағы идеалды әлеуметтік-қала бейнесі еуропалық интеллектуалды қауымдастыққа жақын болғандығы, ондағы идеялардың нацистік фетиштерге қарсы тұрғандығы нақтыланды. Бір жағынан, Гитлердің бұйрығы бойынша шығыстық мистика мен теология негізінде нацизм идеясын негіздеу мақсатындағы тоқтаусыз ізденістер өз кезегінде ориенталистика ғылымын дамуға жетеледі.
Мұстафа Шоқай мен басқа түркістандықтардың түркілер мұрасын насихаттауға тигізген ықпалы әзірше толықтай өз деңгейінде дәлелденген жоқ. Алайда, М.Шоқайдың француз ғалымы Жозеф Кастаньемен бірге жазған эпистолярлық мұрасы қазақ интеллектуалының еуропалық әріптестерімен ақпараттық әріптестікте болғандығына дәлел бола алады.
Еуропада соғыс жағдайындағы кезеңде, герман және итальян фашизмінен нәр алған ақ арийлік ұлттардың басымдығын жақтайтын идеология өсіп шықты. Ницше тұжырымдамаларын ұлттық-социализм идеологтары әдейілеп көптеп насихаттай бастады. Мистицизмге деген қолдан жасалған қызығушылық жасалынды – осы жерде, Шығысты зерттеу (ориенталистика) мен шығыс философиясына бетбұрыс сипат алды. Еуропалық мәдениеттанушылардың ортағасырлық қолжазбаларға деген қызығушылығы осымен түсіндіріледі: барон Карро христиандық ілім мен исламды қатар қарастырып, түркі философы әл-Фарабидің еңбектері оның назарын аударды.
Әл-Фараби ілімін насихаттауда Карроның сіңірген еңбегін мойындай отырып, Мұстафа Шоқай онымен пікірталасқа түседі. Оның ойынша, әл-Фарабидің «қайырымды қала үлгісінің» мәнін қарастыру барысында теріс түсіндірулерге жол бермеу керек. Шоқай сенімді түрде әл-Фарабидің Ницшенің «үстін адам», «үстін ұлт» секілді идеяларымен ортақ ештеңе жоқтығын негіздейді. Мұстафа Шоқай құқық қорғаушы рөлін атқаратынын мақтан тұтады. Шоқайдың әл-Фарабидегі Ницше идеяларын терістеуі, оның расизмді қабылдамағандығын, сондай-ақ, қосымша бұл дәлел, оның фашистік идеологияны жақтамағандығын көрсетеді. Бұл мақала 1941 жылы Гитлер мен оның партиясының мақсаттары анық болған кезде жазылғандығын еске саламыз.
Еуразияшылдық, ізгілікті қоғам мен адамгершілік жетілудің шыңы болып табылатын «үстін адам», бірегейлік мәселелері М.Шоқай қызығушылық танытқан тақырыптар еді. Ол тек саясаткер, публицист қана емес, сонымен бірге ойшыл һәм идеолог болғандығын мойындауымыз қажет.
Бір сөзбен айтқанда, бүгінгі таңда да әл-Фарабидің шығармалары ғалымдарды қызықтырады және шындықты іздеуде қайта оған оралуды қажет етеді. Тіпті бүгінгі күні, XXI ғасырда да бейбітсүйгіш түркілік ой-сана оны лайықты дәрежеде биіктікке қоя білуде.
Қорытындылай келсек, әл-Фарабидің ілімі аталатын М.Шоқайдың жоғарыда сөз еткен «Түркістан» (1941) мақаласы ғылыми айналымға жаңа деректер енгізді. XX ғасырдағы қазақ полиглоты Түркістан тарихын жетік біле отырып, Еуропаның белгілі ғалымдарымен тең дәрежеде философиялық категориялармен пікір таластыра алды.
Заманауи оқырманға ортағасырдағы ойшылдың теориялық тұжырымдамаларын талқыға салған қазақ саяси қайраткері мен француз мәдениеттанушылары, арабтанушылары арасындағы ой-талқыны білу бүгінгі күні де маңызды әрі қызықты болатындығы сөзсіз.
Жақыпбек АЛТАЕВ,
философия ғылымдарының докторы,
әл-Фараби атындағы ҚазҰУ профессоры, фарабитанушы
Гүлнар МҰҚАНОВА,
тарих ғылымдарының кандидаты,
әл-Фараби атындағы ҚазҰУ профессоры
Денсаулық сақтау министрі Алексей Цой елімізде шілде айында енгізілген екі апталық қатаң карантиннің нәтижелері туралы айтып берді.
"Екі апта ішінде қабылданған жедел іс-шаралардың нәтижесінде келесідей оң нәтижелерге қол жеткіздік:
коронавирустық инфекцияны жұқтырудың тәуліктік өсімі 4-тен 2,1%-ға дейін төмендесе, сауығып кеткендердің саны 60%-ға артты;
жедел жәрдемді шақыру саны 23%-ға, провизорлық төсек-орын саны 20%-ға, ал реанимациялық төсек-орын саны 6%-ға дейін төмендеді", дейді Алексей Цой.
КСРО және Қазақстанның халық әртісі, Қазақстанның Еңбек Ері Асанәлі Әшімовтың коронавирус пандемиясы жайлы egemen.kz -те жарияланған толғанысын оқырман назарына ұсынамыз.
Қадірлі жерлестерім, баға жетпес байлығым – халқым! Қазір біз аса ауыр кезеңде тұрмыз. Мұндай сыни шақта қазаққа ауызбірлік ауадай қажет.
Өйткені мәңгілік елдің басты қуаты – оның бірлігінде, қиындықты табандылықпен еңсере алуында. Ұлан байтақ қазақ жерін ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен сақтап қалған бабалар жеңісінің басты кілті – осы бірлігінде болатын. Алауыздыққа бой алдырған талай мемлекеттің тоз-тоз болып, жер бетінен жоқ болып кеткеніне кәрі тарих куә. Содан сабақ алуымыз керек. Өйткені бүгінгі біздің бетпе-бет келіп отырған жағдайымыз да майданның бір түрі. Қару алып соғыс даласына шықпағанымызбен, ақыл-парасат, сана мен мәдениеттің сынға түсер шағы. Сондықтан да Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаевтың қабылдап жатқан шешімдеріне толық қосылып, бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығаратын аса жауапты, кезек күттірмес кезеңге келдік. Қазіргі жағдайда бәрімізді жеке бас мүддесі емес, тұтас ұлт болып қалу мәселесі алаңдатуы керек. Ал еңселі ел болып, қанатымызды кеңге жаюымыз қазақтың амандығына, яғни әрқайсымыздың ұлт алдындағы жауапкершілікті сезінуімізге тікелей байланысты. Себебі бұл жағдайдағы біздің әрбір салғырт әрекетіміз, немқұрайлы ниетіміз ертең орны толмас өкінішке алып келуі мүмкін.
Рас, қазір халық шарасыздықтан ашуға бой алдырған. Қорқыныш пен үрей басым. Ол заңды да. Алайда бұл үрей тек өз өмірі мен жақындарының саулығы үшін ғана емес, тұтас ұлттың амандығымен астасып жатуы керек. Бізге қазір мейірім ауадай қажет. Бір-бірімізге деген қамқорлық, жылылық һәм ауызбірлік қана бұл аждаһа індеттің құрсауынан аман алып қала алмақ.
Індет еліміздегі байлар мен кедейлер арасындағы теңсіздікті, адамдардың тұрмысы арасындағы алшақтықты айқын көрсетіп берді. Жүректі ауыртатын да осы жағдай. Бізге енді шынымен ойлану керек. Адам байлықты қанша жиғанымен, қатталған қазынасын қызғыштай қорығанымен, қара жерге өзімен бірге алып кете алмайды. Есесіне, осындай қиын шақта мұқтаж жандарға қол ұшын созып, мол сауапқа кенеле алады. Яғни өмірдің мәні – байлықта емес, деннің саулығында, адамзаттың амандығында екен. Әлемді жайлаған мына жағдай сол пейіліміздің көрінісі шығар бәлкім, кім білсін?
Өйткені бүгінгі заманда адамның пейілі тарылып, қу дүниенің құлы болып кетті. Соның салдарынан мейірім, жүрек, жан жылуы сынды адами аяулы сезімдер, рухани құндылықтардың қадірі де құлдырады. Бұл індет осы ниетімізді түзеп, әр адамның өмір мәні турасында ойлануына жіберілген сынақ па деп те ойлаймын. Күн сайын естіртіп жатқан өлім мен жоқтау сай-сүйегіңді сырқыратады. Жаратқан ием жақындарымызды жоғалтудан, қазақтың қынадай қырылуынан сақтағай! Ойлансақ екен! Түйсікпен түсінсек екен. Әр адам өз әрекеті, сақтық шараларын сақтауы арқылы күллі әлемді құтқаруға септесе алатындығын ұғынса екен. Халқым той-томалақты, жиын-басқосуларды шектей тұрып, ұлт саулығын бірінші орынға қойса деген үлкен тілегім бар.
Түсінемін, айлар бойы төрт қабырғаға қамалып отыру оңай емес. Бірақ қиын да болса бұл сынаққа төзуіміз қажет. Еліміздің ертеңі, жастардың болашағы үшін! Міне, 4 айдан аса уақыт үйде отырмын. Мен де әбден жалығып кеттім. Бірақ амал қанша?! Төзуіміз керек! Себебі әрқайсымыздың әрекетіміздің артында ұлттың болашағы, барша адамзаттың амандығы тұр. Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев та осы бір қиын жағдайдан шығудың жолын іздеп шырылдап жүр. Еліміздің тізгінін ұстаған арда азаматқа дәл қазіргі қиын шақта қолдау білдіруіміз керек. Ұлтымызды аман алып қалу дейтін ұлы идеяның, мағыналы мақсаттың төңірегіне ұйысуымыз керек. Әрбір адам, қызметкер осы сынды еңсеру үшін де жанын салуы, адал қызмет етуі қажет. Олай болмайынша, жағдайымыз қиын. Жолайрыққа келіп тұрмыз ба деп те ойлаймын кейде. Өткенде Президент айтқандай, қазір той тойлайтын емес, тұтас ұлт болып ұйысудың, аман қалудың жолын ойлап, іздейтін уақыт. Қазақшылықты қойып, адамшылыққа көшуіміз керек! Өйткені әлемді мейірім мен адамшылық қана құтқара алады! Осыны бір сәтте есімізден шығармасақ екен! Алла лайым амандығымыздан айырмасын!
Асанәлі ӘШІМОВ,
КСРО және Қазақстанның халық әртісі,
Қазақстанның Еңбек Ері, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты
Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Асқар Жұмағалиев қызметінен босатылды. Бұл туралы Ақорданың ресми сайтында жарияланды.
"Мемлекет басшысының Жарлығымен Асқар Қуанышұлы Жұмағалиев Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі қызметінен босатылды", – делінген құжатта.
Асқар Қуанышұлы 1972 жылы Орынбор облысында дүниеге келіп, Свердлов Суворов әскери училищесінде оқыған. Кейін Харьков жоғары әскери командалық инженерлік зымырандық әскерлер училищесіне түсіп, КСРО ыдырағаннан кейін Алматыдағы Қазақ ұлттық техникалық университетіне ауысады. Одан соң Қазақ гуманитарлық-заң университетін бітіріп, Лозаннадағы Швейцария Федералдық технологиялар институтында электрондық басқару бойынша магистр дәрежесін алады.
Еңбек жолын 1996 жылы "Жарық" компаниясының бас директоры болып бастаған. Бірнеше жылдан кейін ҚР Көлік және коммуникация министрлігінде сектор меңгерушісі қызметін атқарды.
Келесі жылдары көлік және коммуникация министрлігінде, байланыс және ақпараттандыру комитетінде, Қазақстан Республикасы Ақпараттандыру және байланыс агенттігінде әртүрлі басшылық лауазымдарда жұмыс істеді.
Ал 2006 жылы "Қазақтелеком"АҚ басқарды. 2010-2012 жылдар аралығында Байланыс және ақпарат министрі болып жұмыс істеді.
2012 жылғы қаңтардан бастап Көлік және коммуникация министрі қызметіне тағайындалды.
2014 жылдың наурыз айында Жұмағалиев байланыс және ақпарат агенттігінің төрағасы болды.
Ал осы жылдың жазында Инвестициялар және даму вице-министрі атанды.
2018 жылғы желтоқсаннан бастап премьер-министрдің орынбасары - Қорғаныс және аэроғарыш өнеркәсібі министрі қызметін атқарды.
2019 жылы Цифрлық даму, қорғаныс және аэроғарыш өнеркәсібі министрі қызметіне келген-ді.
Қазақтың заңғар жазушысы Мұхтар Әуезовтің 1960 жылы Совет жазушыларының делегациясы құрамында Америка Құрама Штаттарына сапар жасап, мұхит асып келгенін білеміз. Ол жайында жазушының «Америка әсерлері» атты жолсапар естелігінен де оқығанбыз. Калифорния университетінің Лос-Анджелес бөлімшесіндегі «Қазақ тарихы мен мәдениеті» бөлімінің профессоры, АҚШ–Қазақстан достығы туралы жазып жүрген америкалық ғалым Деннис Кин (Dennis Keen) Әуезовтің АҚШ-қа сапары барысында барған жерлері мен кездескен адамдары туралы қызықты материал жазып, әлеуметтік желідегі өз блогына жариялаған екен. Газетіміздің көп тіл білетін журналисі Дүйсенәлі Әлімақынның аудармасында сол мақаланы «Қазақ әдебиетінің» оқырмандарына ұсынып отырмыз.
ҰМЫТ БОЛҒАН САПАР
Қазақтың заңғар жазушысы Мұхтар Әуезов – эпикалық сарындағы романдары мен сахналық шығармалары арқылы оқырмандарға кеңінен таныс әрі ағылшын тіліне аударылған ең алғашқы қазақ жазушысы. Оның жауһар туындысы – «Абай жолы» атты романы көптеген тілдерге аударылып, таралған, сонымен қатар әңгімелер жинағы да Ұлыбритания елінде кітап болып шыққан. Әуезовтің түпнұсқа қазақ тілінен өзге тілдерге аударылмаған бір туындысы бар, бұл туынды көшпелі халықтың фольклорымен байытылған сүбелі туындыларының бірі болып табылады. Шығарма «Америка әсерлері» деп аталады.
Қазақ әдебиетінің аса танымал жазушысы, ғалым, фольклорисі 1960 жылы Америка Құрама Штаттарын бір ай бойы аралаған екен. Бұл тұс «Хрущев жылымығы» деп аталатын дәуір еді, соның аясында еларалық мәдени алмасулар жиілей түскен. 1959 жылдың қазан айында АҚШ Мемлекеттік департаментінің бағдарламасы бойынша төрт америкалық жазушы – Эдвард Векс, Пэдди Чайефский, Артур Шлесингер, кіші Альфред Казин КСРО-ға жіберіледі. Жарты жылдан кейін америкалық Білім беру кеңесі төрт совет жазушысының сапарына демеушілік жасайды. Сол кездегі Кеңес Одағының ең жоғары әдеби марапаттарына ие болған Әуезов үшін бұл сапарға баратындардың тізімінде болу таңғаларлық жағдай емес еді. Қазақ жазушысымен орыс жазушылары Степан Щипачев пен Леонид Леонов және украин жазушысы Олес Хончар сапарлас болады. Аталған қаламгерлердің бір де біреуі ағылшын тілінде сөйлей алмайтындықтан, олар Мәскеуден келген аудармашы және әдебиеттанушы Софья Кругерская, Мемлекеттік Департаменттің қызметкері Джон Бейкер, Қоғамдық қатынастар бюросының экскурсия қызметкері Натали Грант Врага, Борис Кравец атты аудармашы және кеңесшімен бірге келеді. Ақпанның ортасынан наурыздың ортасына дейін Әуезов және осы топ мүшелері бүкіл Құрама Штаттарды аралап шығады. Вашингтонда жазушы ұлттық телеарнаға сұхбат беріп, Конгресс кітапханасынан өз кітаптарын көреді. Нью-Йоркте ол Бродвей шоуларына қатысып, астаналық өнер мұражайын тамашалайды және 21 клубқа барады. Калифорнияда Йосемит ұлттық саябағын аралап, Аризонада Үлкен шатқалдың шетіне шығып көреді. Сапар барысында Әуезов пен оның серіктері қайда жүргендіктерінен ақпараттар беріп отырады. Осы ақпараттар мен Әуезовтің жеке жазбалары арқылы біз қазақтың заңғар жазушысының АҚШ-тағы саяхатын алғаш рет баяндағалы отырмыз.
Вашингтонда
Әуезов жазбасында Нью-Йорктегі Идевальд әуежайына (қазіргі кезде JFK деп аталады) қонған кезде, тым көңілді болғанын, «Идевальд» атауы «Айдың ауылы» дегенді білдіретінін жазады. Әуежайдың көлемі де оны бейжай қалдырмайды, құдды әр әуекомпанияның өз әуежайы бар сияқты әсер алғанын да жасырмайды. Ондаған ұшақтардың жол бойымен қозғалатынына қайран қалады, тіпті бұл көріністі ол «теңіз түбінде дамылсыз жүзіп жүрген үлкен балықтың» бейнесіне ұқсатады. Қаламгерлер сапар барысында Нью-Йорк қаласынан екі рет түстенбекші болады, бірақ шұғыл түрде Вашингтонға аттанады. Ол жердегі КСРО Елшілігінде кеңес дипломаттарымен кездесіп, он бес журналиспен баспасөз конференциясын өткізеді. Осыдан бір жарым жыл бұрын кеңестік жазушы Борис Пастернакқа әдебиет саласы бойынша Нобель сыйлығы берілген кезде, кеңес шенеуніктері оны аталған ірі сыйлықтан бас тартуға мәжбүрлеген. Соны еске түсірген журналистер Әуезовтің даулы әріптесі туралы пікірін білгісі келді. Айналасын барлай білетін жазушы мұндай сауалдың алдынан шығатынын білген де еді. Әне, сол сәтте Кеңес дипломаты Полянский Әуезовке қалжыңдаған болып, америкалық журналистердің сұрағына: «Пастернакқа қатысты үнемі осындай сауал қою сағыз сияқты болып кетті, олар ол сағызды не ешқашан ары жұтпады, не түкіріп тастамады, тек шайнаңдаумен келеді», – деген ойын білдірді. Журналистердің өздерінен Әуезов: «Неліктен шведтер Пастернакты таңдады?» – деп сұрайды. Сондай-ақ әлгі сауалға: «Нобель комитеті елемеген ұлы орыс жазушылары болды. Толстойдың таланты Нобель сыйлығын алуға молынан жететін еді, бірақ ол оны алған жоқ. Орыс коммунизміне жанашыр, мемлекетіміз бен халқымыз талантын мойындаған жазушы Максим Горькийдің аталған сыйлыққа қай жері лайық емес? Ол да алған жоқ. Осындай ұлы таланттар өмірден өткен соң, Пастернакты марапаттаудың не қажеті бар?» – деген сыни пікірмен жауап береді. Вашингтонда болған кезінде Әуезов «Атлант» журналының бас редакторы, бір жыл бұрын мәдениет алмасу бағдарламасы бойынша Советтер елінде болған Эдвард Вексс жүргізетін «Совет жазушылары» дейтін бағдарламаға қатысады. Бұл кадрлардың уақыт өте келе жоғалып кетуі ықтимал, бірақ олардың апта бойы Пастернак мәселесін қозғағаны анық. Бағдарламаның қысқаша сипаттамасына сүйенсек, әйгілі бір телесыншы Әуезовке қойылған «Кеңес жазушыларында ой шектемесі бар ма?» деген арандатушылық сұрақпен алдын ала таныс болған. Әуезов және оның серіктері жүрген жерлерін жау көзбен емес, тұрақты туристердің көзімен аралап жүрді. Мемлекеттік палатада олар Сенатта қаралып жатқан азаматтық құқықтар туралы заң жобасына куә болды. Конгресс кітапханасында Әуезовке өзінің романдары ұсынылды (Бұл кітапханаға Қазақстаннан жылына елу кітап жеткізілетін). Бірнеше жыл бұрын салынған Ислам орталығында Әуезов имамнан намазға шақыру туралы сұрайды және оның стереомагнитофон арқылы таратылатындығын біледі. Әуезов үшін Шекспирдің кітапханасына бару осы сапардағы басты оқиға болады. Оның пьесаларын қазақ драматургінің тұңғыш рет қазақ тіліне аударуы, осы еңбектің әлемдегі ең үлкен Шекспир материалдары жинағына енуі кім үшін болса да үлкен қуаныш болатын.
Нью-Йорк қаласында
Әуезов Вашингтоннан Нью-Йорк қаласына пойызбен аттанады. Жазушы бұл қалаға алғашқы сапарынан кейін қайтарда тағы арнайы келеді, бірақ бұл сәттер туралы оның жазбасында анық ақпараттар жоқ. Бас шаһардағы екі сапарында да ол іс-шараларға қатысумен болды. Кеңес жазушылары империя Штаты ғимаратына көтеріліп, Нью-Йорк қор биржасында капитализмнің эпицентріне еніп, Бруклин көпірін көрді, бұл көпірді олар революционер орыс ақыны Владимир Маяковскийдің әйгілі өлеңінен білетін. Колумбия университетінің славян кафедрасында болған кезде, Әуезов PhD докторының қазақ эпикалық поэзиясы бойынша диссертация қорғағанын естіп, қатты қуанғанын жасыра алмайды. Ол қаланың мәдени байлығына қайран қалды. Астаналық өнер мұражайында Әуезов Ричард Липпольд, Джимми Эрнст және Иван Олбрайттың туындыларына назар аударды. Егер оған қандай заманауи өнер туындылары кереметтей әсер етті десек, ең алдымен Голливуд фильмдерін айтуға болады. Әуезов осы сапарында көрген «Жағажайда», «Сүлеймен мен Шеба», «Бен-Хур», «Джек риппер» және «Қан шелегі» сияқты бес түрлі фильмді айрықша есіне ала отырып, өз жазбасында суреттейді. Соңғы фильмде сюжет бойынша өліктерден мүсіндер жасайтын битник туралы көрініс Әуезовті үрейлендіреді. Ол Кеңес цензурасы мұндай моральдық құлдыраудың экранға шығуына ешқашан жол бермейтінін ашық айтады. Нью-Йорктегі уақытының көп бөлігі социалистік саясатқа жаны ашитын немесе мәдени диалогты жақтайтын америкалық жазушылармен және зиялылармен кездесумен өтті. Америкалық ПЕН орталығында олар 1930 жылдары Орталық Азияны аралаған Гарлем Қайта өрлеу дәуірінің ақыны Лангстон Хьюсті кездестірді. Американың Жазушылар одағынан түскі ас ішіп, сыншы Элизабет Джаньюайдың (Әуезов оны Женуа ханым деп атайды) үйінде қонақта болады. Ақын Карл Сандбургпен, жазушы Рекс Стаумен және сыншы Альфред Казинмен кездесті. Бейбітшілікті жақтаушы доктор Уильям Хицц Әуезовпен 21 клубта жолығады. «Saturday Review» журналының редакторы, Гитцигтің досы Норман Кусинсол оларды өз редакциясына шақырып қана қоймай, сондай-ақ Коннектикуттағы үйіне қонаққа апарды. Ядролық қарусыздануды насихаттаумен қатар, Казин «Күлкі терапиясы» деген атпен танымал бола бастайды, мұнда әртүрлі ауруларды емдеуде жалған күлкі қолданылған. Бұл дәрігер Әуезовтің жолдасы Леонид Леоновтың кеңестік әзілдерін кейінірек өз журналында жариялады және қазақстандық жазушыға: «Романист Мұхтар Әуезов Қазақ даласындағы Шыңғыс тауларының етегінде туып-өскен. (Журналистер республиканың атын жиі атайды). Ол кең маңдайлы, келбетті адам, тұрқы шығыстық пішінде. Бірақ сіз оны Сан-Франциско дәрігері ретінде елестете алар едіңіз», – деген таңғажайып сипаттама береді.
Калифорния мен Аризонада
Наурыз айында Әуезов және оның мәдени елшілер тобы Батысқа қарай бет алды. Осы тұста айта кететін маңызды бір жайт, Әуезовтің «Американың әсерлері» эссесі – тек Американың Шығыс жағалауындағы сапар барысын қамтитын аяқталмаған сапарнама. Калифорния мен Аризонадағы жазушының шытырман оқиғаларын баян ету үшін біз жергілікті газеттердің үзінділеріне жүгінуіміз керек. Делегация мүшелері бірнеше күн бойы Калифорнияның Фресно қаласында болады, бұл қала әдетте туристердің көп баратын саяхат орны емес. Фресно мемлекеттік колледжінде сабақ берген әйгілі ақын Филип Левиннің өзара танысы болуы мүмкін. Калифорниядан келген екі академикпен бірге «Колледж» атты мектеп журналының дөңгелек үстеліне ресейлік авторлар да қатысады. Әдеттегідей, пікірталаста Леонов кеудемсоқ болып көрінді, ал кішіпейіл Әуезов негізінен үнсіз отырды. Саяжайындағы егіндік туралы сөйлегенін естіген Әуезов қатты қайран қалғаны анық. «Колледж» дөңгелек үстелінің материалында: «Қазақтың көрнекті ғалымы және фольклортанушысы Әуезов алманың пішінін талқылау кезінде өзінің әдеттен тыс әрекетінен бас тартып, бағбан сияқты сабырлы көрінді», – деп жазылған. Әуезов өмірінің көп бөлігін Алматыда, алманың туған мекенінде өткізді, сондықтан оның бау-бақшаға деген құштарлығы керемет еді. Аталған басылым Кеңес жазушыларының осы сапары туралы: «Жазушылар көргісі келетін орындарды көрді, кейбір сәттерде олар фильм тамашалап, супермаркетке, орта мектептерге, фермалар мен жеке үйлерге, Йосемит ұлттық паркіне де бас сұқты», – деп жазады. «Шынында, интернетте Әуезовтің шытырман оқиғаға толы сапарынан алынған бірнеше фотосуреттің бірі кездеседі. Бұл суретте Әуезов үстіне қысқа пальто, басына сұр шіләпі киіп, Йосемит паркінің аты аңызға айналған қызыл ағаштарының бірінің түбінде серіктерімен бірге тұр. Ол аталған үлкен орманды аралап жүргенде қобалжыған да болуы мүмкін, өкініштісі, бұл сәттер туралы ешқандай деректер кездеспеді. 3 наурызда хатшылар Лос-Анджелеске кетеді, олар сол жақтағы бір университетке барғанынынан хабардармыз (Калифорния университетінің Лос-Анджелестегі бөлімшесі болуы мүмкін) және Уилшир бульварындағы «Chapman Park» қонақүйінде баспасөз конференциясын өткізеді. Сол жиналысқа қатысқан журналистер үшін Кеңес қайраткерлері көбіне қорғанушы және айыптаушы сынды болды. Әуезов делегацияның ең үлкен мүшесі еді, бірақ сабырлы қазақ пен украиналық Хончар топтың жетекшісі болып тағайындалған Степан Щипачевке арнайы жауабын берген жоқ. Келесі күні «LA Times» газеті Щипачевтің америкалық қатысушыларды ренжіткені туралы жазды. «Біз Америкада орыс жазушыларынан гөрі Ресейде америкалық жазушыларды әлдеқайда көп шығарамыз», – деп мақтанады ол. Бір аптадан кейін «LA Times» басылымы аталған материалды сұрыптаудан бас тарту туралы шешімдерін жариялауға мәжбүр болды. Олар Щипачевтің айыптауы туралы «Дені дұрыс емес ақпаратқа негізделген» деп жазады. «Орыстар «Доктор Живаго» шығармасының неше ай бойы әлемдік көп сатылымдағы кітаптар тізімінде тұрғанын ұмытып кетті ме? Немесе көптеген жоғары оқу орындарының драма, шағын проза, роман жанрын оқыту бөлімдерінде Чехов, Достоевский, Толстой, Тургенев және Гогольдың шығармаларын оқуға талап қойыла ма?» деген мәселелер қарастырылады.
Өзара мәдени барыс-келістер болғанымен, екі елдің арақатынасы әлі де салқын екені аңғарылады. Келесі аптада қаламгерлер Аризонаға жол тартты. Онда Әуезов Үлкен шатқалға барып, Франк Ллойд Райттың Оңтүстік-батыс сәулет өнерінің таңғажайып мекені – Талиес Уэстке саяхат жасады. Қалаға қайтарда Әуезов пен бір тілші бірге отырады да, екеуара әсерлі әңгіменің барысында жазушы алыстағы тау төбесіндегі зәулім үйді нұсқап, оның не екенін сұрайды. Сонда жанындағы тілші: «Бұл – Вриглидің үйі (Сағыз магнаты Уильям Вригли), – дейді. Әуезов бұған: «О, Капиталист!» – деп жауап қайтарады. Ол: «Америкада барлығы капиталист », – деп айтқан кезде жүзінен күлкі байқалып тұрады.
Бостон, Нью-Йорк және қайту сапары
АҚШ бірлескен мемлекеттер ұйымының алғашқы ақпарында Әуезовтің Жаңа Орлеанға баруды жоспарлағаны туралы айтылған. Бірақ оның өз жазбаларында олардың Жаңа Орлеанға барған-бармағаны анық көрсетілмейді. Бостонға жеткенде жазушылардың Гарвард университетіне барып, танымал сатирик және Пулитцер сыйлығының иегері Джон П.Марквандпен Эдвард Векс арқылы танысқанын білеміз. Сосын олар Нью-Йоркке қайтып, америкалық ақын Роберт Фростпен кездескен.
Шынын айтқанда, бұл сапардың тарихи құндылығы аса жоғары деуге болады. Бірақ бүгінгі ғалымдар мен зерттеушілер оның маңыздылығын жете түсіне қойған жоқ. Мүмкін, осы тарихи сапардың бастапқы кезеңі туралы дереккөздердің жоқтығы оларды үмітсіздендірген болар. Сапар туралы интернеттегі дүдәмал ақпараттар және автордың балалық шағында отбасынан алынып, мұражайда сақталған суреттер ғана сыр шерте алады. Әуезов АҚШ-қа сапарынан бір жыл өткен соң, Мәскеуде ота кезінде қайтыс болды. Оның «Америка әсерлері» соңғы нүктесі қойылмаған күйде қалды. Бұл сапар оның өміріндегі ең ұлы оқиға еді. Келесі жылы Әуезовтің қайтыс болғанына 60 жыл толады. Ендігі мәселе – «Американың әсерлерін» көпшілік аудиторияға жеткізе алатын тілге аудару керек. Шыңғыс тауында туған Мұхтар есімді жазушының дала эпостарын қағазға түсіріп, оның кітаби нұсқасын АҚШ-тың Конгресс кітапханасынан кездестіруі америкалықтар үшін таңғаларлық оқиға болмақ.
Ағылшын тілінен аударған
Дүйсенәлі Әлімақын
Дереккөз: qazaqadebieti.kz
ҚР Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетов білім беру саласын басқару жүйесі өзгеретінін айтты. Бұл туралы министр Facebook парақшасында жазба жариялады.
Келесі жылдан бастап білім беру саласын басқару жүйесі өзгереді.
Білім беруді басқару органдары жүйесінің дұрыс ұйымдастырылуы – білім беру сапасы мен тиімділігін арттырудың маңызды шарттарының бірі.
Сарапшылар аудандық, қалалық және облыстық білім басқармаларының өзара байланысы мен жұмыс жүргізу жүйесіндегі кемшіліктер туралы ұзақ уақыт бойы айтып келеді. Бұл мәселені ескере отырып, жүйені өзгерту туралы шешім қабылданды.
Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша тиісті Заң қабылданғаны белгілі.
Енді 2021 жылдан бастап аудандық және қалалық білім беру бөлімдерін қаржыландыру және басқару құзыреті облыстық білім беру басқармаларына беріледі, яғни әр мектеп пен балабақшаның мәселелері облыстың бақылауында болады. Бұл – жалпы білім беру саласы үшін өте маңызды қадам.
Мысалы, ауылдағы мектепке жөндеу жұмыстары қажет болса, мектеп директоры аудандық білім бөліміне жүгінеді. Ал, аудандық білім бөлімінің басшысы аудан әкіміне емес, бірден облыстық білім басқармасына өтініш жібереді.
Айта кетейін, қазір аудандық және қалалық білім бөлімдері (яғни мектептер мен балабақшалар) аудан әкіміне қарайды. Сәйкесінше, қаржыландыру мәселесі сол аудан мен қаланың мүмкіндіктеріне (бюджетіне) тікелей байланысты.
Мұндай өзгерістер Білім және ғылым министрлігінен әр мектеп пен балабақшаға дейінгі «жолды» қысқартуға жағдай жасайды.
Мысалы, бір ғана Қостанай облысында жиырмаға жуық аудан мен қала бар, яғни, 20 әкім жұмыс істейді. Білім бөлімдерінің облыстық білім басқармаларына берілуі шешім қабылдау орталығының да 20-ға қысқаратынын білдіреді.
Бастысы, жаңа өзгерістер білім беру ұйымдарындағы жағдайды теңестіруге мүмкіндік береді.
Елімізде бірыңғай нормативтік құқықтық актілер, бірыңғай стандарттар мен талаптар болғанының өзінде, білім сапасы өңірлерде ғана емес, бір облыстың аудандарында да әртүрлі екені жасырын емес. Халықаралық зерттеулер нәтижесі де бір облыстың ішінде білім сапасындағы айырмашылық үлкен екенін көрсетті.
Осы сияқты қаржыландыру деңгейі мен басқару тәсілдерінің әртүрлі болуы мектептерді жылыту маусымына дайындау, оқулықтармен, компьютерлермен қамтамасыз ету, жөндеу жұмыстарын жүргізу барысына да әсер етеді.
Тағы да мысал келтіріп өтейін, сол Қостанай облысындағы ірі тауар өндіруші кәсіпорындар шоғырланған аудандарда (Қостанай, Меңдіқара, Әулиекөл аудандары) бюджетке аударым көбірек түседі. Дегенмен, өңірдегі Алтынсарин және Қамысты аудандары мұндай көрсеткішпен мақтана алмайды. Яғни бұл білім саласын қаржыландыруға, жөндеу жұмыстарына, компьютерлермен және оқулықтармен қамтамасыз етуге әсер етеді.
Білім саласындағы мұндай басқару жүйесі кері байланысқа, білім саласындағы саясаттың тиімді имплементациясына кедергі келтіреді. Нәтижесінде қаржыландыру бойынша, жөндеу жұмыстарына, кадрлық мәселелерге қатысты теңсіздіктер орын алады.
Ашық айту қажет, қазіргі уақытта аудан мен қала әкімдіктеріне бағынатын мектептер мен балабақшаларға Білім басқарламалары іс жүзінде әсер ете алмайды.
Басқармалардың құзыретінде колледждер, дарынды және ерекше қажеттіліктері бар балаларға арналған 5-10 мектеп, балалар үйі, ПМПК бар. Енді мектептер мен балабақшалар бір орталықтан басқарылса, қаржыландыруды теңестіру және арттыру проблемалары кешенді түрде шешілетін болады.
Бұл – жақын арада білім беру жүйесін әлдеқайда тиімді етуге негіз болатын қажет шешім.
Тағы бір жаңашылдық – білім бөлімдерінің басшыларын аудан және қала әкімдері емес, облыстық білім басқармасы басшысы тағайындайтын болады.
БҒМ талаптарына сәйкес олар іс-тәжірибелік және функционалдық дағдылары бар кадрлар, білім беру жүйесінде төменгі басшылық лауазымдарда жақсы тәжірибе жинаған мамандар болуы тиіс. Соңғы жылдары бұл лауазымдарға білім саласына қатысы жоқ адамдарды тағайындау фактілері жиі кездесті, оған жол бермеуіміз керек.
Министрлік пен білім басқармалары арасындағы өзара байланыста да бірқатар мәселелер бар екені жасырын емес. Бұл да – әкімшілік және ұйымдастырушылық бағыныстылықтың болмауының әсері.
Білім және ғылым министрлігі өз кезегінде балабақша, мектеп, колледждерге тек жанама түрде, МЖБС, оқу бағдарламалары мен НҚА арқылы ықпал ете алады.
Министрлік білім басқармалары мен бөлімдерінің басшыларын тағайындамайды, мектептерді, балабақшаларды, колледждерді қаржыландырмайды.
Бұл ретте қолданыстағы ұйымдастырушылық және қаржы жүйесі бойынша министрліктің 20 мыңға жуық ұйымды тиімді басқаруы мүмкін емес екенін түсіну керек.
Бұл жағдай жан басына қаржыландыруды кезең-кезеңмен енгізгеннен кейін, бухгалтерия, сатып алу және тағы басқа жұмысты цифрландырғаннан кейін, білім беру ұйымдары жанындағы корпоративтік басқару органдарын енгізгіп, басқа да шараларды қолданғаннан кейін ғана өзгереді.
Әзірше біз облыстық басқармалар мен қалалық/аудандық білім бөлімдерінің басшыларын тағайындау барысында Білім және ғылым министрлігімен келісілу бойынша және білім бөлімдерін облыстық басқармаларға беру жөнінде нормаларды енгізуге бастама жасадық. Бұдан әрі жағдайды талдап, осы бағыттағы келесі қадамдарды жасаймыз.
Басқару жүйесін өзгерту және білім бөлімдерін мектептермен және балабақшалармен бірге облыстық деңгейге беру, аудандық және қалалық білім бөлімдері мен білім басқармаларының басшыларын тағайындау мен жұмыстан босатуды БҒМ-мен келісу туралы норманы енгізу, бірыңғай біліктілік талаптарын қалыптастыру және қалалық, аудандық білім бөлімдері мен облыстық білім басқармаларының басшылығына кәсіби-практиктерді тарту, директорларды тағайындау жүйесін өзгерту, оларды аттестаттау және ротациялау институтын енгізу, қаржыландыру жүйесін дербестендірілген және жан басына шаққандағы деңгейге өзгерту – жалпы білім беру жүйесінің тиімділігін арттыруға сеп болатынына сенімдімін.
coronavirus2020.kz сайты 3-19 шілде аралығында Қазақстанда коронавирус инфекциясынан 210 адам көз жұмғанын жазды.
Ақмола облысы - 7:
1960, 1974, 1962, 1970 жылғы ер адамдар, 1962, 1940, 1974 жылғы әйел адамдар
Алматы облысының аумағында қатаң карантиндік шараларды ұзарту туралы Алматы облысы Бас мемлекеттік санитарлық дәрігерінің м.а. А.Чарапиевтің қаулысы
Қазақстанның Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев ресми сайтында Металлургтерді кәсіби мерекелерімен құттықтады.
Құрметті металлургия саласының еңбеккерлері мен ардагерлері!
Сіздерді кәсіби мерекелеріңіз – Металлург күнімен құттықтаймын!
Осы атаулы күні біз металлургтарға – ерлік пен зор қайрат-жігерді талап ететін мамандық иелеріне, өздерінің абыройлы да ауыр жұмысына берілген еңбексүйгіш жандарға сый-құрмет көрсетеміз.
Менің өзім де домна пеші басындағы еңбекте шыңдалып, тәжірибе жинақтадым. Жұмылған жұдырықтай ұйымшылдықтың, өзара көмек пен нағыз достықтың шын бағасын білдім.
Металлургия – қазақстандық өнеркәсіптің жетекші саласының бірі, онда мыңдаған жоғары білікті мамандар мен басқарушылар еңбек етеді. Олардың қажырлы еңбегі мен асқан шеберлігі еліміздің экономикалық әл-ауқатының берік негізінің бірі болып отыр.
Сіздер алдағы уақытта да Қазақстанның игілігі жолындағы өз жұмыстарыңыздың барысында кәсіби жаңа биіктерді бағындыра бересіздер деп сенемін.
Баршаңызға мықты денсаулық, табыс, бақ-береке тілеймін!