«Ас атасы – нан» дейміз де, сол «атамызды» көліктің артына өңгеріп алып, шаңға «шомылдырып» әкеліп, дүкен сөрелеріне төңкере саламыз. Бірінің үстіне бірі топырлап құлап жатқан нандардың шеті кертіліп, шекесі шертіліп, аянышты күйде қаз-қатар тізіліп, «кім мені алар екен?» деп есікке телміріп тұратыны жасырын емес бүгінде. Ең қасиетті дәм болып есептелгенімен, қадірі жоқтың қасы...

  Түскі үзіліске үйге қарай кетіп бара жатып, алдымдағы көліктің кесірінен біраз аялдадым. Өзі тарлау жол еді, екі көлік сыйысу үшін біраз еңбектену керек-тін. Дүкеннің алды. Көлік жүргізушісі ішке кіріп кеткен екен. Белгі беріп едім, бір уақытта жапа-тармағай жүгірген ер кісі көлігінің артындағы жүк салғышты аша салды да ораусыз, гигиеналық талап деп көпірмей-ақ қояйын, еш тазалықсыз, үйіліп жатқан нандардан қолына іліккенін ала салып, дүкенге кіргізіп жатыр. Бір-екеуі жерге құлап, қайта қолға ілігіп, сол күйі дүкеншіге тапсырылды. Ал, сол дүкеннен бәріміз де күнделікті болмаса да, кей-кездері ас атасын сатып алып жейміз. Көліктен еріксіз түсіп, әлгі кісіге жақындап едім, «Болды, міне, жүремін» деп, жүзімдегі ашуды басқаша түсінген болуы керек, дереу темір тұлпарының тізгініне жармас-ты. «Жоқ, тоқтай тұрыңыз, сіз неге нандарды қалай болса солай тасып, тазалық сақтамай, талапқа сай емес түрде тасымалдап жүрсіз?», – деген сауалыма тосырқай қарап, «Мен білмеймін, тасу керек болған соң тасимын!» деді де кетуге асықты. «Әй, тоқшылық-ай» деген оймен, амалсыз, мен де жөніме кеттім... Қазір көзіміз де үйреніп қалған. Дәл алдымызда нанды қалай болса солай тасымалдап, дүкенге жеткізіп береді. Біз болсақ, түк көрмегендей, барып сол жерден нанды сатып аламыз да кете барамыз. Сіздер де талай мәрте куә болған шығарсыз мұндай жағдайға, оқырман?! «Енді не істеу керек? Мұны қалай осы қалпында қалдырамыз? Обал емес пе? Тазалық талаптары сақталмаған соң денсаулыққа да кері әсері болмай қоймайды ғой» деген журналистік түйсік қосылды да, маза бермеді. Хош,   сауалдарды қанағаттандыру мақсатында аудандық қоғамдық денсаулық сақтау басқармасына хабарласқан едім. Алайда, «бұл біздің құзырымызда емес» деген жауап алып, тұтылдым. Еріксіз, ғаламторға ұмтылдым. Анықтағаным, нан ыстық пештен шыққан соң дұрыс сақталуы керек екен. Жақсы пісіп сақталғанымен, оны жөнсіз, тәртіпсіз тасымалдау бәрін құртуы мүмкін. Сақтау және тасымалдау жағдайында нан өнімдері әртүрлі микроорганизмдермен зақымдалуы да ғажап емес, сол себептен оған қатаң санитарлық талаптар қойылады. Нан өндірісінде қолданатын заттар (мысалы лоток) тазартылып отыруы керек. Оларды жылы сумен жуып, ыстық ауамен кептіру міндетті. Сонымен қатар, талаптарға сәйкес, нан арнайы жабық көлікпен ғана тасымалдануы тиіс. Көліктің өзін 5 күнде 1 рет 2 % хлорлы әк ерітіндісімен дезинфекциялау қажет. Қолдану рұқсаты мемлекеттік қадағалау органымен 6 ай мерзіміне беріледі. Піскен өнім белгілі өлшемді ағаш лотоктарға салынады.

  Хош, жалпы, нан қай уақыттан бері тағам ретінде пайдаланылады екен деген де сұрақ туындады осы тұста. Зерделей келе, нанның неолит дәуірінде-ақ пайда болып, даярлануы тарих тереңінде жатқанын білдік. Алғашқы нан жарма мен судан даярланған, сол сияқты су мен ұнды кездейсоқ немесе арнайы мақсатта тәжірибелеу қорытындысынан туындаған пісірме ботқаның түрінде болған-мыс.

  Ал, аңыздарға сүйенетін болсақ, ертеде бидайдың дәні сабағының түбінен бастап ұшар басына дейін болған екен. Молшылық жылдары ел-жұрт астықты аяқ асты етіпті. Бір әйел дәрет сындырған баласының құйрығын бидайдың масағымен сүртеді. Оның надандық әрекетіне қаһарланған Алла елге жұт жіберді. Бидайдың масағы кетіп, сабаны қалды. Астың киесі атып, адамдар ашаршылыққа ұшырайды. Сол кезде ит ұлып:

– Иә, Алла, менің несібемді қалдыр, – дейді. Әділетті Алла итке жаны ашып:

– Болсын! – деді де, бидайдың басына кішкене масақ бітірді. Халық иттің несібесін бөлісіп жеп, жұттан аман қалды. Ит содан бастап жеті қазынаға кірді. Осы жұттан соң, бидай дәні сабақтың ұшар басына ғана бітетін болыпты. «Иттің ырыздығы» деген сөз осыдан қалыпты деседі. Қазіргі ысырапшылдығымыз да Алланың қаһарын тудырмаса игі еді. «Бір тоқтықтың бір аштығы болады» деп дана халқымыз тегін айтпаса керек. Нанның бір үзімі үмітті үзбеуге үндеген қиын-қыстау шақтарды бастарынан өткерген қарияларымыздың аузынан жиі «Нанның ұсағын жеген бала сауапқа кенеледі» дегенді естіп жатамыз. Сол арқылы ұрпағын ас атасының қадірін ұғынуға тәрбиелегені, ысырапшылдықтан тиғаны да бекер емес.

  Ғарышкерлер ғарышқа ұшқанда 4,5 грамм ғана нанды өздері үшін қуат тұтады екен. Адам ағзасының күшін қалыпты сақтап тұрған нан қазақ халқы үшін аса қадірлі. Үйге келген мейман да қаншалықты асығыс болса да, наннан ауыз тимей кетпейді. Дастарханның сәні деп, үлкендер алдымен нанның қойылғанын қадағалайды. Сөйте тұра, сырттағы өзіміз куә болған көріністер бар қазақы ұғымға қарсы шығу іспетті жанды жаралайды. Ойланайық, ағайын! «Иттің ырыздығынан» да қағылып қалмайық, тоқшылықтан секіріп жүріп...

Алмагүл НҰҒМАН.

Ықылым заманнан бері амал жұлдызымен қатар келетін береке мен бірлікті, тазалық пен татулықты, риясыз шаттық пен қуанышты, жаңа жақсылық жаршысын, ақ тілеу мен пәк пейілдің қосшысы – Нау-рыз мерекесін халқымыз асыға күтеді. Бұл күні Жер-Ана бусанып, күн мен түн теңеседі. Тіршіліктің бойына қан жүгіріп, көктемнің қоңыр-салқын желі еседі.

Наурыз – ол ұсақтықтан арылуың,

Халықтың бірлігінің мығымдығы.

Күдіктің безбеніне тартылмайтын,

Қазақи ата-дәстүр ұлылығы – деп халық жазушысы Мұзафар Әлімбаев жырлаған ұлы мерекеміз Ұлыстың ұлы күні босағамыздан еніп, қазақ жеріне қуаныш пен береке сыйлады. Күлімдеген көктемнің жаңа жылы 22 наурыз күні Т.Молдағалиев атындағы аудандық мәдениет үйінің алаңында аталып өтті. Ауқымды шараға аудан әкімі Бинәлі Ысқақ қатысты.

Қаз-қатар тізіліп, қазақ даласына жаңа күннің келгенін айқындап тұрған  қазақ үйлер мерекенің көркіне көрік қосты. Жастар жағына арнайы жасақталған спорттық жарыстар, алтыбақан тепкен қыз-бозбала, ең бастысы, негізгі тағам – наурыз көже салтанатты шараның мерейін арттырғандай. Мерекелік бағдарламаның шымылдығы Қазақстанның жарық жұлдызы Абай Бегейдің қазақ әндеріне жасаған попурриімен түрілді.

Кейіннен, әр қазақтың жүрегінен орын алған «Аспанға қараймын» әнін шырқап, көпшілікпен бірге көңілді би биледі. Наурыз мейрамы жайлы әсерлі көрініс сахналанды.

«Улыбка» би тобының қызғалдақтары «Көктем» биімен жиылған қауымға қуаныш сыйлады. Ортаға шыққан Абыз қарт ақ батасын берді. Қыс көзі қыраудан аман шыққан көш көктеуге бет алып, көш басын қолдарында шашуы бар әжелер бастады. Халық әндерін орындаған асыл қазыналарымыз халыққа шашу шашып, ізгі тілектерін жеткізді. Ұлттық нақышта киінген жастар қауымы домбырамен көңілді ән орындап, әзілдері жарасты. Ортада Тайқазан көтеріліп, «Алтын адам» сақ астанасының тұрғындарына ақ тілегін жеткізді.

Думанды мереке аудан басшысы Бинәлі Әбдіқапасұлының құттықтауымен жалғасты:

– Келгенінше құттықтап бірін-бірі,

Қуанышта көрісіп кәрі-жасы.

Көңілі түгел адамның сен келген соң,

Самарқанның елжіреп түскен тасы – деп Ахмет Байтұрсынов жазған бұл жолдар, көктің тынысын тыңдап, жердің тамырын басқан, тұрмыс-тіршілігін табиғат-Анамен тығыз байланыстыратын, халқымыздың өткені мен бүгінін, ертеңі мен болашағын жалғастыратын, жаңару мен жасампаздықтың бастауы, ырыс пен ынтымақтың арқауы деп бағаланатын – Наурызды сипаттайды. Қазақта «Наурыздың келгені жандыда балық біледі, жансызда көк тас біледі» деген наным бар. Табиғатпен егіз өрім – ұлық күн туралы Міржақып Дулатовтың «Наурыз – қазақтың шын мағынасындағы ұлт мейрамы...» – деген сөзі, ата-бабамыздың даңқын дәріптеген, бүгінгі ұрпақтың еншісіне бұйырған Сұлтан Наурызды – салтты рәмізіміз, айбынды мерекеміз екендігін дәлелдейді. Осы тұста, «Асылдың сақталатын қосы – дәстүр, тарихтың баяны ұзақ досы – дәстүр, атаның ұрпағына қалдыратын ең қымбат мұрасы да – дәстүр» – деген нақыл сөз тегін-нен тегін айтылмаса керек. Әр жыл сайын әлеуеті мен қуаты артып келе жатқан еліміздің ажары осындай игі дәстүрлерімізбен асқақтай берсін! Заман ағымымен жеткен аманат, ортақ қуанышты күнге айналған аманат, дүниеге көрік беріп, бойымызға сіңісіп, салтымызға айналған шырайлы да, шұғылалы Ұлыстың ұлы күні Наурыз мейрамы бар-лықтарымызға құтты болсын! – дей келе Бинәлі Әбдіқапасұлы биылғы жыл ауданымыз үшін табысты болатындығын айтты. Мереке аудан өнерпаздарының ұйымдастырған концерттік бағдарламасымен жалғасын тапты. Балуандар боз кілемде белдесіп, қол күресіп, арқан тартысты. Қала тұрғындары мен қонақтары тегін наурыз көжеден дәм татып, көңілді тарқасты.

Ұлыстың ұлы күні Шелек ауылында да ауқымды деңгейде аталып өтті. Мерейлі мерекеден аудан басшысы Бинәлі Әбдіқапасұлы да қалыс қалмай, шелектіктердің қуанышымен бөлісті.

Қазақ эстрадасының жұлдызы, жерлесіміз Мұрат Тоқашбаев әуелете ән шырқап, жиылған көпшілікке көтеріңкі көңіл күй сыйлады. Аудан басшысы мен ауданымыздың құрметті азаматы Елеусіз Сұлтанғазиев жұртшылықты мерекемен құттықтап, жылы лебіздерін білдірді. Ақ жаулықты әжелеріміз шашу шашып, аузы дуалы ауыл ақсақалдары бата берді. Алаңда тігілген қазақ үйлерде тегін наурыз көже мен бауырсақтар таратылып, ұлттық спорт түрлерінен жарыстар ұйымдастырылды.

 Сардарбек НҰРАДИН.

Баяндыны мен  Еңбекшіқазақ Шелек аудандары қосылмай тұрып, сонау өткен ғасырдың сексенінші жылдары Қазақстан астанасы да, Жетісу өңірінің орталығы да Алматы қаласында болған кезеңнен бері білетін едім. Білгенде, таныс болып білдім демеймін. Тұрған тұрысы, жүрген жүрісі, сөйлеген сөзі, тағы басқа әр адамның өзіне ғана тән көзге ұрып тұратын ерекшеліктері болады. Қазақстан Журналистер Одағының съезі ме екен, әлде осы шара секілді  бір жиын ба екен – мойнына фотоаппарат асынған тұлғалы да бойшаң, ашаң өңді жігіт маңғаз тұрысымен, сабырлы жүрісімен өзіне еріктен тыс назар аудартатын. Сол сексенінші жылдар соңындағы бір айтулы жиында. Ал, Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары аты әлемге белгілі тұлға Олжас Сүлейменов ұйымдастырып, басқарған "Невада-Семей" ядролық қаруға қарсы қозғалысқа қатысып жүрген маған Еңбекшіқазақ Шелек аудандарының аумағында осы "Невада-семей" антиядролық қозғалысының Қытайдағы Лобнор атом қаруын сынау полигонына қарсы бөлімшесін ұйымдастыру тапсырылды. «Лобнор» атом қаруын сынау полигоны Қазақстан-Қытай шекарасына тым жақын еді де радиоактивті ауа ағысы – жел, жауын деген табиғат құбылыстарымен біздің жерге де жетіп, залалы тиер еді. Хош, сонымен «Әлемдегі 5 атом сынағы полигондары жабылсын!» деп бес саусақты плакатқа жазып шерулетумен қатар! «Лобнор жабылсын!» деп те әлемге жариялап жатқан кез еді. Бәкеңді аудан орталығы Шелекте кездестіруім. Осы жерде митинг өткізіп полигонға қарсы наразылығымызды әлемге айғақтау үшін, әрине фотосурет керек. Ол кезде қазіргі цифрлы фотоаппаратура жоқ. "Киев" "Зенит" тағы басқа пленкалы фото аппараттар бар. Дәл осы сәттерде фототілшілерге ісіміз түскені шындық. Шелекте әріптесіміз Әбілбек редактор. Бәкең негатив аталатын пленкасымен көмектеседі, реті келсе фотоқағаздағы суреттерімен бөліседі.

Тәуелсіздік кезеңінің 1997 жылы екі аудан қосылғанда қысқартылуға түскен редакциядан кемі үш қызметкер қабылдау міндеттелген-ді. Әріптесім Әбілбек Айтақыновпен қатар Баянды Зәкіровті қалаған едім. Шелектегі газетте о кезде Бәкең жауапты хатшы болатын. Содан бері Баянды Әубәкірұлы өмірден озғанға дейін жиырма жыл қызметтес болып, бір терінің пұшпағын илеппіз. Жауапты хатшы деген қызметті – әскердегі штаб бастығымен теңестіруге болар. Салмақты мінезімен, адамға жақын бауырмалдығымен редакция ұжымымен бір отбасының мүшесіндей бірігіп, біте қайнасып кетті Бәкең. Офис-кеңсеміз аудандық әкімдік ғимаратында болғанда Бәкең 1-шағын ауданда тұрып жатты қосағы Әлиямен. "Тығыз жұмыс бола қалып редакцияға күтпеген жерде келе қалам кейде. Ешкім жоқ болғанда Бәкең мен Әлияның тұрағы оралады ойға. Қолдары босап кетсе сол үйге барып арқа-жарқа әңгімелескенді біздің ұл-қыздар тәуір көреді. Әрине, Әлияның әйбат шәйінің үстінде. Сол мен алғашқы Алматыдағы жиында көрген келбетінен өзгермеген Бәкең отбасының ұйытқысы, алыс-жақын туыстарының ақылшысы да болғанын білемін. Алғашқы зайыбы ертерек дүние салғаннан кейін Әлиямен отбасын құрды. Өзінде де бала-шағасы бар Бәкең Әлияның да балаларына қамқор әке бола білді. Той-томалақ, мерекелерді бірін-бірі жатсынбай бірге тойлап жатқанын көргенде көңілің толып, қызыға қарайтын едік.

Баянды Зәкіровтің әкесі Әубәкір Зәкіров неміс фашистерінің атын естігенде-ақ "Ахтунг Кольпак" деп есі шыға қорқатын партизан қолбасшысы Ковпактың атшысы болған, екен сол соғыс жылдары.

Бір жолы редакциямызға "Жетісу" газетін көп жылдар басқарған Жақыпжан Нұрғожаев келіп Баянды Зәкіровты "Жетісудың" меншікті тілшілігіне аттай қалап сұрап алды. Үш-төрт жыл өткеннен кейін телефон шалып тұр Жәкең. Баяндының жоғары білімі жоқ екен ғой, –дейді облыстық газет редакторы.

– Ия, онда жоғары тәжірибе, жоғары біліктілік, жоғары жауапкершілік бар! –деймін Жақыпжанға. –  Ұнамаса қайырып бер "Еңбекшіқазаққа!".

– Жоқ, неге берейін жұмысын жақсы атқарып жүр. Бықсық сөз шығарып жүрген бір көре алмастар бар дағы, - дейді Жәкең.

Содан бері зейнеткерлікке шыққанға дейін "Жетісу" газетінің бір де бір саны Б.Зәкіровтің мақаласынсыз шықпаған десек қателеспеспіз.

Наурыз айы толы мерекелер, туған күндер, мерейтойлар. 1 наурыз – алғыс күні, 5 наурыз – қызметтесіміздің туған күні, 8 наурыз – қыз-келіншектер, аналар күні, 21, 22, 23 наурыз жаңа күн, жаңа көктем, жаңа жыл күні деп атап болып, Бәкеңнің, Баянды Зәкіров әріптесіміздің туған күнімен көмкеріп барып наурыз айын аяқтар едік кезінде.

Міне бүгін де Наурыз мерекесінің соңында 25 наурызда Баянды Зәкіров жетпіске толғанын тойлап отырар еді толғанып. Әріптестерінің ортасында, достарының, үлкен отбасының, ұл-қыздары, немере-шөберелерінің ортасында.

Әттең... Әттең өмір шындығы өзгеше. Бірақ ұрпақтары, ұжымдастары, достары, ағайын-туыстары Бәкеңді ұмытпай естеріне алып, елінің амандығын, немере-шөберелердің жарқын болашағын тілеп ізгі ниеттерін білдіруде.

Әумин.

Хайролла АХМЕТЖАНОВ.          

Күйбең тіршілікте бала-шағаның қамы үшін еңбек ете жүріп барлық нәрсеге қол жеткізу мүмкін емес қазіргі уақытта. Әсіресе, нарықтық заманда баспаналы болу оңайға соқпайтыны анық. Осы орайда, Мемлекет басшысы «7-20-25» бағдарламасын қабылдап, қазақстандықтардың жаңа үй сатып алуына жеңілдік жасап берді. Алайда, Масақ ауылының тұрғыны Руслан Қарақойшиев мемлекеттік бағдарламасыз-ақ баспанаға ие болып, қоныс тойын тойлады жақында. Адал еңбек еткен жұмысшысына облыстық мәслихат депутаты, «Баттал» шаруа қожалығының басшысы Қуат Сұлтанғазиев Масақ ауылынан үй сатып алып берді.

«Нұр Отан» партиясының «Наурыз челлендж» акциясы аясында үйлі болған отбасының қоныс тойына аудандық партия филиалы төрағасының бірінші орынбасары Қуат Байғоджаев, ардагерлер кеңесінің төрағасы Тілеулес Ұзақов арнайы барып, құттықтады. Қонақтарды ақ дастархан жайып күтіп алған отанасы Нұржан Оспанбаева депутат Қуат Елеусізұлына ризашылығын білдірді:

– Бүгінгі таңда біз секілді қарапайым жұмысшылар үшін үй сатып алу оңай емес. Осы күнге дейін ата-енемнің үйінде тұрып келдік. Екі қызым сол жерден мектепке баратын, ал кіші ұлым әкесінің жанында фермада жүретін. Жолдасымның еңбегін елеген Қуат Елеусізұлына алғысымыз шексіз. Ол кісінің арқасында бөлек отау тігіп, ұлымыз алғаш рет балабақша табалдырығын аттады. Үйіміз кең әрі жылы. Бөлмелері әр отбасы мүшесіне артығымен жетеді – дейді.

Үй иелерін құттықтаған қонақтар ақ тілектерін жеткізіп, жылы лебіздерін білдірді. Қанға сіңген асыл қасиеттерді бойына жиып, өзгелерге үлгі бола білген Қуат Сұлтанғазиевке алғыстарын жеткізді.

– Менің ата-анам мал шаруашылығы-мен айналысқан. Ата жолын қуып, осыдан бес жыл бұрын «Баттал» қожалығына жұмысқа орналастым. Қазір сонда жалпы шаруашылықтың меңгерушісі болып еңбек етемін. Бүгінде басшылардың барлығы қызметкерлеріне қолдау білдіріп, баспана алып бере бермейді. Баспана былай тұрсыншы, кейбіреуінің көңілінен шығып, жұмыс орныңды сақтап қалу үшін барыңды саласың. Аллаға шүкір, бала-шағамның несібесі болар, адал да қайырымды басшыға кез болдым. 5 жылдық еңбегімді елеп, үй алып берді. Күрмеуі қиын мәселеміз шешілді, ендігі кезекте алаңсыз жұмысымды жалғастырамын – дейді қуаныш иесі.

«Баттал» шаруа қожалығында 5 жыл бойы жұмыс істейтін Русланға басшысы үй сатып алып беруге ниет білдірген. Ал баспана таңдауын Русланның еншісіне қалдырған. Осылайша ұзақ уақыт үй іздеген Руслан өзінің туып-өскен ауылы Масаққа келіп тоқтаған. Кеңес дәуірінде қосарланып салынған үй 7 бөлмелі. Жарық тартылған, ауыз су үйдің ішінде. Ауласы айтарлықтай кең, оның үстіне мектеп пен балабақшаға жақын орналасқан. Бағасы да көңілге қонымды, 4,7 млн теңге.

Руслан мен Нұржанның шаңырағынан дәм татып, құттықтаған қонақтар жұмыс барысымен танысу мақсатында «Баттал» шаруа қожалығына ат басын бұрды. 1997 жылы негізі қаланып, ірі қараны бордақылаумен айналысатын қожалықта «Қазақтың ақбас сиырын» қоса алғанда 400-ге жуық мал бар. Мұнда 12 адам адам еңбек етеді, 10 адам маусымдық жұмыспен қамтылған. Шаруа қожалығының басшысы Русланға ғана емес, қожалықтағы барлық жұмысшыларға өзінің жақынындай қарап, әрдайым көмек қолын созып жүреді. Ауылдағы қайырымдылық шараларына да үнемі атсалысып, жаңа жылда, жаңа оқу жылында балаларға қуаныш сыйлайды. Сондай-ақ, жақында Шелек ауылында өтетін бокстан республикалық чемпионаттың демеушісі.

– Бәріміз ұл-қыз тәрбиелеп, солардың болашағы үшін еңбек етіп жүрген соң, осындағы адамдарды да түсінемін. Сондықтан, қолдан келгенше көмектесіп отырамын. Болашақта қожалықтың ауқымын арттырып, жаңа жұмыс орындарын ашуды жоспарлап отырмыз. Сәйкесінше, қайырымдылық шаралары да жүйелі жалғасын табады – дейді облыстық мәслихат депутаты Қуат Сұлтанғазиев.

 Сардарбек НҰРАДИН.