2025 жылдың жазғы маусымында Алматы облысында балалардың демалысы мен сауықтырылуын жоғары деңгейде ұйымдастыруға бағытталған кешенді шаралар жүзеге асырылуда. Бұл туралы Алматы облысы Өңірлік коммуникациялар қызметінің ақпараттық алаңында Алматы облысы білім басқармасының Қорғаншылық, қамқоршылық және тәрбие жұмысы бөлімінің басшысы Ізбасар Айжан мен Алматы облысы білім басқармасының Қорғаншылық, қамқоршылық және тәрбие жұмысы басқарманың бас маманы Шарапов Мадияр мәлімдеді.

Биылғы жазда өңірде барлығы 30 балалар лагері жұмысын бастайды. Оның ішінде 1 мемлекеттік, 1 республикалық және 28 жекеменшік лагерь бар. Жалпы алғанда бұл демалыс орындары 6 мыңнан астам баланы қабылдауға дайын.
Балалардың жазғы демалысын тиімді ұйымдастыру мақсатында облыс әкімдігі жанынан арнайы жұмыс тобы құрылды. Сонымен қатар, облыстық білім басқармасының бұйрығымен арнайы іс-шаралар жоспары бекітілді. Нәтижесінде, биыл облыстағы 335 мыңнан астам оқушының 92% жазғы демалыс және сауықтыру шараларымен қамтылады деп жоспарлануда.
Айжан Ізбасардың айтуынша, мемлекет пен демеушілердің қолдауымен әлеуметтік осал топтағы балаларға ерекше көңіл бөлінуде. Атап айтқанда, жетім балалар, көпбалалы отбасылардан шыққан балалар, сондай-ақ мүмкіндігі шектеулі оқушылар үшін арнайы жолдамалар бөлініп, олардың толыққанды демалысы қамтамасыз етіледі және «Қазақстан халқына» қорының есебінен мыңнан астам балаға лагерлерге жолдама беріледі.
Сонымен қатар, биыл өңірде «Ұлылар еліне саяхат» жобасы бастау алды. Жобаның мақсаты – жас ұрпаққа патриоттық тәрбие беру, ұлттық сана мен тарихи танымды қалыптастыру. Аталған жоба аясында әлеуметтік осал топтағы, көпбалалы және аз қамтылған отбасылардан шыққан, сондай-ақ ерекше білім беруді қажет ететін дарынды оқушылар еліміздің ұлы тұлғаларына арналған музейлер мен мемориалдық кешендерге саяхаттайды. Сапар барысында тарихи тұлғаларға арналған экспозициялармен танысып, танымдық экскурсияларға қатысады, – деді Шарапов Мадияр.
Балалардың қауіпсіздігі – басты назарда. Барлық лагерьлерде өрт қауіпсіздігі, санитарлық-гигиеналық талаптар және құқықтық тәртіпті сақтау шаралары қатаң бақылауға алынған. Су айдындарында қауіпсіздік шаралары күшейтіліп, балалар мен ата-аналар арасында түсіндіру жұмыстары жүргізілуде, - деп қорытындылады спикерлер.

Посевная кампания-2025 в Казахстане завершена. В этом году она проходила в новых для аграриев условиях. По поручению Главы государства Правительством пересмотрен механизм финансирования сельхозтоваропроизводителей. Начиная с текущего года, льготные кредиты для фермеров стали доступны с декабря 2024-го года, а не в марте – в момент посевной, как было ранее. Это сделано для того, чтобы они могли заранее закупать необходимые ресурсы.

Благодаря мерам господдержки, слаженной работе аграриев и местных исполнительных органов посевная проведена в оптимальные агротехнические сроки. Такой подход позволил досрочно выполнить основные полевые работы, увеличить площади под стратегически важные культуры и обеспечить эффективное обновление материально-технической базы. Тем самым создан прочный фундамент для успешного урожая и дальнейшего развития сельского хозяйства.

Настоящий обзор содержит актуальную информацию о темпах проведения полевых работ, задействованных площадях, динамике по основным зерносеющим регионам, а также ключевых показателях по обеспеченности материально-техническими ресурсами.

Акцент на диверсификацию и эффективность

Посевная кампания 2025 года в Казахстане проходила в условиях изменения подходов к земледелию, с акцентом на диверсификацию сельскохозяйственного производства и снижение зависимости от монокультур. По данным на 6 июня, засеяно 23,7 млн гектаров или 100% от запланированного объема.

Особое внимание было уделено перераспределению посевных площадей в пользу более рентабельных и устойчивых культур. Это позволило не только адаптировать сельское хозяйство к климатическим вызовам, но и учесть рыночные тренды, следуя научно обоснованным нормам севооборота.

В результате были увеличены площади под востребованные культуры:

• масличные – 3,4 млн га (на 0,5 млн га больше, чем в прошлом году);
• кормовые – 3,3 млн га (плюс 114 тыс. га);
• кукуруза на зерно – 167,5 тыс. га;
• овощебахчевые – 222,3 тыс. га.

Также наблюдается рост по социально значимым культурам: картофель занимает 83,4 тыс. га – на 11,3 тыс. га больше по сравнению с прошлым сезоном.

В то же время продолжается сокращение площадей под ресурсоемкие культуры, подверженные ценовым колебаниям, такие как пшеница, рис и хлопчатник. Например, площадь под пшеницу составила 13 млн га – на 187 тыс. га меньше, чем в прошлом году.

Таким образом, стратегия по диверсификации посевов укрепляет продовольственную безопасность страны и способствует развитию экспортного потенциала агропромышленного комплекса.

Касательно семенного фонда, то к посевной кампании в 2025 году по республике было заготовлено 2,3 млн тонн семян. Это позволило аграриям своевременно выйти в поле без каких-либо задержек и дефицита ресурсов.

В настоящее время по стране аттестовано 246 субъектов, специализирующихся на производстве и реализации высококачественного семенного материала. Из них 28 хозяйств занимаются производством оригинальных семян, 82 – элитных, еще 136 – семян I, II и III репродукций. Кроме того, 129 организаций получили допуск к реализации импортных семян.

Для повышения доступности качественного посевного материала действует государственная поддержка в виде частичной компенсации затрат на приобретение семян. В зависимости от категории семеноводческого хозяйства и уровня репродукции, государство покрывает от 50% до 70% стоимости закупленных семян.

 Ход посевной кампании в основных зерносеющих регионах страны

Основными зерносеющими регионами Казахстана традиционно являются Акмолинская, Костанайская и Северо-Казахстанская области. Именно от результатов в этих регионах во многом зависит продовольственная безопасность страны, поэтому к ним всегда повышенное внимание.

Акмолинская область одной из первых досрочно завершила посевную кампанию, подтвердив статус одного из ведущих аграрных регионов страны. Если в прошлом году на этот же период работы были выполнены лишь на 60%, то в 2025-м область справилась с задачей почти на 3 недели раньше запланированного срока.

Общая посевная площадь составила 5,5 млн га, что на 63 тыс. больше, чем в прошлом сезоне. Высокий уровень организации и мобилизация всех необходимых ресурсов позволили провести весенние полевые работы в оптимальные сроки и с соблюдением агротехнических норм.

Подготовка к сезону началась еще зимой: проведено масштабное снегозадержание, а весной – влагозадержание и обработка свыше 2 млн га почвы, что в 3 раза превышает показатели прошлого года. В работе было задействовано порядка 37 тыс. единиц сельхозтехники, включая современные посевные комплексы, что обеспечило эффективность и бесперебойность процесса.

Значимую роль сыграла господдержка. Более 770 хозяйств получили кредиты на сумму свыше 100 млрд тенге, а для посевной было выделено свыше 76 тыс. тонн дизельного топлива по сниженным ценам.

В структуре посевов увеличилась доля стратегически важных культур: зерновые и зернобобовые заняли 4,6 млн га, а площади под масличными культурами достигли рекордных 430 тыс. га, что на 161 тыс. га больше, чем в прошлом году. Кроме того, расширены площади под кормовые культуры, овощи и картофель.

Активную работу по диверсификации посевных площадей проводят аграрии Костанайской области. В этом году в регионе было запланировано засеять свыше 5 млн га. При этом значительно увеличилась доля масличных и социально-значимых культур, а также кормовых растений.

Особое внимание уделяется расширению площадей под масличные культуры – они увеличились до 755 тыс. га, что превышает прошлогодний показатель более чем на 10%. Также в два раза увеличены посевы картофеля – до 7 тыс. га, а гречихи почти в два раза – до 21 тыс. га. Посевная кампания в регионе завершена.

Для поддержки аграриев в области реализуется программа льготного кредитования «Кең Дала 2». В рамках этой инициативы местные крестьянские хозяйства получили более 20 млрд тенге через АО «СПК Тобол» и более 21 млрд тенге – АО «Аграрная кредитная корпорация». Также фермеры пользуются программой форвардного закупа сельхозпродукции, благодаря которой привлечено свыше 4 млрд тенге.

Одним из важнейших приоритетов в регионе остается обновление техники. По программе льготного лизинга аграрии заключили договоры на поставку 385 единиц сельхозтехники на сумму более 12 млрд тенге. В 2024 году хозяйства региона получили 173 трактора и 97 комбайнов.

Раннее таяние снега и стабильное повышение температуры весной обеспечили благоприятные погодные условия для начала посевной кампании в Северо-Казахстанской области. 

Общая площадь посевов сельскохозяйственных культур в текущем году составит 4,4 млн гектаров. Традиционно основной культурой остаются зерновые – 3,3 млн гектаров. Посевы масличных культур увеличены до 760 тыс. га, что на 85,8 тыс. га больше уровня прошлого года. Прирост обеспечен за счет расширения площадей под подсолнечник (+24,6 тыс. га), лен (+47,9 тыс. га) и рапс (+16,3 тыс. га). Под кормовые культуры отведено 392 тыс. га, картофель – 8 тыс. га, овощи – 1,3 тыс. га.

Посевные работы в регионе начались в конце апреля, своевременно и в соответствии с агротехническими нормами. Благодаря этому регион оказался среди первых в стране, кто приступил к посадке бобовых и масличных культур.

На сегодня посев зернобобовых выполнен в полном объеме. Полный комплекс весенних работ обеспечен всем необходимым. В распоряжении аграриев – 470 тыс. тонн кондиционных семян, из них 52,6 тыс. тонн – элитные. Уровень сортообновления составляет 11,2%. Минеральные удобрения законтрактованы в объеме 317,1 тыс. тонн, что позволяет провести полноценную агротехническую обработку посевов.

Для проведения полевых работ обеспечен необходимый парк техники. В полях задействованы 12,3 тыс. тракторов, в том числе более 4 тыс. высокопроизводительных единиц. Также функционируют 13,7 тыс. зерновых сеялок и 1,5 тыс. современных посевных комплексов, уровень технической готовности составляет 100%.

Аграрии обеспечены 52,2 тыс. тонн льготного дизельного топлива по цене 254 тенге за литр, что значительно ниже рыночной стоимости (311 тенге/л).

Ключевую роль в обеспечении своевременного хода посевной играет государственная поддержка. По программам «Кең Дала 1» и «Кең Дала 2» аграрии получили финансирование в объеме 92,6 млрд тенге, в том числе 37 млрд тенге через СПК «Солтүстік». Через АО «КазАгроФинанс» профинансировано 14,4 млрд тенге на приобретение 442 единиц техники. В рамках форвардных закупок выделено дополнительно 7,4 млрд тенге.

Изменение подходов в финансировании посевных и уборочных работ

Из года в год перед отечественными аграриями остро стоял вопрос недостаточности льготного финансирования. В 2023 году за счет выделенных бюджетных средств АО «АКК» были профинансированы в рамках программы «Кең дала» 3615 сельхозтоваропроизводителя на общую сумму 140 млрд тенге, что позволило охватить льготным финансированием 3,6 млн. га посевных площадей.

Из-за нехватки доступных кредитов фермеры не в полном объеме соблюдали агротехнологии, не приобретали качественные семена, недостаточно вносили минеральные удобрения, слабо проводилась работа по защите растений, многие фермеры работали на устаревшей технике. 

Корень проблемы заключался в нехватке бюджетного кредитования, ведь раньше упор был сделан на прямое государственное финансирование отрасли.

В рамках исполнения поручений Главы государства Правительством в лице Министерства сельского хозяйства проведена планомерная работа по повышению доступности льготных кредитных средств для субъектов АПК. В прошлом году эти подходы были пересмотрены. 

Так, за счет комбинирования коммерческих средств и финансовых инструментов объемы финансирования на весенне-полевые и уборочные работы в 2024 году были увеличены более чем в 3 раза. Увеличение объемов кредитования стало возможным за счет привлечения рыночных средств в виде облигационных займов и последующего субсидирования купонного вознаграждения по ним. Для реализации вышеуказанного механизма в 2024 году из резерва Правительства РК были выделены средства в размере 60 млрд тенге.

Параллельно стояла задача как можно быстрее довести до фермеров льготные средства под «чистые» 5% годовых. 

В целях обеспечение льготного кредитования на проведение посевных и уборочных работ 2025 года было выделено 700 млрд тенге. Еще 250 млрд направлено на льготный лизинг сельхозтехники, для того чтобы аграрии могли брать кредиты и оформлять технику под доступные 5% годовых. 

Для того, чтобы эти деньги дошли до каждого, выстроена четкая система из шести каналов распределения. В числе операторов:

• АО «Аграрная кредитная корпорация» (АКК),
• банки второго уровня,
• микрофинансовые организации,
• региональные инвестиционные центры,
• кредитные товарищества,
• социально-предпринимательские корпорации (СПК).

Здесь важно также отметить, что впервые в истории АПК Казахстана льготное финансирование посевной началось заранее - с декабря 2024 года. Это стало возможным благодаря инициативе раннего финансирования кампании 2025 года.

Так, за счет поддержки Правительства в короткие сроки фермерам был предоставлен доступ не только через прямое кредитование Аграрной кредитной корпорации, банки второго уровня, микрофинансовые организации, региональные инвестиционные центры, кредитные товарищества, но и социально-предпринимательские корпорации.

Также в целях решения вопроса недостаточности залогового обеспечения при кредитовании на весенне-полевых и уборочных работ предусмотрен механизм гарантирования займов через АО «Фонд развития предпринимательства «Даму», который позволил покрыть гарантией 85% от суммы займа.

С начала приема заявок было подано 7407 обращений на сумму 493,5 млрд тенге, из которых уже 6988 заявок одобрены и профинансированы. Это обеспечило подготовку посевных работ на 7,3 млн гектаров.

Для хозяйств с недостаточной залоговой базой через фонд «Даму» доступ к финансам стал возможным для малых и начинающих аграриев. В рамках этой программы выдано 1134 гарантии на общую сумму 166,5 млрд тенге, при этом суммарный объем кредитов составил 195,9 млрд тенге.

Другим важным направлением поддержки товаропроизводителей в рамках льготного финансирования – это лизинг. Наращивание потенциала отрасли без качественного обновления техники невозможно. Для этих целей в 2024 году средства в размере 120 млрд тенге были переориентированы на реализацию программы «Льготный лизинг» по линии КазАгроФинанса.

Здесь необходимо подчеркнуть, что в прошлые годы общий план финансирования КАФа варьировался в пределах 170-175 млрд тенге ежегодно. При этом, 90% средств предоставлялось по коммерческой ставке от 20 до 22%. Многим фермерам такие программы были недоступны из-за неподъемной ставки вознаграждения. В 2024 году созданы условия для аграриев по приобретению под 5% широкого перечня самой необходимой техники отечественного производства, что положительно влияет на развитие отечественного машиностроения.

Благодаря принятым мерам, 3 870 сельхозтоваропроизводителями приобретены 4320 единиц самой необходимой техники отечественного производства.

Также в качестве еще одной меры поддержки аграриев запущена программа по льготному финансированию перерабатывающих предприятий на пополнение оборотных средств по ставке вознаграждения 5% годовых. Новый механизм направлен на обеспечение сбыта урожая растениеводческой продукции и сырья отечественного производства. За счет данной программы была решена задача по увеличению загрузки перерабатывающих заводов. Объем финансирования по данному направлению в 2024 году составил 35 млрд. тенге. В 2025 году на эти цели запланировано направить более 40 млрд тенге.

Обновление сельхозтехники и обеспечение ГСМ

Для обновления парка сельхозтехники активно реализуется комплекс мер господдержки. В числе ключевых инструментов – инвестиционные субсидии, субсидирование ставок вознаграждения по кредитам и лизингу, а также программа льготного лизинга техники. Эти механизмы позволяют аграриям приобретать современную технику на более выгодных условиях.

Наиболее значимым стимулом является программа инвестиционного субсидирования, по которой аграриям возмещается от 15% до 30% стоимости приобретенной техники – в зависимости от ее приоритетности. Дополнительной поддержкой служит субсидирование ставки вознаграждения: до 6% по приоритетной технике и до 15% – по остальным видам. Наряду с этим, активно развивается программа льготного лизинга, которая позволяет фермерам получать технику с доступной ставкой вознаграждения всего 5% годовых.

По состоянию на 1 января 2025 года в республике насчитывается 139 тыс. тракторов, 31 тыс. комбайнов, 5,6 тыс. посевных комплексов, 71 тыс. сеялок и 141 тыс. почвообрабатывающих орудий. При этом уровень обновления парка за 2024 год составил 5,5%, что значительно выше показателя 2023 года (4,5%). В перспективе на 2025 год стоит задача выйти на уровень обновления 6,5%. В целом, чтобы парк сельхозтехники сохранялся на технологически современном уровне необходимо достичь уровня обновления 8-10%. 

Министерством планируется достичь уровня обновления парка сельхозтехники в 9% к 2028 году. В связи с этим в рамках поручения Главы государства планируется довести объем финансирования программы льготного лизинга сельхозтехники до 450 млрд тенге.

Сегодня принимаемые для ускорения обновления машинно-тракторного парка меры господдержки показывают свою эффективность. Позитивную динамику подтверждают количественные показатели: если в 2017 году было приобретено всего 8,5 тыс. единиц сельхозтехники, то по итогам 2024 года – уже 22,1 тыс., что в 2,5 раза больше. 

Особенно заметен прогресс в рамках программы «Льготный лизинг»: выделенные в 2025 году 250 млрд тенге позволят аграриям приобрести около 6 тысяч единиц сельхозтехники. С 24 февраля – начала приема заявок, в АО «КАФ» поступило 3555 заявок на сумму 129,2 млрд тенге. Уже заключено 2400 договоров на поставку 4580 единиц техники общей стоимостью 85,7 млрд тенге.

Современные посевные комплексы также активно задействованы в текущей посевной кампании – 5,6 тыс. единиц охватывают до 70% площадей зернового клина. Это техника ведущих мировых брендов, таких как John Deere, CLASS, RSM, оснащенная системами точного земледелия: GPS, автопилотами, системами точного высева семян, внесения удобрений и гербицидов.

Важным элементом для посевной является бесперебойное обеспечение горюче-смазочными материалами (ГСМ). В 2025 году на посевную кампанию выделено 401 тыс. тонн дизельного топлива. В 2024 г. было выделено 376,4 тыс. тонн. Всего поступило около 17 тыс. заявок от сельхозпроизводителей. Благодаря мерам регулирования, конечная цена дизтоплива составляет 254 тенге за литр – это на 15–20% ниже рыночной стоимости – 301-307 тенге за литр на АЗС.

При этом Министерством ведется ежедневный мониторинг отгрузки топлива регионам: из 368,8 тыс. тонн по графику уже оплачено 339 тыс. тонн или 92% и отгружено 308 тыс. тонн или 84%.

Принимаемые государством меры дают ощутимые результаты в обновлении машинно-тракторного парка и обеспечении аграриев ГСМ, создавая условия для устойчивого развития АПК.

В целом, посевная кампания 2025 года стала свидетельством нового этапа в развитии агропромышленного комплекса Казахстана. Благодаря инициативам Главы государства и системной работе Правительства аграрии впервые получили доступ к льготному финансированию заранее – еще до начала сезона. Существенные изменения в механизмах господдержки позволили не только расширить охват и повысить эффективность помощи, но и решить ключевые проблемы, характерные для предыдущих сезонов – в частности, нехватку оборотных средств и позднее начало полевых работ. Это обеспечило своевременное проведение кампании, рациональное использование ресурсов и высокое качество севов.

Итогом стали не только четкие темпы и организация, но и значительные сдвиги в сторону устойчивого, диверсифицированного земледелия. Таким образом, заложена прочная основа для получения качественного урожая и укрепления продовольственной безопасности страны.

Елімізде 2025 жылғы көктемгі егіс науқаны толық аяқталды. Биылғы егіс жұмыстары диқандар үшін жаңа жағдайда өтті. Үкімет Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді қаржыландыру тетіктерін қайта қарап, жаңа тәсілдер енгізді. Осы жылдан бастап шаруалар үшін жеңілдетілген несиелер 2024 жылдың желтоқсан айынан бастап қолжетімді болды. Бұған дейін мұндай қаржыландыру наурыз айында – егіс науқаны басталған сәтте ғана қолжетімді болатын. Жаңа тәртіп шаруаларға қажетті ресурстарды алдын ала сатып алуға мүмкіндік берді.

Мемлекеттік қолдау шараларының, ауыл шаруашылығы өндірушілерінің және жергілікті атқарушы органдардың үйлесімді жұмысының арқасында көктемгі егіс жұмыстары агротехникалық мерзімдерге сәйкес атқарылды. Бұл тәсіл негізгі дала жұмыстарын уақытынан бұрын орындауға, стратегиялық маңызы жоғары дақылдардың егіс көлемін ұлғайтуға және материалдық-техникалық базаны тиімді жаңғыртуға мүмкіндік берді. Осылайша, ауыл шаруашылығы саласын әрі қарай дамытуға және мол өнім алуға берік негіз қаланды.

Аталған шолу материалында дала жұмыстарының жүргізілу қарқыны, пайдаланылған егіс алқаптарының көлемі, негізгі астық егетін өңірлердегі серпін, сондай-ақ ауыл шаруашылығы өндірушілерінің материалдық-техникалық ресурстармен қамтамасыз етілуінің негізгі көрсеткіштері бойынша өзекті ақпарат ұсынылған.

Әртараптандыру мен тиімділікке басымдық

2025 жылғы көктемгі егіс науқаны елімізде жер өңдеу тәсілдерінің өзгеруі жағдайында өтті. Негізгі назар ауыл шаруашылығы өндірісін әртараптандыру мен монодақылдарға тәуелділікті азайтуға аударылды. 6 маусымдағы мәліметке сәйкес, 23,7 млн гектар немесе жоспарланған көлемнің 100%-ы егілді.

Егіс алқаптарын неғұрлым тиімді әрі тұрақты дақылдарға қайта бөлуге ерекше көңіл бөлінді. Бұл ауыл шаруашылығын климаттық тәуекелдерге бейімдеуге ғана емес, сондай-ақ ғылыми негізделген ауыспалы егіс нормаларына сүйене отырып, нарықтық үрдістерді ескеруге мүмкіндік берді.

Нәтижесінде, сұранысқа ие дақылдар алқаптары ұлғайды:

• майлы дақылдар – 3,4 млн гектар (өткен жылмен салыстырғанда 0,5 млн гектарға артық);

• мал азығы дақылдары – 3,3 млн гектар (плюс 114 мың гектар);

• дәндік жүгері – 167,5 мың гектар;

• көкөніс-бақша дақылдары – 222,3 мың гектар.

Сондай-ақ әлеуметтік маңызы бар дақылдар бойынша да оң динамика байқалды: картоп алқаптары 83,4 мың гектарды құрады – бұл өткен маусыммен салыстырғанда 11,3 мың гектарға артық.

Сонымен қатар ресурсты көп қажет ететін әрі баға құбылуына сезімтал дақылдардың – бидай, күріш және мақтаның – егіс көлемі қысқарып келеді. Мәселен, бидай алқабы 13 млн гектарды құрап, былтырғы жылмен салыстырғанда 187 мың гектарға азайды.

Осылайша, егіс көлемін әртараптандыру стратегиясы елдің азық-түлік қауіпсіздігін нығайтып, агроөнеркәсіп кешенінің экспорттық әлеуетін дамытуға серпін беріп отыр.

Тұқым қоры бойынша айтқанда, 2025 жылғы егіс науқанына республика бойынша 2,3 млн тонна тұқым дайындалды. Бұл егіншілердің егіс науқанына уақтылы және ресурс тапшылығынсыз шығуына мүмкіндік берді.

Бүгінде елімізде сапалы тұқым өндіру және өткізу саласында маманданған 246 субъект аттестатталған. Олардың ішінде 28 шаруашылық – түпнұсқа тұқым, 82-сі – элиталық тұқым, ал 136-сі – І, ІІ және ІІІ репродукциялы тұқым өндірумен айналысады. Бұған қосымша, 129 ұйымға импорттық тұқымдарды өткізуге рұқсат берілген.

Сапалы тұқым материалдарының қолжетімділігін арттыру мақсатында мемлекет тарапынан тұқым сатып алу шығындарының бір бөлігін өтеу түрінде қолдау шарасы іске асырылуда. Тұқым шаруашылығының санатына және репродукция деңгейіне қарай, мемлекет тұқым құнының 50%-дан 70%-ға дейінгі бөлігін субсидиялайды.

Еліміздің негізгі астықты өңірлеріндегі егіс науқанының барысы

Елімізде дәстүрлі түрде негізгі астықты өңірлерге Ақмола, Қостанай және Солтүстік Қазақстан облыстары жатады. Елдің азық-түлік қауіпсіздігі көбіне осы өңірлердегі нәтижелерге байланысты болғандықтан, бұл аймақтарға ерекше назар аударылады.

Ақмола облысы егіс науқанын алғашқылардың бірі болып мерзімінен бұрын аяқтап, елдегі жетекші аграрлық өңір мәртебесін тағы бір мәрте растады. Өткен жылы осы кезеңде жұмыстардың небәрі 60%-ы орындалса, биыл облыс жоспарланған мерзімнен үш апта бұрын тапсырманы толық орындады.

Жалпы егістік көлемі 5,5 млн гектарды құрады, бұл өткен жылмен салыстырғанда 63 мың гектарға артық. Ұйымдастыру деңгейінің жоғары болуы және барлық қажетті ресурстардың жұмылдырылуы көктемгі дала жұмыстарын агротехникалық талаптарға сай және оңтайлы мерзімде жүргізуге мүмкіндік берді.

Маусымға дайындық қыс мезгілінде басталды: ауқымды қар тоқтату жұмыстары жүргізілді, ал көктемде – ылғал сақтау және 2 млн гектардан астам жер өңделді, бұл өткен жылғы көрсеткіштен үш есе көп. Жұмысқа заманауи егіс кешендерін қоса алғанда, шамамен 37 мың бірлік ауыл шаруашылығы техникасы тартылды, бұл жұмыстың тиімділігі мен үздіксіздігін қамтамасыз етті.

Мемлекеттік қолдаудың да рөлі зор болды. 770-тен астам шаруашылық 100 млрд теңгеден астам сомаға несие алды, ал егіс жұмыстары үшін 76 мың тоннадан астам дизель отыны төмендетілген бағамен бөлінді.

Егіс құрылымында стратегиялық маңызы бар дақылдардың үлесі артты: дәнді және дәнді-бұршақты дақылдар 4,6 млн гектарға егілді, ал майлы дақылдар алқабы 430 мың гектарға жетіп, өткен жылмен салыстырғанда 161 мың гектарға артты. Сонымен қатар мал азығы, көкөніс және картоп егілетін алқаптар да кеңейтілді.

Қостанай облысының диқандары да егіс алқаптарын әртараптандыру бойынша белсенді жұмыс жүргізуде. Биыл өңірде 5 млн гектардан астам алқапқа егін егу жоспарланған. Майлы және әлеуметтік маңызы бар дақылдар, сондай-ақ мал азығы дақылдарының үлесі айтарлықтай артты.

Атап айтқанда, майлы дақылдар алқабы 755 мың гектарға дейін ұлғайып, бұл өткен жылғы көрсеткіштен 10%-дан аса көп. Картоп алқабы екі есе артып, 7 мың гектарды, ал қарақұмық екі есе артып – 21 мың гектарды құрады. Өңірде егіс науқаны толық аяқталды.

Егіншілерді қолдау мақсатында өңірде «Кең Дала 2» жеңілдетілген несиелеу бағдарламасы жүзеге асырылуда. Осы бастама аясында жергілікті шаруа қожалықтары «СПК Тобыл» АҚ арқылы 20 млрд теңгеден астам және «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ арқылы 21 млрд теңгеден астам несие алды. Сондай-ақ шаруалар ауыл шаруашылығы өнімін форвардтық сатып алу бағдарламасын пайдаланып, 4 млрд теңгеден астам қаражат тартты.

Өңірдегі басты басымдықтардың бірі – техниканы жаңарту. Жеңілдетілген лизинг бағдарламасы аясында шаруалар 12 млрд теңгеден астам сомаға 385 бірлік ауыл шаруашылығы техникасын сатып алуға келісімшарт жасасты. 2024 жылы өңір шаруашылықтары 173 трактор және 97 комбайн алды.

Солтүстік Қазақстан облысында қардың ерте еруі және көктемде температураның тұрақты жоғарылауы егіс науқанының уақтылы басталуына қолайлы ауа райы жағдайын қамтамасыз етті. 

Биыл ауыл шаруашылығы дақылдарының жалпы егіс алқабы 4,4 млн гектарды құрайды. Дәстүрлі негізгі дақыл – дәнді дақылдар: 3,3 млн гектар. Майлы дақылдар алқабы 760 мың гектарға дейін ұлғайып, өткен жылмен салыстырғанда 85,8 мың гектарға артты. Бұл өсім күнбағыс (+24,6 мың га), зығыр (+47,9 мың га) және рапс (+16,3 мың га) алқаптарының кеңеюі есебінен қамтамасыз етілді. Мал азығы дақылдарына 392 мың гектар, картопқа – 8 мың гектар, көкөністерге – 1,3 мың гектар бөлінді.

Өңірде егіс жұмыстары сәуір айының соңында басталып, агротехникалық талаптарға сай және уақытында жүргізілді. Соның арқасында өңір бұршақ және майлы дақылдарды себуді алғашқы болып бастаған аймақтардың қатарына енді.

Егіс жұмыстарының толық орындалуы және диқандардың материалдық-техникалық қамтамасыз етілуі

Қазіргі уақытта дәнді-бұршақты дақылдарды егу толық көлемде аяқталды. Көктемгі дала жұмыстарын жүргізу үшін барлық қажетті ресурстармен қамтамасыз етілді. Егіншілердің иелігінде 470 мың тонна сапалы тұқым бар, оның ішінде 52,6 мың тоннасы — элиталық тұқым. Сорт жаңарту деңгейі 11,2 пайызды құрап отыр. Минералды тыңайтқыштар 317,1 мың тонна көлемінде шартқа отырғызылған, бұл егісті сапалы агротехникалық өңдеуден өткізуге мүмкіндік береді.

Дала жұмыстарын жүргізу үшін қажетті техника паркі толық қамтамасыз етілген. Егіс жұмыстарына 12,3 мың трактор тартылған, оның ішінде 4 мыңнан астамы — жоғары өнімді техника. Сонымен қатар 13,7 мың дән себетін техника мен 1,5 мың заманауи егіс кешені жұмыс істеуде. Техникалық дайындық деңгейі 100 пайызды құрайды.

Шаруалар 52,2 мың тонна жеңілдетілген дизель отынымен қамтамасыз етілді, оның литрі 254 теңге болып белгіленген. Бұл нарықтық бағадан (311 теңге/литр) едәуір төмен.

Егіс жұмыстарының уақтылы әрі сапалы жүргізілуінде мемлекет тарапынан көрсетілетін қолдау шешуші рөл атқаруда. «Кең Дала 1» және «Кең Дала 2» бағдарламалары аясында шаруалар 92,6 млрд теңге көлемінде қаржыландыруға қол жеткізді. Оның ішінде 37 млрд теңге «Солтүстік» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы арқылы бағытталды. Ал «ҚазАгроФинанс» АҚ арқылы ауыл шаруашылығы техникаларын сатып алуға 14,4 млрд теңге бөлініп, 442 техника бірлігі қаржыландырылды. Сонымен қатар форвардтық сатып алу тетігі аясында қосымша 7,4 млрд теңге қаражат бөлінді.

Егіс және жинау науқандарын қаржыландыру тәсілдерін қайта қарау

Жыл сайын отандық шаруалар үшін жеңілдетілген қаржыландырудың жеткіліксіздігі өзекті мәселе болып келді. 2023 жылы республикалық бюджет қаражатынан бөлінген қаржы есебінен «Кең дала» бағдарламасы аясында «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ арқылы 140 млрд теңге сомасына 3 615 ауыл шаруашылығы тауарын өндіруші қаржыландырылып, 3,6 млн гектар егіс алқабы жеңілдетілген қаржыландырумен қамтылды.

Алайда қолжетімді несиенің жеткіліксіздігінен көптеген шаруа агротехнологиялық талаптарды толық сақтай алмады, сапалы тұқымдар мен жеткілікті минералды тыңайтқыштар сатып алмаған, өсімдіктерді қорғау шаралары төмен деңгейде жүргізілді, ал бірқатары ескірген техникамен жұмыс істеуге мәжбүр болды.

Мәселенің түпкі себебі – саланы бұрынғыдай тікелей мемлекеттік қаржыландыруға негіздеу арқылы бюджет несиелерінің жетіспеушілігіне байланысты болды.

Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау аясында Үкімет, оның ішінде Ауыл шаруашылығы министрлігі агроөнеркәсіп кешені субъектілері үшін жеңілдетілген несие қаражатына қолжетімділікті арттыру бойынша жүйелі жұмыс жүргізді. Өткен жылы осы бағыттағы тәсілдер түбегейлі қайта қаралды.

Осылайша, коммерциялық қаражат пен қаржы құралдарын біріктіру есебінен 2024 жылы көктемгі егіс және күзгі жинау жұмыстарын қаржыландыру көлемі 3 еседен астам артты. Несие беру көлемінің ұлғаюы нарықтық құралдарды, атап айтқанда, облигациялық қарыздарды тарту және олардың купондық сыйақыларын субсидиялау есебінен мүмкін болды. Бұл механизмді іске асыру үшін 2024 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің резервінен 60 млрд теңге бөлінді.

Сонымен қатар шаруаларға жылдық 5% мөлшеріндегі "таза" жеңілдетілген несиені барынша қысқа мерзімде жеткізу міндеті қойылды.

2025 жылғы көктемгі егіс және күзгі жинау жұмыстарын қаржыландыру мақсатында 700 млрд теңге бөлінді. Егіншілер техника сатып алуға және оны жеңілдетілген 5% мөлшерлемемен рәсімдеуге мүмкіндік алуы үшін тағы 250 млрд теңге ауыл шаруашылығы техникасын жеңілдетілген лизингпен қаржыландыруға бағытталды.

Бұл қаражат әрбір шаруашылыққа нақты жетуі үшін алты бағыттан тұратын тарату жүйесі құрылды. Олардың қатарында:

• «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ,

• екінші деңгейлі банктер,

• микроқаржы ұйымдары,

• өңірлік инвестициялық орталықтар,

• несие серіктестіктері,

• әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар (ӘКК) бар.

Бұл ретте еліміздегі АӨК тарихында алғаш рет егіс науқанын жеңілдетілген қаржыландыру 2024 жылғы желтоқсаннан басталғанын атап өткен жөн. Бұл 2025 жылғы науқанды ерте қаржыландыру бастамасының арқасында мүмкін болды.

Осылайша, Үкімет қолдауының арқасында қысқа мерзім ішінде шаруаларға тек «Аграрлық несие корпорациясы», екінші деңгейлі банктер, микроқаржы ұйымдары, өңірлік инвестициялық орталықтар мен несие серіктестіктері арқылы ғана емес, сондай-ақ әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар арқылы да тікелей қаржыландыру жолымен қолжетімділік қамтамасыз етілді.

Көктемгі егіс және жинау жұмыстары кезінде кепілдік қамтамасыз етудің жеткіліксіздігі мәселесін шешу мақсатында «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ арқылы несиелерге кепілдік беру тетігі көзделген. Бұл тетік несие сомасының 85%-ына дейінгі бөлігін кепілдендіруге мүмкіндік берді.

Өтінімдер қабылдана бастаған сәттен бастап жалпы сомасы 493,5 млрд теңгеге 7407 өтінім қабылданды. Оның ішінде 6988 өтінім мақұлданып, қаржыландырылды. Бұл 7,3 млн гектар егіс жұмыстарына дайындықты қамтамасыз етуге мүмкіндік берді.

Кепілдік базасы жеткіліксіз шаруашылықтар үшін «Даму» қоры арқылы шағын және жаңа бастаған фермерлердің қаржыға қол жеткізуі қамтамасыз етілді. Бағдарлама аясында жалпы сомасы 166,5 млрд теңгеге 1134 кепілдік беріліп, берілген несиелердің жиынтық көлемі 195,9 млрд теңгені құрады.

Жеңілдетілген қаржыландыру аясындағы өндірушілерді қолдаудың тағы бір маңызды бағыты – бұл лизинг. Саланы сапалы техникамен жаңартпай, оның әлеуетін арттыру мүмкін емес. Осы мақсатта 2024 жылы 120 млрд теңге көлеміндегі қаражат «КазАгроФинанс» желісі бойынша «Жеңілдетілген лизинг» бағдарламасын іске асыруға қайта бағытталды.

Мұнда атап өтерлік жайт, бұған дейінгі жылдары КАФ қаржыландыруының жалпы көлемі жылына 170–175 млрд теңге шамасында болып, оның 90%-ы жылдық 20–22% коммерциялық мөлшерлеме бойынша ұсынылатын. Мұндай жоғары пайыздық сыйақы көптеген шаруалар үшін қолжетімсіз болатын. 2024 жылы шаруаларға жылдық 5% мөлшерлемемен ең қажетті отандық техника түрлерін сатып алуға жағдай жасалды. Бұл отандық машина жасау саласының дамуына оң әсерін тигізуде.

Қабылданған шаралардың нәтижесінде 3 870 ауыл шаруашылығы тауарын өндіруші 4 320 бірлік ең қажетті отандық техника сатып алды.

Сондай-ақ шаруаларды қолдаудың қосымша шарасы ретінде өсімдік шаруашылығы өнімдері мен отандық шикізаттың өткізілуін қамтамасыз етуге бағытталған өңдеу кәсіпорындарын айналым қаражатымен қамтамасыз етуге арналған 5% жеңілдетілген сыйақы мөлшерлемесімен жаңа қаржыландыру тетігі іске қосылды. Бұл бағдарлама аясында өңдеу зауыттарының жүктемесін арттыру мәселесі шешімін тапты. Аталған бағыт бойынша 2024 жылы қаржыландыру көлемі 35 млрд теңгені құрады. 2025 жылы бұл мақсатқа 40 млрд теңгеден астам қаржы бағыттау жоспарлануда.

Ауыл шаруашылығы техникасын жаңарту және жанар-жағармай материалдарымен қамтамасыз ету

Ауыл шаруашылығы техникасын жаңарту үшін мемлекеттік қолдаудың кешенді шаралары белсенді түрде жүзеге асырылуда. Негізгі құралдардың қатарында – инвестициялық субсидиялар, несие мен лизинг бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау және ауыл шаруашылығы техникасын жеңілдетілген лизингке беру бағдарламасы бар. Бұл тетіктер шаруаларға заманауи техниканы анағұрлым тиімді шарттармен сатып алуға мүмкіндік береді.

Ең маңызды ынталандыру құралы – инвестициялық субсидиялау бағдарламасы, оның шеңберінде шаруаларға сатып алынған техниканың құнының 15%-дан 30%-ға дейінгі бөлігі өтеледі (оның басымдық деңгейіне қарай). Қосымша қолдау ретінде сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау қарастырылған: басым техникалар үшін – 6%-ға дейін, қалған түрлер үшін – 15%-ға дейін. Бұдан бөлек, фермерлерге жылдық 5% мөлшерлемемен техника алуға мүмкіндік беретін жеңілдетілген лизинг бағдарламасы белсенді түрде дамып келеді.

2025 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша республикада 139 мың трактор, 31 мың комбайн, 5,6 мың егіс кешені, 71 мың тұқым сепкіш және 141 мың топырақ өңдеу құралдары тіркелген. 2024 жылы техника паркін жаңарту деңгейі 5,5%-ды құрап, 2023 жылғы 4,5%-дан айтарлықтай асып түсті. 2025 жылға жоспарланған көрсеткіш – 6,5%. Жалпы алғанда, техника паркін технологиялық тұрғыдан заманауи деңгейде ұстау үшін жаңарту деңгейін 8–10%-ға жеткізу қажет.

Министрлік 2028 жылға қарай ауыл шаруашылығы техникасын жаңарту деңгейін 9%-ға жеткізуді жоспарлап отыр. Осыған орай Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша техника лизингінің жеңілдетілген бағдарламасын қаржыландыру көлемін 450 млрд теңгеге дейін жеткізу көзделуде.

Қабылданған мемлекеттік қолдау шаралары машинно-трактор паркін жедел жаңартуда жоғары тиімділігін көрсетіп отыр. Бұл – нақты көрсеткіштермен дәлелденеді: егер 2017 жылы 8,5 мың бірлік техника ғана сатып алынған болса, 2024 жылдың қорытындысы бойынша бұл көрсеткіш 22,1 мыңға жетіп, 2,5 есеге артты.

Әсіресе, «Жеңілдетілген лизинг» бағдарламасы шеңберінде айтарлықтай ілгерілеу байқалады: 2025 жылы бөлінген 250 млрд теңге шамамен 6 мың бірлік техника сатып алуға мүмкіндік береді. 24 ақпаннан бастап (өтінімдер қабылдана бастаған күннен) «ҚазАгроФинанс» АҚ-ға 129,2 млрд теңге сомасына 3 555 өтінім келіп түсті. Қазіргі уақытта жалпы құны 85,7 млрд теңге болатын 4 580 техника бірлігін жеткізуге 2 400 келісімшарт жасалды.

Заманауи егіс кешендері биылғы егіс науқанында белсенді түрде қолданылуда – 5,6 мың бірлік техника дәнді дақылдар егісінің 70%-ын қамтып отыр. Бұл John Deere, CLASS, RSM сынды жетекші әлемдік брендтердің техникасы, олар дәл егіншіліктің GPS, автопилот, тұқымдарды дәл себу, тыңайтқыш пен гербицид енгізу жүйелерімен жабдықталған.

Егіс науқанының табысты өтуіндегі маңызды фактор – жанар-жағармай материалдарымен (ЖЖМ) үздіксіз қамтамасыз ету. 2025 жылы егіс жұмыстарына 401 мың тонна дизель отыны бөлінді (2024 жылы – 376,4 мың тонна). Жалпы алғанда, ауыл шаруашылығы өндірушілерінен шамамен 17 мың өтінім қабылданды. Мемлекеттік реттеу шараларының арқасында дизель отынының түпкілікті бағасы литріне 254 теңгені құрады, бұл АЖС-тердегі нарықтық бағадан (301–307 тг/л) 15–20% төмен.

Министрлік тарапынан өңірлерге отын жөнелтуді күнделікті бақылау жүзеге асырылуда: жоспарланған 368,8 мың тоннаның 339 мың тоннасы (92%) төленіп, 308 мың тоннасы (84%) жөнелтілді.

Мемлекет тарапынан қабылданған шаралар машинно-трактор паркін жаңарту мен шаруаларды ЖЖМ-мен қамтамасыз етуде нақты нәтижелер беріп, АӨК-тің тұрақты дамуына қажетті жағдай жасады.

Жалпы алғанда, 2025 жылғы егіс науқаны еліміздің агроөнеркәсіп кешені дамуындағы жаңа кезеңнің айқын көрінісіне айналды. Мемлекет басшысының бастамалары мен Үкіметтің жүйелі жұмысының арқасында егіншілер алғаш рет маусым басталмай тұрып-ақ жеңілдетілген қаржыландыруға қол жеткізді. Мемлекеттік қолдау тетіктеріне енгізілген түбегейлі өзгерістер көмегімен тек көмек көрсету ауқымы мен тиімділігі кеңейіп қана қоймай, алдыңғы жылдарға тән басты мәселелер – айналым қаражатының жетіспеушілігі мен далалық жұмыстардың кеш басталуы – шешімін тапты. Бұл өз кезегінде науқанды дер кезінде жүргізуге, ресурстарды тиімді пайдалануға және жоғары сапалы егін егуге мүмкіндік берді.

Нәтижесінде тек нақты ұйымдастыру мен жоғары қарқын ғана емес, сонымен қатар орнықты әрі әртараптандырылған егіншілікке көшу бағытында айтарлықтай ілгерілеу байқалды. Осылайша, сапалы өнім алуға және елдің азық-түлік қауіпсіздігін нығайтуға берік негіз қаланды.

5 маусым – Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күні және Экологтар күні қарсаңында Алматы облысы Экология департаментінің басшысы Қонысбек Байеділов өңірлік коммуникациялар қызметінің ақпараттық алаңында, облыстың экологиялық жағдайы, жүргізіліп жатқан жұмыстар және алдағы жоспарлар жөнінде жан-жақты баяндады.
Спикер өз сөзінде экология мәселесінің тек мемлекеттік органдардың емес, әрбір азаматтың, әр отбасының ортақ міндеті екенін атап өтті. Қоршаған ортаны қорғау – еліміздің тұрақты дамуы мен келер ұрпақ алдындағы борыш екенін жеткізді.
Бүгінде Алматы облысында экологиялық жағдай тұрақты бақылауда. Экология департаменті кәсіпорындардың экологиялық заңнама талаптарын сақтауын қамтамасыз ету бойынша қатаң бақылау жүргізуде.
Облыстағы экологиялық жағдайды жақсарту мақсатында 2023–2025 жылдарға арналған кешенді Жол картасы бекітілген. Бұл құжат ҚР Экология және табиғи ресурстар министрлігі мен Алматы облысы әкімдігінің бірлесіп әзірлеуімен дайындалып, аймақтық экологиялық мәселелерді жүйелі түрде шешуге бағытталған.
Жол картасы бес негізгі бағытты қамтиды: ЖЭО-ны газға көшіру –Жеке тұрғын үйлерді, әлеуметтік нысандар мен кәсіпорындарды газдандыру. Көгалдандыру – аймақтарда жасыл желектер көлемін арттыру, жаңа саябақтар мен орман алқаптарын құру арқылы табиғи тепе-теңдікті сақтау ісі қолға алынған.Су ресурстарын басқару – жол картасында су ресурстарының тиімді пайдаланылуы мен қорғалуына басымдық берілген. Бұл ауыл шаруашылығы мен халықтың суға қолжетімділігін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Қалдықтарды басқару – тұрмыстық қатты қалдықтарды сұрыптау, қайта өңдеу және заманауи инфрақұрылыммен қамтамасыз ету бағытында нақты жобалар жүзеге асырылуда.
Жол картасының орындалуы тоқсан сайын халық алдында ашық түрде талқыланып, есеп беріледі. Бұл – қоғаммен тиімді байланыс орнатып, азаматтардың экологияға деген жауапкершілігін арттырудың маңызды тетігі.
Сонымен қатар, Экология департаменті экологиялық мәдениетті қалыптастыру бағытында да белсенді жұмыс жүргізуде. Жастармен, мектеп оқушыларымен, табиғат пайдаланушылармен және жергілікті қауымдастықтармен тығыз байланыс орнатылып, қоғамда табиғатты аялау мәдениетін насихаттау жүйелі түрде жүзеге асырылып келеді.
Спикер өз сөзінде қоғамдық бақылау мен жариялылықтың маңыздылығына тоқталып, бұқаралық ақпарат құралдары өкілдеріне алғысын білдірді. БАҚ-тың экология тақырыбындағы мақалалары мен сараптамалық материалдары халықтың хабардарлығын арттырып, табиғатқа жанашырлық танытуға үлкен үлес қосып келеді.
Қонысбек Байеділов, барша экология саласы мамандарын, табиғат жанашырларын кәсіби мерекелерімен құттықтап, ортақ күшпен жасыл болашаққа ұмтылуға шақырды.