Адам және табиғат
Қазақстан бойынша орман қоры республика жерiнiң 9,7 пайызын құрайды. Сондай орман-суы бар жерлердің бірі Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданына қарасты «Қызыл жиде» орман шаруашылық коммуналдық мемлекет-тік мекемесі. Мекеме Еңбекшіқазақ ауданында және Қапшағай жерінде орналасқан. Жер көлемі – 12946,0 га, оның ішінде жазықта орналасқан орманмен қамтылған алқап 5920,0 га құрайды. Аталмыш орман шаруашылығы Іле, Құр-Шелек, Шадай, Ақтоған өзендерімен қабысып жатқандықтан, мұнда түрлі аңдар мен сирек кездесетін өсімдіктер бар.
Орманды алқаптарда қаланың ауасымен са-лыстырғанда бактерия-лар 300 есеге кем болып, ауаның тазалығы хирургиялық операция бөлмесiндегi тазалықпен бiрдей болады. Сондай-ақ, орман топырақтың құнар-лығын сақтайды, жердiң тозуын болдырмайды. Ауылшаруашылық жерлер мен жолдарды құм, шаң басудан қорғайды. Алайда оны аялап, табиғаттың осынау бізге берген тамаша сыйын игілігімізге жаратпақ түгілі, қолымызбен отап, мылтығымызбен қырып жатқанымыз қынжылтады. Адам мен табиғат бір-бірі-мен тығыз байланыста десек, бүгінгі таңда адам баласының табиғатқа тигізіп жатқан пайдасынан зияны көп. Бастапқыда табиғатты тек қорек ретінде пайдаланып, өсімдіктер мен аңдарды азық етіп, тіршілік еткен болса, бертін келе оны ермек ете бастады. Адамдардың жабайы аңдарды қолға үйретіп, егін егуді бастаған кезінен бас-тап табиғат пен жануарлар әлеміне тигізетін зияны одан сайын арта түсті.
Өзіміз суын ішіп, топырағына аунап жүрген туған жеріміздің табиғатына немқұрайлықпен қарап, аңшылық құрып, сан жағы-нан үлкен шығынға ұшыратып келеміз. «Қызыл жиде» орман шаруашылық коммуналдық-мем-лекеттік мекемесінің аумағында қарағай, майқарағай, шырша, сексеуіл, самырсын және балқарағай сынды өсімдіктермен қатар, Қызыл Кітапқа енген ақбас тырна, жорға дуадақ, қоңыр кептер, қарабауыр бұлдырық, бидайық, ителгі, қырғауыл сынды құстар мен Орта Азия құндызы, қасқыр, қарақұйрық, қосаяқ, жалман, құдыр, қабан, ілбіс, елік сияқты сирек кездесетін және жойылып бара жатқан аң мен құс, өсімдіктердің елеулі түрлерінің тіршілік етуі облысымызға тән сипат. Дегенмен, күннен-күнге саны азайып, жойылып барады.
Заман дамыған сайын баяғы қосауыздардың орнын техниканың соңғы жаңалықтары болып табылатын тепловизор, Түркия және көршілес Ресейден шығатын 12-ші, 16-шы аңшылық және «Сайга», «Барс» «Лось» мылтықтары, тегіс ұңғылы аңшылық қарулары басып отыр. Осынау суық қарулармен сайланған браконьерлер аңдарды қынадай қырады. Кезіндегі ата-бабаларымыз салған із жоқ. Олардың аң аулау дәстүрі бүгінде өзінің бастапқы мәнінен айрылып, миссиясынан алшақтап кеткен. Бұрын өзіне азық табу үшін аң ауласа, қазір тамақ дегеніңіз дүкен сөрелері мен базарларда толып тұр. Бүгінгі адамдар табиғаттың шырқын бұзып, түз аңдарын қырып-жойып, көңіл көтеріп, ермек ету үшін аулайды.
ҚР ҚК-нің «Заңсыз аң аулау» 337 бабы 4 бөлігі бойынша бес жылға бас бостандығынан айыру және 5 мың АЕК көлемінде айыппұл салу қарастырылғанымен, бүгінде бұл заңға қарап жатқан ешкім жоқ. Заңсыз әрекеттің бел ортасында өз бетінше аң аулап жүргендерге айыппұл төлей салу аса үлкен проблема емес. Ал аң аулағаны үшін бас бостандығынан айырылып жатқандары некен-саяқ.
Біз, аңтанушылар, орман қорғаушы қыз-меткерлер табиғат-ты қорғау барысында көптеген жұмыстар атқарып жатырмыз. Алайда адамдардан ұят пен ар кеткен заманда тосқауыл болу қиынға соғып отыр. Ал көптеген аң-құстардың 5-6 жылдан кейін жойылып кету қаупі бар. Бұл Сіз боп біз боп ойланатын мәселе.
ТҮЙІН:
Деректерге сүйенсек, осыдан 1500 жыл бұрын жер бетінен жануарлар мен аңдардың шамамен 320 түрі жоғалған. Омыртқасыз тіршілік иелерінің қарасы екі есеге азайып кеткен. Бұрын жануарлар мен аңдардың жойылуына табиғи апаттар себеп болса, ал бұл жолы адамдардың ашкөздігінен олардың шамамен 30 пайызы мүлдем жер бетінен жоғалып кетуі ықтимал. Сондықтан ойланайық, ағайын! Табиғат біздің болашағымызға, ұрпағымызға керек! Өз қолымызды өзіміз кеспейік!
Мәлік Мұрсалимов,
аңтанушы «Қызыл жиде» орман шаруашылығы
коммуналдық-мемлекеттік мекемесі.
