Жыл сайын есiрткiнiң салдарынан республика бойынша 300 адам қайтыс болады. Қазiр Қазақстанда ресми мәлiмет бойынша 54 мыңға жуық нашақор тiркеуде тұр. Бұл – тек ресми мәлімет қана. Ал тiркелмегендерiнiң қанша екенi әзiрге белгiсiз. Республикамызда нашақорларды емдейтiн 9 орын бар. Өткен жылы мамандар нашақорлыққа бас ұрған адамдарға арнайы тексеру жүргiзген. Нәтижесiнде нашақорлардың 60 пайызы 30 жасқа дейiнгi жастар мен әйелдер екенi анықталған. Есiрткi таратуға қарсы қылмыстық жаза күшейтiлдi, Үкiмет тарапынан қомақты қаржы да бөлінген. Бiрақ нашақорлардың саны азаяр емес. Заңгерлердiң айтуыынша, есiрткi бизнесi тамырының тереңге бойлауына одан түсетiн қыруар ақша себеп болуда.
Еліміздегі күштік құрылымдар есірткі бизнесіне тұсау салудың өзіндік қиындықтар бар екендігін жасырмайды. Өйткені Еуразия жолдарының қиылысында орналасқан Қазақстанның геосаяси жағдайы есірткі тасымалдау үшін транзиттік дәліз ретінде қалыптасқан. Сондықтан да әлемдік ұйымдасқан қылмыстық топтар Ауғанстаннан Ресейге, одан кейін Еуропаға есірткі заттарын осы дәліз арқылы контрабандалық жолмен тасымалдайды. Сол себепті де елімізде, Орта Азиядан әлемге жөңкілген есірткі ағынына тоғытылғандар толықпаса, азаятын түр жоқ. Онымен қоса, Қазақстан көлемінде де есірткі ошақтарының болуы, аталмыш атың өшкір індеттің ауа жайлыуына мүмкіндік беріп отыр. Бұл туралы «Qazaqstan dauiri» газетінің Бас директоры Сәуле Мешітбайқызының «Есірткі саудасы есіл ерлердің есін алып тұр» атты мақаласында: «Сол аты жаман есірткінің бір ошағы Шу өңірі болып отырғаны ешкімге жасырын емес. Бірақ оны түпкілікті жоюға біз түгілі әлем алпауыттарының шамасы жетпей жүр. Оны мойындау керек. Бірақ қол қусырып отыруға уақыт тар. Тым болмағанда індеттің кеңге жайылуына тосқауыл қойсақ, мыңның болмаса да жүздің бетін бері бұрсақ жеңіс сол», – деп жазады.
Барша әлем, қала берді Қазақстан болып күресуі тиіс есірткі бизнесіне Алматы облысының полицейлері де өзіндік тасқауыл қоюға күш салып келді. Алматы облысы ПД Есірткі бизнесіне қарсы іс-қимыл басқармасының дерегіне негізделсек, жыл басынан бері есірткі құралдарының заңсыз айналымына байланысты 403 қылмыстық құқық бұзушылық анықталған. Есірткі қылмыстарының 88, аса ірі көлемде есірткі құралдарын сақтау мен тасымалдаудың 20, есірткі құралдарын өткізудің 52, құрамында есірткі заттары бар өсіруге тыйым салынған өсімдіктерді өсірудің 16 дерегі анықталған. Аталған ведомство өкілдер есірткі бизнесіне күресті кеңінен қанат жайдыруға белсене крісетіндіктерін айтты.
Қазіргі таңда алыпсатарлар есірткіні онлайн саудалаумен жарнмалауға көшкен. Олардың осындай замануи сауда тәсілін тез игеріп кетуі де есірткі алыпсатарларын құрықтауға мұрша бермей отыр. Полицейлер интернетте синтетикалық есірткінің жарыса жарнама жасайтындардың көбейгендігін, олармен күресудің «теңізден тебен іздегендей» машақатты екендігін айтады. Дегенмен оңай олжа тапқысы келгендердің дерлік шолжаңдап жүр деуге келмейді. Тобымен торға түскендері де бар. Алматы облысы ПД Есірткі бизнесіне қарсы іс-қимыл басқармасының бастығы Қазбек Мухамедов: «Біздің осы бағыттағы басты міндетіміз интернет ресурстар мен мессенджерлерді пайдалана отырып, есірткі қылмыстарын мониторингілеу, анықтау, жолын кесу. Бүгінгі таңда Алматы облысының аумағында синтети-калық есірткі түрлерінің заңсыз айналымға байланысты 18 қылмыстық құқық бұзушылық анықталды, оның ішінде 12 есірткі, екі дерек ҚР ҚК 296 – бабының 4-бөлігі бойынша аса ірі мөлшерде есірткі құралдарын сақтау, төрт дерек ҚР ҚК 297-бабының 1-бөлігі бойынша анықталды», – деп атап өтті .
Бүгінде есірткі өсімдіктерін өз ауласында егетіндер де бар екені байқалған. Алматы облыстық Полиция департа-менті баспасөз қызметінің мәліметінше, Енбекшіқазақ ауданының 26 жастағы тұрғынынан тәртіп сақшылары қара сора өсімдігін тәркіледі. Жалпы салмағы – 51 келі. Екінші жағдайда, заңсыз өсімдік «бағы» Іле ауданының 54 жастағы тұрғынының үйінің ауласынан табылды. Полицейлер 54 түп марихуана өсімдігін тәркіледі. Аталған фактілер ҚР ҚК 300-бабы 1-бөлігі бойынша сотқа дейінгі тергеудің бірыңғай реестріне тіркелген.
2020 жылы Қылмыстық кодекске жаңа бап енгізілді. Онда есірткіні насихаттап, жарнамалағаны үшін үш жыл-ға дейін, топтасып қылмыс жасағаны үш жылдан алты жылға дейінгі мерзімге жазаға тарту қарастырылған. Сала мамандары нашақорлық пен есірткі бизнесіне өнімді соққы беру үшін мемлекеттік әлеуметтік саясат, білім беру жүйесіндегі жастар арасындағы ең көлемді мәдени-тәрбие жұмыстарын жүргізіп, олардың бос уақыттарын қоғамдық құндылықтармен байыту керек деп қарайды. Қалай десек те, осы салада негізгі бағыт беретін күш-жергілікті атқарушы органдар мен азаматтық қоғам институттарының жұмыстарын жетілдіру және жандандыру қажет. Ең бастысы – нашақорлыққа итермелейтін негізгі себептер мен жағдайларды анықтау және оларды қалпына келтіруге күш салу қажет.
Ерзат Асыл
