Бүгін Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес мәселелері жөнінде кеңес өткізді. Онда Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес іс-қимыл агенттігінің, Денсаулық сақтау, Ішкі істер, Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі, Қаржы, Ауыл шаруашылығы министрліктерінің басшылары, Шымкент және Жамбыл облыстарының әкімдері есеп берді.
Ақордаға сілтеме жасап ҚР Президентінің кеңесте сөйлеген сөзінің толық мәтінін ұсынамыз.
* * *
Қайырлы күн, құрметті әріптестер!
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес – Еліміздің стратегиялық дамуындағы негізгі басымдықтардың бірі.
Бұл – менің берік ұстанымым және сайлауалды бағдарламада халыққа берген уәдем.
Осы жұмыста ешқандай көзбояушылыққа, «бармақ басты, көз қысты» әрекеттерге жол берілмеуге тиіс.
Талап қатаң болады.
Былтырғы жиында біз нақты іс-қимыл жоспарын айқындадық.
Бүгінде бірқатар мақсатты жүзеге асырдық.
Қазақстан беделді халықаралық ГРЕКО ұйымына, яғни сыбайлас жемқорлыққа қарсы мемлекеттер тобына мүше болды.
Нормативтік актілерді сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптамадан өткізу институтының жұмысы жаңғырды.
Қол астындағылардың жемқорлық әрекеттері үшін басшыларын қызметінен босату қағидаты енгізілді.
Мемлекетіміздің осы бағытта қолға алған шараларын белгілі халықаралық агенттіктер атап өтуде.
Дегенмен, біз бұған тоқмейілсіп отыра бермеуіміз керек.
Сыбайлас жемқорлық жағдайларының саны әлі де азаймай тұр.
Өткен жылмен салыстырғанда жемқорлық әрекеттері үшін жауапқа тартылған адамдардың саны 11 пайызға артқан.
Ашығын айтқанда, қазір күнделікті жаңалықтардан түрлі деңгейдегі шенеуніктердің сыбайлас жемқорлыққа байланысты заң бұзушылықтары үшін ұсталып жатқаны туралы оқитын болдық.
Среди них 2 акима области, что само по себе очень тревожный симптом.
Коррупция как ржавчина проедает всю вертикаль государственного аппарата.
Только по итогам 7 месяцев 2020 года количество лиц, привлекаемых к уголовной ответственности за коррупцию (лица, в отношении которых вынесены постановления о квалификации преступления), составило 912, что на 11% больше, чем за аналогичный период прошлого года – 820.
Пандемия кезеңінде және мемлекет пен азаматтарымыздың табысы азайған тұста жемқорлықпен күресті одан әрі күшейтуіміз керек.
Халықаралық сарапшылардың айтуы бойынша мемлекеттер пандемияның салдарымен күреске мол қаражат жұмсап жатқан кезде қаржыны мақсатқа сай пайдаланбау және жымқыру қаупі арта түседі.
Бөлініп жатқан қаражат мұқият әрі тиімді жұмсалуға тиіс. Бұл – әр теңге өзінің мақсатына сай жұмсалуы керек деген сөз.
Әсіресе, қазіргі жағдайда еш пайдасы жоқ және қажетсіз іс-шараларға қаражаттың шығындалуына қоғамның қалай қарайтынын көріп отырмыз.
Сондықтан, мұндай мәселелерге болары болып, бояуы сіңгеннен кейін емес, алдын ала мән беру – өте маңызды.
Громкие задержания, эффектные кадры имеют краткосрочный эффект. Когда такие дела потом еще и разваливаются в суде из-за недостатка доказательств, недоверие общества к мерам государства по борьбе с коррупцией возрастает.
Без устранения причин и условий самих коррупционных явлений – это борьба с ветряными мельницами.
Люди должны видеть, что чиновника или какого-либо руководителя не просто привлекли к ответственности, но и в работе госоргана, где они работали, произошли соответствующие перемены к лучшему, которые исключают повторение событий.
Пока такой комплексной и превентивной работы я не вижу.
Чиновники меняются по кругу один за другим, а системные проблемы не решаются.
Начали проверять и вскрывать коррупцию в медицине только после дефицита лекарств в разгар пандемии.
О нарушениях при цифровизации этой сферы заговорили только сейчас, когда уже потрачены десятки миллиардов тенге.
Сейчас выделяем огромные средства на образование, занятость и социальные объекты.
Мы должны иметь гарантии, что через год мы вновь не будем говорить о выявленных хищениях в этих сферах, что эти министерства не будут у нас в антилидерах.
Людям ни к чему красивые рапорты о задержании, когда уже похищены многомиллиардные средства?
Полагаю, что мы должны в корне перестроить эту работу.
Сегодня настал момент для объединения усилий государства и граждан. Коррупция – это глубоко социальная болезнь. Победить мы ее сможем только общими усилиями.
Нужны новые формы общественного контроля и максимальная прозрачность управленческих решений.
Для формирования в обществе «нулевой терпимости» к коррупции должна постоянно проводиться целенаправленная идеологическая работа.
В целом антикоррупционной деятельности необходимо придать новый импульс по всем направлениям.
Біріншіден. Сыбайлас жемқорлық жөнінде жүйелі түрде ескертіп отыруға ерекше мән берген жөн.
Осыған орай, түрлі саладағы жемқорлыққа жол ашатын жағдайларға сапалы талдау жасау керек.
Заң барлық мемлекеттік органдарға түйткілді тұстарды өз бетінше анықтап, жоюға міндеттейді.
Алайда, бұл жұмыс жүріп жатқан жоқ.
Мұндай әрекетсіздік жақсылыққа апармайды.
Дер кезінде алдын алу және ескерту жұмысы жүргізілмесе, жемқорлық деген кесел көптеген адамның жарқын келешегіне балта шабуы әбден мүмкін.
Бездействие в борьбе с коррупцией приводит к нарастанию у граждан протестных настроений и правового нигилизма.
Не может быть случайным совпадением то, что криминальные проявления массового характера происходят, как правило, в регионах с наибольшим уровнем коррупции.
Сегодняшняя оценка основана на количестве выявленных фактов взяток в том или ином министерстве. Это следует и из представленного доклада.
Оценка должна формироваться исходя из принимаемых мер по профилактике, минимизации рисков коррупции и устранению барьеров при получении госуслуг.
Басшы өз қызметкерлерінің заң бұзушылығын жасырмауы керек.
Сондықтан, оны тек жазаға тартудан бөлек, ынталандыру да маңызды. Бұл алдын ала жүйелі шаралар қабылдауға айтарлықтай септігін тигізеді.
Әрбір әкім және министр жұмсалған қаражатқа ғана емес, оны дұрыс жоспарлауға да жауапты болуға тиіс. Нақ осы тұста сыбайлас жемқорлыққа бару қатері көп болуы мүмкін.
Сондықтан, әр басшыға жеке жауапкершілік жүктеледі.
Бас прокуратураға осындай бағалау жүйесін әзірлеуді тапсырамын.
Сонымен қатар, мемлекеттік органдардың қызметіне жөнсіз араласуды доғарған жөн.
Сыбайлас жемқорлық пен басқару ісіндегі олқылықтардың ара жігін нақты ажырата білу қажет.
В орбиту уголовного процесса не должны вовлекаться честные, не боящиеся брать на себя ответственность чиновники. Госаппарат не должен бояться принимать решения.
Сегодня мы наблюдаем такие тенденции, когда государственные служащие не проявляют инициативу, размывают ответственность, создают излишнюю волокиту. Наглядно такая ситуация проявилась во время пандемии.
Активная борьба с коррупцией не должна превращаться в кампанейщину и охоту на ведьм, ни в коей мере не должна отражаться на качестве работы ответственных и законопослушных государственных служащих.
По моему поручению сейчас исключена возможность осуждения только на показаниях сообщников, вводится уголовная ответственность за провокацию преступлений.
Эти нормы позволят пресекать произвол со стороны правоохранительных органов.
Поручаю Генеральной прокуратуре и Антикоррупционной службе в полугодовых отчетах информировать меня о пассивных руководителях, не имеющих достойных антикоррупционных инициатив.
Это касается и местных исполнительных органов.
Екінші. Тұрмыстық сыбайлас жемқорлықпен күрес.
Күнделікті өмірде жемқорлық жағдайларына тап болған жұрт шарасыз күйге түседі, әділдіктің бар екеніне сенбейді.
Пандемиямен жалпы ұлттық деңгейде жаппай күрес жүріп жатқанда пайда табу үшін адам қаншалықты арсыз болуы керек?
Мысалы, Алматыдағы Жетісу ауданы әкімдігінің қызметкерлері азаматтарды блок бекеттен өткізу үшін үнемі пара алып отырған.
Мұндай деректер бірнеше өңірде байқалды. Тіпті, барлық жерде осылай болған шығар деп ойлаймын.
Азаматтарымыз тұрмыстық сыбайлас жемқорлықпен бетпе-бет келіп отырған кезде сіз бен біздің істеп жатқан жұмысымыздың еш тиімділігі болмайды. Ешқандай халықаралық рейтингтің де керегі болмай қалатыны түсінікті.
Түрлі тарту-таралғы беру, сыйлық талап ету, диплом сатып алу – келмеске кетуі керек.
Бұл үшін қоғамдА жемқорлықтан жаппай жиренуге қол жеткізуіміз қажет.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі Үкіметпен бірлесіп, Тұрмыстық жемқорлықпен күрес жөніндегі жол картасын әзірлеуі керек.
Третье. Ускоренная цифровизация государственных услуг.
Особое внимание нужно уделить вопросу дальнейшей интеграции баз данных.
У нас до сих пор не изжита практика, когда в ответ на претензии одного ведомства приходится нести справку из другого госоргана.
Такие анахронизмы и должна устранять цифровизация.
Интерактивная карта открытых бюджетов обеспечила общедоступность информации о расходовании более 7 триллионов тенге бюджетных денег (за 2019 – 2020 годы).
«Сергек» показал, какую выгоду государству могут принести передовые технологии в части фиксации нарушений.
Заодно он лишил коррупционных доходов нечистых на руку дорожных полицейских.
Всем государственным органам, в первую очередь акиматам, нужно взять этот опыт на вооружение.
Подобные цифровые решения исключают человеческий фактор и устраняют условия, способствующие коррупции.
Четвертое. Защита бизнеса.
На фоне экономических проблем поддержка предпринимательства приобретает особую актуальность.
За пять лет по уголовным делам о воспрепятствовании законной предпринимательской деятельности осуждено 11 лиц, по делам о рейдерстве – 7.
Из этих цифр видно, что правоохранительные механизмы защиты бизнеса пробуксовывают.
Между тем в своем Послании в прошлом году я говорил о том, что воспрепятствование законному бизнесу является тягчайшим государственным преступлением. Вот об этом должны помнить все правоохранительные органы, в том числе Генеральная прокуратура.
Правительству совместно с Генеральной прокуратурой в месячный срок поручается внести на утверждение конкретные предложения по всем затронутым вопросам.
Между тем, есть определенные позитивные тенденции. Введенный нами институт антикоррупционного сопровождения приносит первые плоды.
По 510 бизнес-проектам только за первую половину текущего года выявлено 114 фактов незаконного вмешательства.
Эту работу нужно продолжать.
Генеральная прокуратура должна незамедлительно пресекать факты необоснованного вовлечения предпринимателей в орбиту уголовного преследования.
Предприниматели, инвесторы должны чувствовать мощную защиту от коррупционного давления.
Пятое. Усиление общественного контроля.
Как бы ни старались госорганы, без поддержки общества успеха им не добиться.
У граждан должна сформироваться идеология добропорядочности.
Сейчас в этом направлении проводится большая работа.
Лига академической честности, волонтерские клубы антикоррупционной направленности, киоски честности и кассы самообслуживания – информация о таких проектах должна широко освещаться.
Одновременно должно идти усиление общественного контроля по всему фронту противодействия коррупции.
Гражданское общество готово помогать государственным органам.
Достаточно было создать платформу «Адал көмек» и более 11 тысяч граждан из социально уязвимых слоев бесплатно получили консультации известных адвокатов.
Азаматтармен диалог орнату арқылы сыбайлас жемқорлық белең алып, қоғам наразылығын туғызып жүрген түйткілді салаларды анықтауға болады.
Адамдар бұрынғыша жоғары оқу орны, колледж, тіпті, мектептердегі сыбайлас жемқорлықты айтып, шағымданады.
Жемқорлық азаматтарымыздың бойына сіңіп, тіпті, қоғамның қалыпты құбылысына айналып кетуі мүмкін. Басты мәселе – осы.
Ал, кәсіпкерлер жер комитеті, Өртке қарсы қызмет, салық және кеден органдарын жемқорлық жайлаған деп есептейді.
Жолдың сапасына байланысты да жұртшылықтың алаңдаушылығы жоғары.
Сондай-ақ, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл комиссиясы маған су шаруашылығы саласында айтарлықтай түйткілдер бар екенін хабарлады.
Міне, осы мәселелер бойынша қоғамдық бақылау тетігі жұмыс жасауға тиіс.
Бұл шараға үкіметтік емес ұйымдарды тартқан жөн. Оларды нормативтік-құқықтық актілерді сараптау ісіне қатыстыру керек.
Cыбайлас жемқорлыққа қарсы тиімді іс-қимыл, онымен ымырасыз күрес қоғамның өзекті мәселесінің біріне айналғалы көп жылдың жүзі болды.
Еліміздің қауіпсіздігі мен халқымыздың амандығы осы бағыттағы жүйелі әрі табанды шараларға байланысты.
Үкіметке қағазбастылық пен бюрократияға салынбай, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі берген ұсыныстарды бір ай мерзімде жан-жақты пысықтауды тапсырамын.
Соның нәтижесі бойынша нақты шаралар кешені жасалуға тиіс. Негізгі мақсат – жемқорлықтың тамырына балта шабу, оны түбегейлі жою.
Бұл жұмысты еш созбалаңға салмай, қарқынды түрде жүргізу қажет.
Президент Әкімшілігі қолға алынған барлық шараларды қатаң бақылауға алып, нәтижесін маған үнемі хабарлап отыруы керек.
Баршаңызға рақмет!
