Дүниежүзілік сарапшы ұйымдардың берген мәліметінше 1 туристік қалада 2 сағатын өткізген 100 мың турист 350 мың АҚШ  доллары көлемінде пайда әкеледі екен. Айталық, Малайзия еліне бір жылда тек туристік мақсатта 24 млн адам келеді және бұл елдің осы саладағы табысы 20 млрд АҚШ долларын құрап отыр. Демек, экономикалық серпіліс сыйлайтын туризмге ауданымыз да қауқарлы. Дархан даласы, мақпал ауасы, көрсе көз тояр көрікті жерлері, өзен-көлдері баршылық. Ал дамуына не кедергі? Бұл ретте, ауданымыздағы туристік және экскурсиялық орталық директоры Мұрат Ақаевты сөзге тартқан едік.

– Құрметті Мұрат Тілепбердіұлы, бүгінде өзіңіз аудандағы балалар мен жасөспірімдердің туристік және экскурсия орталығын тізгіндеп отырсыз. Орталық аудандағы туризмді дамытуға қаншалықты үлес қосуда?

– Ауданымызда 1967 жылы «Алматы облыстық балалардың туристік-экскурсиялық станциясы» құрылды.  Бүгінгі таңда Еңбекшіқазақ ауданының 14-қосымша білім беру педагогы жұмыс істейді мұнда.Аудан мектептерінен қосымша білім беру үйірмелеріне 508 бала тартылған.Ұжымымыз туризмнің 11 бағыты бойынша жұмыс жүргізеді. Атап айтсақ, «Жаяу туризм», «Вело туризм», «Спорттық жартасқа өрмелеу», «Туристік көпсайыс», «Спорттық бағдарлау», «Тарихшы-өлкетанушылар», «Географ өлкетанушылар», «Әдеби өлкетану», «Жас археологтар», «Мектеп мұражайы-ның белсенділері»,«Жас экскурсоводтар». Мұның әрбірі бойынша жас буын өз ауданының, туып-өскен өлкесінің кереметтерін көреді.

– Өскен өлкеміздің кереметтерін көрсету – рухани кемелденуге бас-тайды ғой. Осы ретте өлкемізді танудағы жұмыстарыңызды тарқа-тып берсеңіз...

– «Жалпы жұртыңды,иісі алашыңды құрметтеу алдымен өзің тұрған өлкенің тарихын,табиғатын танудан,адамдарын ардақтаудан басталады» – деген Елбасының қағидалы сөзін тілге тиек ете отырып, жоғарыдағы аталып өткен 11 бағыттың ішіндегі «Өлкетану» бағыты бойынша атқарылған жұмыс ауқым-ды. Орталығымыз республика, облыс көлемінде өтетін жарыстар мен байқаулар-ға қатысып, жүлделі орындарды иеленіп жүргенін мақтанышпен айтамын. Мысалы, Текелі қаласында өткен «Менің Отаным – Қазақстан» атты туристік-экспедициялық жасақтардың облыстық слетіне қатысып, белсенділік көрсетіп, «Өлкетану блогының практикаға бағдарланған кезеңі» бойынша екінші орынды жеңіп алды. Іле-Алатау мемлекеттік ұлттық табиғи паркі ұйымдастырған «Парктер шеруі-2018» республикалық шараға қатысып, жүлделі орындарға ие болды.«Туған жер» бағдарламасы бойынша жүргізілген «Тарихы терең, табиғаты көркем – туған өлкем!» атты туристік-экологиялық танымдық жорық жобасы бойынша аудан мектептерінің жетім, жартылай жетім, әлеуметтік жағдайлары төмен және белсенді, дарынды 315 бала қамтылды. Оқушылармен Панфилов ауданындағы сакралды орындарға экскурсия ұйымдастырылды.Жоба мамыр айында «Алабында – Алтын адам туған мекен, Мен әрқашан өзіңді мақтан етем!» – атты фестивальмен қорытындыланып, Ақмола облысы «Балдәурен» республикалық оқу-сауықтыру орталығында өткен республикалық семинар практикумда презентацияланды.Туристік орталықтың педагогы Ж.Бутимбаеваның жетекшілігімен «Туған жер. Алтын ұя – мектебім!» – атты жобасы қолға алынды. Зерттеу нысанына Еңбекшіқазақ ауданы, Қаракемер ауылындағы Қ.Орымбетов атындағы орта мектеп және Панфилов ауданы, Жаркент қаласындағы Ы.Алтынсарин атындағы орта мектеп алынды. Жоба негізінде мектептің тарихы, мектепті әр жылы бітірген еліміздің түпкір-түпкірінде елеулі еңбек етіп жүрген түлектер жайында жазылды. Осы мектептердің патриоттық клубтары зерттелді. Жоба аясында Қ.Орымбетов атындағы орта мектебінде «Туған жерге тағзым» атты мектептің әр жылы бітірген түлектерімен кездесу ұйымдастырылды.Ақши ауылы Бөлек батыр атындағы орта мектебінде «Болашаққа бағдар: Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында «Қойнауы құт-береке – туған өлкем!» атты республикалық семинар өткізілді. Семинарға ҚР Білім министрлігі жанындағы «Жас патриоттар» Академиясының Президенті Тілдаш Би-туова қатысып, ой бөлісті.

Тағы бір айта кетерлігі, орталықтың қосымша білім беретін педагогтары шығармашыл оқушыларға көмек пен қолдау көрсетуге әзір. «Гүлдене бер, Қазақстан!» атты ІІІ республикалық ту-ристік-өлкетану-экологиялық зерттеу жұ-мыстарының байқауына біздің үйірмеге қатысатын Р.Тоқатаев атындағы мектептің оқушылары «Туған жер» тақырыбындағы ғылыми жобаларын қорғап, 2 және 3 орындарды иеленіп, Қазақ спорт және туризм Академиясының 50% және 25% жеңілдігі бар оқу гранттарын жеңіп алды.

– Өз ауданымыздың кереметтерін көрсетуде, жас буынға патриоттық тәрбие беруде кедергілер бар ма Сіздерге?

– Кедергі деуге келмес, әйткенмен, бірқатар мәселелер көлденеңдеп тұрғаны шындық. Оның ішінде өз ауданымыздың «Іле – Алатау» Ұлттық паркіне қарасты экологиялық пост аумағына өту ақылы болу себебінен, туған өлкеміздің қойнауында танымдық экскурсиялық жорықтар жасап, тау-тасқа өрмелеп практикалық сабақтар өтуге мүмкіндік жоқ. Екіншіден, туризм орталығының материалдық базасы төмен. Үшіншіден, В.Терешкова атындағы орта мектебі спорт залына орнатылған орталықтың баланысында тұрған жартасқа өрмелеу (скаладром) құрылғысын өзіміздің орталық оқушылары үшін пайдаланып оқытуға мүмкіндік жоқ. Себебі, спорт зал үнемі босамайды. Төртіншіден, орталық қалалық жерде болуына байланысты ауылдық мектептерде сабақ беретін біздің орталығымыздың қосымша білім беру педагогтарына ауылдық жердегі еңбекақыға қосылатын 25 пайыздық үстемақы төленбейді.

– Шыны керек, ауданымыз қой-науы кенге, жайлауы төлге толы, табиғаты тамаша өңір. Түргеннің шатқалын, көзмоншағымыз Есік көлі-нің кереметін көруге ынтық жандар жетерлік. Ауданымызда туризм-нің қарыштап дамуына не кедергі Сіздіңше?

– Бұл мәселе республика бойынша күн тәртібінде тұрған түйткіл. Себебі, ішкі және сыртқы туризмді дамыту – экономикалық серпіліс тетігі. Ал ауданымыздағы туризмді дамыту мәселесіне аз-кем тоқталсақ, ең бірінші, жарнама аздығынан. Өйткені, жаманын жасырып, жақсылығын асыратын да – жарнама. Осы ретте ауданымыздың туристік жерлерін әспеттейтін арнайы халықаралық деңгейдегі сайт ашуды жоспарлаған едік. Онда өңіріміздегі ең керемет жерлер, оған қалай бару керек, қанша уақыт алады, қандай жағдайлар жасалған деген секілді толық мәліметтерді қолжетімді қыла алсақ, қаншама туристерді тартуға болады. Бұл өз кезегінде жобасы әзір, тек қаражатқа тіреліп тұрғаны болмаса. Ең маңыздысы, біз мәліметтерді үш тілде жарияласақ деген едік. Қолдау болса, бұл жобаны жүзеге асыруға толық мүмкіндік бар. Ендігі басты мәселе – инфрақұрылым. Осы мәселелер жолға қойылса, туризмнің қайнар көзіне айналар едік. Ал бұл өз кезегінде ауданымыздың экономикалық өсіміне серпін берері ақиқат. Өйткені, әлемдік эономикада туризмнің маңызды екенін сарапшылар ашық айтсақ.  Сөзімді нақтыласам, әлемдік өндірісте әрбір 9-шы адам осы салада жұмыс істейді. Инвестицияның 11 пайыздан астамы тек осы салаға келеді. Туризмнен түсетін табыс мұнай өнімдерін және автомобильді экспорттаудан кейінгі тұрақты түрде 3 орында тұр. Тағы да айта кететін бір жайт үстіміздегі жылы Кербұлақ ауданында Дүниежүзілік – туризм күніне байланысты өткізілген облыстық жарыста  біздің туристік орталықтың оқушылары жүлделі бірінші орынды иеленді.

– Уақыт бөліп сұхбат бергеніңізге рахмет!

Әңгімелескен

Қайнар ЖҰМАҒОЖА.

      Адамзат тарихында талай алапат апаттар мен қанды қырғындар, әлемді түнекке ораған тауқыметке толы дүрбелеңдер болса да адам баласы әлі күнге аман келеді. Оның басты сыры – адамның ақыл-ойы мен қайсарлығы, даналығы мен қажыр-қайраты ғана емес, кейбір қайырымды жандардың жүрегіндегі мейірімділік дәнегі. «Әлемді мейірімділік құтқарады» дейтін халық даналығы содан қалса керек. Бұл ғаламға мейірімділік, жомарттық, адалдық, тазалық дәнегі себілгеннен бастап, одан өніп шыққан бәйтеректі ешкім де құлата алмай келеді. Ал адамгершілік таныту тек жомарт адамдардың ғана қолындағы игі іс. Рухани байлықтан гөрі материалдық байлықты артық санайтын бүгінгі қоғамда арамызда аз да болса Атымтай жомарттардың кездесіп жататыны көңілге қуаныш, жүрекке жылылық сыйлайтыны жасырын емес. Мейірімділігі жүрегіне, жомарттығы алақанына мекендеген адал жандардың іс-әрекеті өзгеге үлгі боларлық. Елбасымыз Н.Назарбаевтың «Рухани жаңғыру» бағдарламасында елі үшін еңбек ететін ақжүрек кәсіпкерлерге сенім артып, олардың қолға алған шаруаларына қолдау білдіру көзделген. Соның аясында «Туған жер» кіші бағдарламасы дайындалған болатын. Материалдық байлығын рухани кемелдену жолында халықтың игілігі үшін жұмсау – ізгілік пен кеңдіктің, жомарттық пен тазалықтың белгісі емес пе? Осындай жақсы адамдардың жанымызда жүргенін біле бермейтініміз өкінішті. Сондай ізгі жүректің иесі, талай жақсы істерге демеушілік жасап жүрген ақжарқын азаматтың бірі – Ақат Дүмшебайұлы Боқаншиев. Адалдық пен жомарттықты өмірінің мәні санайтын Ақат ағамызбен сұхбаттасудың да сәті түскен болатын.

– Құрметті Ақат Дүмшебайұлы, ең бірінші оқырманға өзіңіз туралы жан-жақты ақпарат бере кетсеңіз.

– Мен 1959 жылы Қытайдың Шағантоғай деген жерінде дүниеге келіппін. Екі алып елдің ортасындағы сірескен мұз еріп, қазақтардың бері қоныс аударуына кеңшілік жасалған кезең басталған заманда саясаттың осы бір жылымық кезеңін пайдаланған  әке-шешем 1961 жылы КСРО жеріне, яғни қазақ жеріне қоныс аударыпты. Балалық шағым Бұрынғы Семей облысы, Мақаншы ауданының Жарбұлақ ауылында өтті. 13 жасқа келгенше осы ауылдың мектебінде білім алдым. Кейіннен әкемнің қайтыс болуына байланысты оның туыстарының демеуімен бұрынғы Талдықорған облысы, Ақсу ауданының  Қызылтаң совхозына (бүгінде Ойтоған ауылы деп аталады) көшіп бардық. Бұл 1971 жылы болған жағдай. Осылайша І.Жансүгіровтың жерлесі болдым. Осы ауылда мектепті бітіріп, жұмысқа араластым. Жұмыс дегенде галстук тағып, кастюм киетін жерде емес, кәдімгі қарапайым қойшылықтан бастадым. Ол жұмысты да жаман атқармадым. Арада бір жылдан кейін мен де ел қатарлы жоғары білімге қол жеткізу үшін қазіргі Абай атындағы ҚазҰПУ-дің бейнелеу өнері факультетіне тапсырып, студент атандым. Оқу бітіргеннен кейін Ақсу ауданының бұрынғы Көкжайдақ, қазіргі Қосағаш ауылының мектебінде сызу-сурет мұғалімі ретінде жұмысқа тұрдым. Осында істеген қызметім ел көзіне түсіп, көп өтпей мектеп директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасары, кейін мектеп директоры болдым. Бұл кезде жасым жиырма төртте еді. Арада біраз уақыттан соң халықтың ұсынуымен ауылдық кеңестің төрағасы болып тағайындалдым. 3 жыл төраға болып істегеннен кейін аудандағылар мені шақырып алып, аудан орталығында орналасқан Қ.Сәтбаев атындағы орта мектепке директор етіп тағайындады. Осылайша ауылдан аудан орталығына ауыстым. Ол кезде мұндай қадам үлкен жетістік саналатын. Бұл мектеп 1700 оқушы білім алып, 170 мұғалім қызмет ететін аудандағы үлкен мекеменің бірі-тін.

Осылайша қызметте сатылап өсіп, ауданға таныла бастадым. Бірақ қаншама еңбектеніп, ел көзіне түскеніммен партия мүшесі емес едім. Еткен еңбегім басқалардан кем болмаса да мені партия қатарына өткізбеді. Оған себеп – менің арғы беттен келгендігім болатын.

– Партия қатарында болмасаңыз да, бірталай белесті бағындырған екенсіз. Бірақ осы жылы орныңызды суытып, үйреншікті қызметіңізден кетуіңізге не себеп болды?

– Әлемдегі алып елдердің бірі КСРО-ның керегесі сөгіліп, арада қиын кезең басталып кетті. Осындай қоғамның тынышсызданып, экономиканың теңселген кезінде мұғалімдердің жалақысын берудің өзі мұң. Тек бір жалақыға ғана қарап отырған мұғалімдер үшін бұл жағдай оңай тиген жоқ. Тіптен, қатарынан сегіз айға дейін бір тиын алмаған кездері болды. Ал осындай жағдайда тұрған ұстаздардан оқушыға дұрыс білім беруді талап етудің өзі қиын еді. Ал талап пен тәртіп жоқ жерде қайдан білім болсын. Бұл мектептің білім деңгейінің нашарлауына әкеп соқтыратыны түсінікті. Оған ең бірінші басшы ретінде мен жауап беруім керек. Осыларды ескере келіп, өз арызым бойынша жұмыстан шығуыма тура келді. Өйткені, мені мұғалімдердің жалақысын бере алмасам оларға қалай басшы бола аламын деген ой мазалады. Осылайша мемлекеттік қызметтен босап, қалған уақытымды жеке кәсіпке арнадым.

Менің арғы аталарымнан тартып мал шаруашылығымен айналысып келе жатыр. Өзімнің үлкен ағам Тоғжан Қырманов та осы шаруашылықпен танымал болған кісі. Осы кәсіптің арқасында «Еңбек Қызыл Ту» ордені мен «Октябрь Революциясы» орденінің кавалері атанған. Ағамыз сол кездегі бес жылдық жоспар бойынша әр қойдан 5 киллограмм жүн мен 100 қойдан 150 қозы алып отырған. Әулетіміздің мал шаруашылығы саласында осындай тәжірибесі болған соң мен де мал шаруашылығымен айналысып, бүгінде соның жемісін жеп отырған жағдайым бар.

– Талай жылыңызды бала оқытып, білім нұрын шашатын ұстаздыққа арнадым деп отырсыз. Кейіннен кәсіпкерлікке ауысып, мүлдем басқа саланың адамына айналдыңыз. Бұл сізге ауырлық түсірген жоқ па?

– Мұғалімдіктен қол үзіп, бірден бизнеске келу маған өте қиын болды. Біріншіден, бұған дейін мемлекет қызметінде болып, жеке кәсіппен айналысу туралы тәжірибем болмады. Сонымен бірге тек мемлекеттік меншікті қолдайтын кеңестік кезеңнің тәрбиесін алдық. Екіншіден, ол кезде қазақтар үшін сауда жасау ұят деген көзқарас болды. Бірақ Одақ ыдырап, еліміз нарықтық экономикаға өте бастаған соң бұл көзқарастың мәні жойылды. Жан бағу үшін қазақтар да базарды жағалауына тура келді. Осыдан болар мен Алматыға келгенде мұнда сауда жасайтын қазақтар өте аз болатын. Мен сауда жасаған Көк базарда негізінен орыс, түрік, ұйғыр секілді халықтар болатын әрі базардағы ең жақсы орындар да соларға тиесілі еді. Сондықтан маған солармен қатар сауда жасап, кәсібімді құру бастапқыда қиынға соқты. Керек десеңіз, малшының баласымын әрі өзім де мал бақтым деген құр атағым болмаса малдың жай-күйі, әсіресе еті туралы білетінім шамалы екен. Бұрын тек малды далада айдап бағып, алдағы қарамызды көбейтуді біліппіз. Кейін сойысқа өткізіп, жоғарыдағылардың «әр қойдан мынша ет, мынша жүн алдың» дегеніне мәз болып жүре беріппіз. Ал жас қозының еті қандай, тоқтының еті қандай, тұсақтың еті қандай, әлде кәрі саулықтың еті қандай деп байқап, зерделемеппіз. Мұның қыр-сырын тек базарға келіп, сауда жасағаннан кейін ғана үйренуіме тура келді. Тағы бір айта кетерлігі, бірнеше жыл мұғалім болған соң біреуді алдап-арбау, пайдалану дегенді білмеппіз. Кең даланы мекендеп, табиғатпен үндесе тіршілік еткен қазақ халқы үшін де бұл әдеттер жат еді. Өзім таза қазақы тәрбие алып, сондай ортада өскен соң да бұл қылықтарды көп кездестірмеппін. Бірақ сауда жасап жүріп талай алдандым. Қаланың өмірі, әсіресе базар маңы үшін алдап-арбаудың жиі кездесетінін кейін білдім. Сол кезде өзімнің оқушыларымдай балалар менің сеніміме кіріп, алдауға тырысатын. Оларды бала ғой деп сенім артып талай аузым күйгені бар. «Сауда – сақал сипағанша» десек те мен кәсібімді адал істедім. Өзім алдансам да, басқаға қиянат жасағаным жоқ. Бүгінгі берекелі тірлігім соның арқасы деп ойлаймын. Алматыға отбасыммен қоныс аударған соң ел қатарлы пәтер жағалауыма да тура келді. Әйелім де бастауыш мектептің мұғалімі болатын. Балаларымыз да жас. Талай қиындық көрсек те мойымадық. Өйткені, қиындықсыз келген бақыт пен байлықтың қадірі болмайды. Қадірі болмаған соң баяны да болмайды. Құдайға шүкір, бүгін заман оңалып, жағдайымыз түзелді. Кезінде көрген қиындықтар қазір бейне бір түс секілді.

– Біз сізді тек кәсіпкер ретінде емес, демеуші ретінде де білеміз. Жақында ғана сіздің демеушілігіңізбен Қайназар ауылында үлкен мешіт ашылды. Сізді осы мешітке демеушілік жасауыңызға не әсер етті? Яғни, басқа емес неге мешіт салуға демеушілік жасадыңыз?

– Халықты ұйыстырып, берекесін сақтауда діннің орнын алмастыратын нәрсе жоқ. Мәселен, Рахат ауылы бірнеше ұлттан құралған ауыл болса да, діни сенімі жағынан біртұтас. Яғни, дені мұсылмандар. Ал осы көп құрамнан тұратын халықтың ынтымағын сақтау үшін сол дінді уағыздайтын орын керек қой. Ол орын, әрине, мешіт. Мұнда адамдар тек намаз оқу үшін емес, өздерінің рухани дүниесін байытып, ішкі әлемін қанағаттандыру үшін де келеді. Сол қарекеттің үдесінен шығу үшін ауылдың белді азаматтары жаңа әрі кең де сәулетті мешіт салуға көмектессеңіз деген тілек білдірді. Мен де қарсы болған жоқпын. Тіптен, отбасым да маған демеу болып, ниетіме қолдау білдірді. «У ішсең руыңмен» дегендей ауылдың қамы үшін әрі өзім тұрған мекен болғандықтан бұл іске білек сыбана кірістім. Бұл бастамаға мен ғана емес, бүкіл ауыл болып атсалысты. «Жақсының жақсылығын айт, нұры тасысын» демекші жұмыс басталғаннан бастап, оны ұйымдастыру, жүргізу, іске асыру жағында ауыл ақсақалы Бақберген Әшімовтың еңбегі ерекше. Құдайдың үйін салғандықтан шығар, ең қызығы жұмыстың басталғанынан, аяқталғанына дейін ешқандай кедергі кездескен жоқ. Тіптен, құжаттары да тез рәсімделді. Сәулетшіні арнайы Қырғызстаннан алдырдық. Мешіт біткенше өзім басы-қасында болдым. Осылайша 400 адамға арналған мешіт құрылысы бір жарым  жылдың көлемінде аяқталып, пайдаланылуға берілді.

– Жомарттық тек мешіт салумен ғана өлшенбейді. Көпір салу, жол жөндеу, жағдайы төмен жандарға қол ұшын созу секілді істер де сауабы мол, игілікті шаруа. Сондықтан айналаңыздағы халыққа мешіт салудан басқа қандай көмек көрсетіп келесіз? Егер бұдан кейін де басқа нәрселерге демеушілік жасауыңызды сұраса не істер едіңіз?

– Діни аңыздарда айтылатын «Мұса мен Харунның» қиссасы бар ғой. Қанша бай болса да, садақа беруге қимай, соңында жерге тірідей жұтылатын сараң бай Харун турасында айтылатын. Құдай байлық берген екен, оның жауапкершілігі де бар. Яғни, өзгеден көмегіңді аямау керек. Өйткені, «байлық – қолдың кірі». Бүгін күлімдеп келеді, ертең сағым секілді қолға ұстатпай кетеді де қалады. Осылайша байлықты қуамын деп өмірдің соңғы мәресіне келгеніңді де байқамай қаласың. Ал өмірдің екі рет берілмейтіні тағы бар. Анадан үзіп, мынадан жұлып жинаған дүниеңді өзіңмен бірге әкете де алмайсың. Сенің бай екенің ертең-ақ ұмытылады. Тек елдің есінде жақсы атың мен істеген ісің ғана қалады. Ал жақсы атыңды қалдыруың үшін сол халықтың көңілінен шыға білуің керек. Қазақта «Жаман бергенін айтады» деген мақал бар. Мен анаған көмектестім, мынаған  көмектестім дей алмаймын. Енді сұраған соң айтайын, өзім педагог болған соң мектеп пен оқушыларға көп бүйрегім бұрып тұрады. Бала деген періште ғой. Әрі болашағымыз солардың қолында. Бүгінгі оларға бергеніміз болашаққа құйған                                                                                        инвестициямыз секілді. Сол себепті де жыл сайын жағдайы төмен отбасынан шыққан оқушыларды киім-кешек, керек-жарақтармен қамтамасыз етіп тұрамын. Мектепке де талай демеушілік көрсетіп, жөндеу жұмыстарына көмектескенім бар. Деседе мен ананы істедім, мынаны істедім деп мақтанудан аулақпын. Егер халық жағынан көмектес деген игі тілек болса, мен неге бас тартамын. Мен үшін маңыздысы ақша емес, жүректің тазалығы. Ал жүрек таза болу үшін жақсы істерді көп істеп, өзгеге көмектесуді бақыт санау керек.

– Бүгінде мемлекетіміз кәсіпкерлікпен айналысуды мейілінше құптап отыр. Әсіресе жастардың бұл салаға жаппай бет бұруын қолдайды. Ендеше ізіңізді басып келе жатқан жас ұрпаққа кәсіпкер ретінде айтар ақылыңыз бар ма?

– Америкалықтардың «ақылдысың ба, онда неге кедейсің» деген жақсы бір мақалы бар. Енді америкалықтар ежелден капитализмнің жолымен жүріп, еңбек пен байлықтың қадірін жақсы түсінетін халық қой. Ал бізде ше?! Бізде де кезінде мыңды айдаған байлар мен анау Қытай, Орта Азия, Еуропа елдерін кезіп сауда жасаған көпестер де болған. Олар тек байып қана қоймай өз ауылы мен айналасын жұмыспен қамтып, өзгелердің де нәпақа табуына жағдай жасаған. Бірақ Кеңес Одағы орнағаннан кейін сол байлар мен кәсіпкерлердің бар мал-мүлкін тәркілеп, өздерін тұқым-тұқиянымен қосып итжеккенге айдады. Онымен де қоймай «бай деген адамның ең жаманы, залымы әрі халықтың қанын сорған масыл» деген догма қалыптастырды. Өз еңбегімен дүние құрап, кәсібін дөңгелеткен, сол арқылы баю жолына түскен адамдарды құбыжық етіп көрсетті. Бүгінде тәуелсіз ел атанып, нарықтық экономикаға қадам бассақ та, сол бұрынғы көзқарастан әлі толық арылмағанымыз байқалады. «Генерал болуды армандамаған сарбаз, сарбаз емес» деген сөз бар ғой. Сол секілді кез-келген адам бай болуға тырысу керек. Ал бай болу үшін еңбектену керек. Бірақ қанағатты да ұмытып кетпегенің жөн. Байыдым екен деп қолыңда барды өзгеге бұлдаудың зияны болмаса, ешқандай пайдасы да, жақсылығы да жоқ. Құдайға шүкір, бүгінде елімізде тыныштық пен татулық басты орында. Бұл дегеніңіз кәсіппен айналысу үшін таптырмас орай. Мемлекетіміз де кәсіпкерлікпен айналысуға оң қабақ танытып, халықты байытудың бар жағдайын жасап жатыр. Тек сол мүмкіндікті дұрыс пайдаланып, шаруаңды дөңгелетіп әкетсең болғаны.

– Уақытыңызды бөліп, әңгімелескеніңізге рахмет!

Әңгімелескен

 Нұрсерік ТІЛЕУҚАБЫЛ.

     Кез-келген салада тұтынушыларға қолайлы жағдай жасап, оларға қызмет көрсетудің сапасын арттыру – жауапкершілік пен іскерліктің көрінісі болып табылады. Осындай игі істі қолға алған «Қазақтелеком» акционерлік қоғамы «Алматытелеком» өңірлік телекоммуникация дирекциясының бас директоры Раздықов Шерхан Пертайұлының бастамасымен, Шелек бөлімшесінің абоненттерге қызмет көрсету және оларды қабылдау бөлмесі бірінші қабатқа ауыстырылып, күрделі жөндеуден өтті. Өткен аптаның аяғында аталмыш бөлімшенің салтанатты ашылуы болды.

   Қуанышты шараға «Алматытелеком» өңірлік сату орталығының басшысы Жақсылық Әшен, аудандық желілік техникалық цех басшысы Жандос Саденов, Шелек округі әкімінің орынбасары Мәди Бектасов, ауыл тұрғындары мен ақсақалдар, зейнеткерлер қатысты. Қонақтар  мен ақсақалдар абоненттік бөлімнің салтанатты лентасын қиып, ақ жаулықты әжелер шашуларын шашты. Игі іске  ақ дастархан басында ақ тілегін жеткізіп, баталарын берді. 

– Тұтынушылардың ұсыныстарымен талап-тілегі ешқашан ескерілмей қалмайды. Соның нәтижесін бүгін көріп отырсыздар. Сіздер өтініш жасадыңыздар – біз абонент бөлмесін бірінші қабатқа ауыстырып, жөндеуден өткіздік – деген Жақсылық Әшен әрдайым қолдау көрсетіп отырған жергілікті әкімдікке алғысын жеткізді. 

– Бүгінде  заман талабына сай біздің өмірімізде телефон мен интернет желісі жоғары маңызға ие. Ал сол қызметті бізге сапалы  қызмет көрсетіп отырған «Қазақтелеком» акцинерлік қоғамына алғысымыз шексіз – деп  тұтушылардың бірі қызметтеріне ризашылықтарын білдірсе, енді бірі абоненттік бөлімнің ашылуына қуанышты. 

– Жасыратыны жоқ, біз секілді қарттар үшін ай сайын екінші қабатқа көтеріліп-түсу оңайға соқпайтын. Мүмкіндігі шек-теулі азаматтарға мүлдем қиын еді. Бүгін, міне, біз секілді зейнеткерлер мен қарттарға жағдай жасалғанына  қуанып жатырмыз – деген ауыл ақсақалы батасын берді.  Осыған дейін ғимараттың екінші қабатындағы дәліздің шетінде орналасқан абоненттік бөлімге көтерілу егде жастағы тұтынушыларға оңай болған жоқ. Абоненттер ол жерде төлемдерді іске асырып, түрлі қызметтер алатын. Қазір мұның барлығы бірінші қабаттағы орналасқан, жарық әрі жылы, заман талабына сай жабдықталған бөлмеде іске асырылады.

    Аудандық сату учаскесінің басшысы Светлана Алтайбаеваның сөзіне сүйенсек, бүгінде ауданымызда «Қазақ-телекомның» 27 мың 800 абоненті бар. Оларға 125 адам қызмет көрсетеді. Оның 17 мыңға жуығы интернет пайдаланушылары. Аталған мекеме кең жолақты интернетпен қатар, телефон және интерактивті телевизия қызметтерін ұсынады. Бір ғана Шелек ауылының өзінде 4550 абонентке қызмет көрсетіледі. 

    Сонымен қатар, «Қазақтелеком» АҚ-ға қарасты «Алматытелеком» ӨТД абоненттер арасында ұтыс ұйымдастыруды да дәстүрге айналдырған. Биыл да мекеменің қызметіне қосылушылар арасында облыс көлемінде 20 смартфон ойнатылуда. Нәтижесі жақын арада белгілі болады.

С.НҰРАДИН.

      Бүгінде ауылдық жерлерде пәтер иелерінің кооперативін (КСК) құру – маңызды болып отыр. Себебі, айналасы қоқыс алаңына айналып, қаншама уақыттан бері жөндеу көрмеген көп қабатты тұрғын үйлер жетерлік ауданымызда. Осындай олқылықтардың орнын толтыру мақсатында алғашқы болып Шелек ауылында ауыл тұрғыны Ержан Омаровтың бастамасымен «Шелек-2018» пәтер иелерінің кооперативі құрылып, жұмысын бас-тап та кетті. Елбасының тапсырмасымен жүзеге асып жатқан өзін-өзі басқарудың бір бағыты болып есептелетін пәтер иелерінің кооперативі көпқабатты тұрғын үйлердің жағдайын жақсарта ала ма? Бұл пәтер иелері үшін қаншалықты тиімді? Осы сынды сұрақтарға жауап алу мақсатында кооператив төрағасы Ержан Омаровпен тілдескен болатынбыз.

– Пәтер иелерінің кооперативін қашан және қалай құрдыңыздар, оған Шелек ауылындағы қанша тұрғын үй кіреді?

– Бұл бастаманы біз 2011 жылы көтеріп, 2012 жылы іске кіріскен болатынбыз. Сол кездегі тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөлімінің басшысы Бөкен Құсайынов, Шелек округінің әкімі Қуат Байғоджаевпен бірлесіп тұрғындар арасында түсіндіру жұмыстарын жүргіздік. Себебі, сол жылдары Президенттің тапсырмасымен көпқабатты тұрғын үйлерді жөндеуге, абаттандыруға пайызсыз несие беріліп, ол қаржы тек пәтер иелерінің кооперативтеріне тиесілі болған. Кейіннен, қиындықтар туындап, бастама аяқсыз қалды. Алайда, осы жылы Шелек округі әкімінің бұрынғы орынбасары Руслан Бахамовпен бірлесіп, осы шаруаны қайта қолға алдық. Қазіргі таңда, «Шелек-2018» ПИК-не ауылдағы 5 көпқабатты тұрғын үй кірейін деп жатыр. Олар: Малай батыр 94, Жібек жолы 33, 8, 10 және Гидростроительная 24 үйлер. Аудан әкімдігінің қолдауымен тұрғын үйлердің мемлекеттік актілері жасалған болатын. Биыл жергілікті қауымдастық өкілдерімен ақылдаса отырып, округтің бюджетінен ақша бөлініп Жібек Жолы 33 үйдің техникалық құжаты (техпаспорт) жасалды. Онсыз ПИК-ке тіркеу мүмкін емес. Қалған үйлердің құжаттарын әзірлеуге қанша қаржы керектігі есептеліп, аудан әкімдігі бюджетке енгізетін болады.

– ПИК құру тұрғындар үшін қаншалықты тиімді?

– Кооператив құру тұрғындар үшін өте тиімді. Себебі, мемлекеттен берілетін түрлі қаржылай көмек, пайызсыз несиелер әр тұрғынға жеке-жеке үлестірілмейді. Осындай жұмыстар тек пәтер иелері кооперативі арқылы жүзеге асады. Қысқасын айтқанда, ПИК – көпқабатты үй тұрғындары мен мемлекет арасындағы көпір. Сонымен қатар, ПИК тұрғын үйлердің айналасының тазалығы мен абаттандыруын, суы мен жарық жүйесін, кәріз жүйесінің, подьезд, жертөле, шатыр, дәліздің күтімін өз мойнына алады.

– Ол үшін ақша жинау керек қой.

– Әрине, бекітілген норма бойынша әр пәтердің көлеміне қарай төлейді. Қазір бір шаршы метріне 48,1 теңге. Бұл жыл сайын өзгеріп отырады. Демек, айына әр пәтер 1500 бен 3000 теңге аралығында ақша өткізеді. Аталған қаражатқа, сантехник, электрик, аула сыпырушыларды жұмысқа алатын боламыз. Бұл соманың ішіне тұрғындарымыз қоқысқа жинап жүрген 500 теңгесі де кіреді.

– Қамтылған үйлердің тұрғындары-мен жиналыс өткіздіңіздер ме? Қандай мәселелер көтерілді?

– Жиналыстар өткізіп, тұрғындар арасында түсіндіру жұмыстарын жиі жүргізіп тұрамыз. Олардың ең бірінші проблемасы – шатыр, кейіннен, подьезд бен инженерлік коммуникация. Негізінен, осы үш мәселе.

– Шелектегі көпқабатты тұрғын үйлердегі жылу жүйесі бір ретке келтірілмеген: бірі газбен жылытса, енді бірі көмірмен, электрлі пешті пайдаланады. Осыны шешу жоспарда бар ма?

– Оныңыз рас, негізінен көп пәтерлер көмірмен жылынады. Төртінші-бесінші қабатқа көмір мен отын тасып, күл шығаруға мәжбүр. Қала берді, оны сақтайтын қоймалар, контейнерлер мен қоралар көп орын алып, ауланың сәнін кетіреді. Ал газ балонымен жылытатын үйлер қауіпсіз деп айта алмаймыз. Оқыс оқиғалардың тіркелгені де жасырын емес. Сондықтан, біздің негізгі мәселеміз де осы. ПИК болмай, газ болмайды. Өздеріңізге белгілі, Шелек ауылына өткен жылдан газ құбыры тартыла бастады. Шелектіктер көгілдір отынға қосылып жатыр. Бірақ, бірде-бір көпқабатты үйге газ құбыры жүргізілген жоқ. Өйткені, газ таратушы мекемеге әрбір пәтермен келісім-шарт жасаған тиімсіз. Олар пәтер иелері кооперативімен келісіп қана газ береді. Сондықтан, қазіргі таңда тұрғындарға түсіндіріп, ПИК-нің құрамына кіргізудеміз. Кейіннен, үйдің құжаттарын реттеп, аудандық әкімдікке тапсырамыз. Олар жылу қазандығына бөлінетін ақшаны бюджетке енгізеді. Ал таратушы мекеме газды үйге дейін кіргізіп, ары қарай тұрғындар өздері тартып алады. Бүгінгі таңда, жоғарыда аталған Жібек Жолы көшесіндегі 33-ші үй ғана көгілдір отын кіргізуге дайын. Алайда, газ құбыры ол аумаққа әлі жеткен жоқ.

– Ағымдағы жөндеу жұмыстары да сіздердің құзырларыңызда. Ауылда қанша көпқабатты үй жөндеуді қажет етеді?

– Ауылдағы үйлердің барлығы жөндеуді қажет етеді. Көпқабатты үйлердің алды 50 жыл бұрын салынған. Тоқырау кезінде кооператив жойылып, әр пәтер өз алдына күн көре бастады. Салдарынан, ауласы қоқысқа толып, жертөлеге кіру мүмкін емес. Балалардың ойын алаңдары жоқ, арнайы автотұрақ та қарастырылмаған. Егер пәтерлер ПИК-нің құрамына кіретін болса, аудан басшылығының көмегімен балалар алаңдарын, жаттығу мен шағын футбол алаңдарын жасауға болады. Алматы қаласына барған сайын, көпқабатты үйлерді аралап, аулаларын қарап жүремін. Бәрі тап-таза, абаттандырылып, демалуға жағдай жасалған. Мұның барлығы ПИК-нің арқасы. Жақын арада біз де осыған қол жеткізетін боламыз.

– Қиындықтар бар ма?

– Барлығы ойдағыдай жүріп жатыр десем, өтірік айтқандық болар. Тұрғындардың кейбірі теледидардан жаңалықтарды естіп алып, «ПИК біздің ақшамызды жеп қояды» деген жаңсақ пікірді айтуда. Олай емес, әрине, судың да сұрауы бар ғой. Бізді де тексереді және тұрғындар алдында жұмсалған әрбір тиын үшін есеп беретін боламыз. Сондықтан, көпқабатты үйлердің тұрғындарына бірауыздан пәтер иелері кооперативінің құрамына өтіңіздер дер едім. Сонда ғана, өз жыртығымызды өзіміз жамауға мүмкіндік болады.

– Сұхбатыңызға рахмет.

Әңгімелескен

 Сардарбек НҰРАДИН.