Тәуелсіздіктің алғашқы баспалдағы саналатын Республика күні – еліміздің басты және жалғыз ұлттық мерекесі. Ұлттық мереке – тарихи маңызы жоғары, Қазақстанның мемлекеттігіне ерекше ықпал еткен оқиғалар құрметіне аталып өтеді.
Республика күнінің тарихы сонау егемендікке дейінгі кезеңнен, тоқсаныншы жылдардан бастау алады. 1990 жылы 25 қазанда «Қазақ КСР-нің мемлекеттік егемендігі туралы» декларация қабылданды. Бұл Қазақстанның тәуелсіздік алуына жол ашқан маңызды құжат болатын. Декларацияда Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретіндегі саяси-құқықтық негіздері жарияланды. Алғаш рет ел аумағының тұтастығы, қазақ халқының және басқа да ұлт өкілдерінің мәдениетін, дәстүрін, тілін қайта түлету, ұлттық болмысты қалыптастыру әрі нығайту сияқты мемлекеттік қағидаттар бекітілді. Осы декларацияның арқасында ҚазКСР өз ішкі әскерін, мемлекеттік қауіпсіздік пен ішкі істер органдарын құру құ-қығына ие болды. Ал президент елдің басшысына айналды.
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін Республика күні жыл сайын 25 қазанда аталып өте бастады. 1995 жылы 18 қазанда алғаш рет «ұлттық мереке» болып жарияланды. Алайда 2001 жылы бұл мәртебеден айырылып, «мемлекеттік мереке» санатына өтті. Ал 2009 жылы сәуірде мерекелер қатарынан мүлде алынып тасталды.Осы-лайша он жылдан астам уақыт бойы Республика күні той-ланған жоқ.
Республика күні мерекесінің мемлекетте алатын орны ерекше. Оны әлем елдері тәжі-рибесінен де көре аламыз. Мәселен, 1 қазанда Қытай Халық Республикасы өзін Республика деп жариялады. Сол мемлекеттік мереке Қытайда ең жоғарғы мереке болып саналады. Ал Түркияда 29 қазан – Республика құрылған күн. Ол кезде де бауырлас түркі халықтары қай жерде болмасын түріктің қызыл туларын іліп, оған бір ерекше мәртебе береді.
Осыны ескерген Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев былтыр Республика күнін қайтаруды ұсынды. Мемлекет басшысы оған «ұлттық мереке» мәртебесін беріп, Қазақстанның басты мейрамы ретінде атап өту туралы бастама көтерді. Президент бастамасы халықтың қолдауына ие болып, заңға тиісті өзгеріс енгізілді. Сөйтіп былтыр Қазақстан халқы ұзақ жылдар бойы атаусыз қалған Республика күнін алғаш рет дүркіретіп атап өтті.
«Енді бұл мейрамды күллі ел болып жаңа мазмұнда атап өтетін боламыз. Қайта жаңғырған Республика күні – бұл халқымыздың рухын көтеріп, елдігімізді нығайта түсетін аса маңызды тарихи қадам», – деді былтыр Президент Рес-публика күніне орай Ақордада өткен салтанатты жиында.
Сардарбек НҰРАДИН.
#republicdaykz #kzdayrepublic
