Татулық – біздің басты байлығымыз. Осы күнге дейін жеткен жетістіктеріміз, бағындырған белестеріміз бен алған асуларымыз – Қазақстандағы ұлтаралық келісім, бірлік пен татулықтың арқасы. Сондықтан, баға жетпес байлығымызды көздің қарашығындай сақтау – азаматтық парыз. Осы орайда, жақында Шелек әкімдігінің мәжіліс залында «Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауының басым бағыттарын және «Мәңгілік Ел» идеясын ілгерлетуге, қоғамдық-саяси ахуалдың тұрақтылығын қамтамасыз етуге және ұлтаралық қарым-қатынастарды нығайтуға бағытталған «Ұлтаралық келісім және қоғамдық сананы жаңғырту» атты ауыл тұрғындарымен кездесу өтті. Шараға Алматы облыстық ішкі саясат басқармасы басшысының орынбасары Жаныс Сапарғалиев, «Ұлт Тағдыры» қоғамдық бірлестігінің төрағасы, қоғам қайраткері Дос (Досмахамбет) Көшім, аудандық ішкі саясат бөлімінің бас маманы Қайсар Асқарұлы қатысты.
Жиынды жүргізген Жаныс Сапарғалиев ішкі саясат саласы бойынша облыста атқарылған шараларға тоқталып өтті:
– Елбасы өз Мақаласында: «Біріншісі – ұлттық код, ұлттық мәдениет сақталмаса, ешқандай жаңғыру болмайды. Екіншісі – алға басу үшін ұлттың дамуына кедергі болатын өткеннің кертартпа тұстарынан бас тарту керек» – деп белгіледі. Елiмiзде 130 ұлттың, ұлыстар мен этникалық топтардың өкiлдерi өмiр сүруде. Осындай жағдайлар аясында барлық ұлттар мен ұлыстардың өкiлдерi үшiн экономикалық, әлеуметтiк, мәдени, дiни даму-дың бiрдей мүмкiндiктерi нақты қамтамасыз етiлген.
Облыстық ішкі саясат басқар-масы тарапынан мемлекеттік-әлеуметтік тапсырыс аясында халықтың осал топтарымен, оның ішінде жастар, қоғамдық ұйымдар, БАҚ өкілдері және оралмандармен жұмыс жүргізуге бағытталған әлеуметтік жобалар жүзеге асырылуда. Өткен жылы Жаркент қаласында белгілі журналист, филология ғылымдарының кандидаты, «Нұр-Сұнқар» республикалық сыйлығының лауреаты Есенкүл Қапқызымен арнайы кездесу ұйымдастырылды. Сонымен қатар, Қарасай, Талғар, Іле, Жамбыл, Ұйғыр аудандарына Азимбай Ғали, Расул Жұмалы, Айдос Сарым, Андрей Чеботарев, Мұрат Абенов, Тимур Козырев сынды белгілі саясаткерлер шақырылып, тұрғындармен жүздесті. Кездесулер барысында «Рухани жаңғыру» бағ-дарламасының «Туған жер», «Киелі жерлер географиясы», «Жаһандағы заманауи қазақстандық мәдениет», «100 жаңа оқулық», «100 жаңа есім», «Қазақ тілінің латын әліпбиіне кезең-кезеңмен көшуі» жобалары туралы ашық әңгімелер болды.
Бүгінгі жиынымыздың мақса-ты да сол, өңірдегі қоғамдық тұрақтылық және ұлтаралық келісімді нығайтуға бағытталған ақпараттық түсіндіру іс-шара-ларын жүзеге асыру болып табылады, – деген Жаныс Құдай-бергенұлы алғашқы сөз кезегін кездесудің басты қонағы Дос Көшімге берді. Түрлі Мемлекеттік бағдарламаларды атаған Дос Қалмаханұлы «100 нақты қадамның» қазақ халқына берері мол екендігін айтып өтті:
– Себебі, «100 нақты қадамда» нақты іс-шаралар қамтылған. Оның ішіндегі маған ұнағаны – Ұлттық біртектілік. Біртектілік деген не? Ол бұрынғы интернаттағы балалар секілді бірдей киініп, бірдей тамақ ішу емес. Бұл жерде әңгіме ұлттың бүгіні мен болашағы жөнінде. Оның ішіндегі проблемасындағы халық ойының бағыты бір жерден шығуы керек. Бірақ, жүзеге асырылуы әртүрлі болуы мүмкін – деген қоғам қайраткері осы ұлттық біртектілікті қалыптастыру үшін төрт мәселеде бірлік болу керектігін айтты. Алдымен тіл, кейіннен дін, тарих және мәдениет бірлігі. Дін мен мәдениетаралық қақтығыс бізде жоқ. Керісінше өзара түсіністік орнаған. Алайда, тіл мәселесі қатты ақсап тұрғанын айтты Дос Көшім:
– Кеше ғана мен Жетісудағы халыққа қызмет көрсету орталығына бардым. Сонда ішіндегі радио хабарландырулар орысша сайрап тұр. Менің намыстанғаным, сол жердегі адамдардың 99 пайызы қазақтар. Орысша айтып жатыр ма, қытайша айтып жатыр ма, оларға бәрібір – деп ашынған қоғам қайраткері осылай жалғаса берер болса ұлттық біртектіліктің ұшқыны да қалмайтынын қа-дап айтты. Сонымен қатар, бүгінгі таңдағы өзекті болып отырған ономастика мәселесіне тоқталды. Яғни, жер-су, көше мен елді мекен аттарын ауыстыру – солтүстік пен шығыста халық арасында түсінбестік тудыруда. Суворов пен Кутузов көшесінің орнына Мәшһүр Жүсіп, Қабанбай батырдың атын қойсақ, орыстілді қазақтар «а кто они такие?» деп, қарсылық танытады. Ал олар қазақ тілін білсе, қазақтың тарихын білер еді. Біздің батырларымыз бен алаштың арыстарын ардақ тұтар еді. Осылайша, жанайқайын жеткізген Дос Көшім көше, ауыл аттарын ауыстырудың өзі қоғамдық санаға оң әсерін тигізетіндігін жеткізді. Және де еш жерде айтылмаса да, өзге ұлт өкілдерінің арасында туындап жүрген жаңсақ пікірдің басын ашып берді:
– Ономастикаға келгенде орыс тілді ағайындар арасында «Қазақ мемлекеті ұлттық бағыттағы бір нәрсе жасап жатыр» – деген пікірлер туындайды. Бұл – қып-қызыл өтірік. Себебі, біз көшелерімізге тек қазақтардың атын қойып жатқан жоқпыз. Айталық, Алматы қаласында Панфилов атындағы көше мен саябақ, Брусиловский, Зенков, Затаевич атындағы көшелер бар. Бұлардың барлығы Тәуелсіздіктен кейінгі қойылған атаулар. Аталған азаматтар Қазақстанға, Алматыға еңбегін сіңіргендіктен, ешкім қарсы сөз айта алмайды. Тағы бір мысал, Шығыс Қазақстанда Лениногорск деген қала болды. Сол елді мекенге қазақтың біртуар азаматы Д.Қонаевтың атын беру туралы ұсыныс жасалды. Бірақ, қаланың аты Риддер болып өзгертілді. Өйткені, қаланы ашқан неміс кеншісі Риддер. Өз басым, еліміздегі көшелерден Толстой мен Пушкиннің атын алып тастаса, мен ренжімеймін. Себебі, олар бұл жерге еңбегі сіңбек түгілі, Қазақстанда болған жоқ. Алайда, Пушкиннің аты Орал қаласында тұрса мен қарсы емеспін. Пушкин үш күн сол қалада жатып, «Комендант қызы» деген романын бастаған – деп, Дос Қалмаханұлы қазіргі уақыттағы туындап отырған кереағар пікірлерге нүкте қойды. Сондай-ақ, жиынға қатысушы-ларға ономастика мәселесіне жеңіл-желпі қарамай, атсалысуларын сұрады.
Шара барысында Дос Көшім-ге татулық, адамгершілік, саясат, жер тақырыбындағы түрлі сұрақтар қойылып, айтылған пікірлерге көпшілік дән риза болды. Ауыл тұрғындары атынан сөз сөйлеген ақсақал Әлден Әбдірешов:
– Бүгінде жиын жасағандар-дың барлығы жетістіктерді тізіп, кемшіліктерді бүгіп қалады. «Ауруын жасырғанды – өлім әшкерелейді» – демекші, осы жиында қазақ қоғамының кем-шіл тұстары, ақсап тұрған бағыттары сөз болды. Жиылған жұртшылық айтылған әңгімеден ой түйді деп сенемін – деп құрметті қонаққа ризашылығын жеткізіп, мемлекетімізге ең алдымен ұлтаралық татулық, бірлік керектігін айтты.
Кездесу соңында Қайсар Асқарұлы да бірліктің түбі – береке екендігін, көпұлтты мем-лекетті дамуға жетелейтін – ынтымақтастық екендігін айтып, шараға қатысқан азаматтарға алғысын жеткізді.
Сардарбек НҰРАДИН.
