Аудан аумағында мемлекеттің қолдауымен жеңілдетілген несие алып, жаңадан кәсіп ашқандар жетіп-артылады. Өндіріс көлемін ұлғайтып, кәсібін арттырғысы келетіндер үшін де барлық жағдай жасалған. Есік қаласының тұрғыны, кәсіпкер Құрылыс Бидахан жақында төмен пайызбен несие алып, бүгінде кәсібінің тасын өрге домалатуда.

«Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған бағдарламасы» арқылы 2 млн 900 мың теңге несие алған кәсіпкер бүгінде бірнеше адамды тұрақты жұмыспен қамтуда. Цехта тапсырыс арқылы түрлі жиһаздарды жасап шығарады. Жұмыстың барлығы арнайы станоктардың көмегімен атқарылады. Айтуынша, базарда дайын жиһаздарды сататын дүкені де бар, тапсырыс та жетерлік. Алдағы уақытта тағы да өндіріс көлемін ұлғайтып, жаңа жұмыс орындарын ашуды жоспарлап отыр.

Сардарбек НҰРАДИН.

1992 жылы ұжымшардан бөлініп, кооператив негізінде жұмыс жасаған қожалық 2006 жылы «Бакиров» шаруа қожалығы болып құрылған. Мұнда негізінен сүтті бағыттағы сиырларды ұстайды.

Қожалық басшысы Фарамус Бакировтың айтуынша, мүгінгі таңда мұнда жалпы саны 520 сиыр бар. Оның ішінде 170 басы сауын сиыр. Негізінен ферма 600 сауын сиыр ұстауға лайықталған. Келешекте сауылатын сиырдың санын 170-тен 600-ге жеткізуді жоспарлап отыр. Мұндағы сиыр сауу заманауи әдіспен жүзеге асады. Барлығы арнайы құрылғылардың көмегімен. Тәулігіне 2,5-3 тонна сүт нарыққа жіберіледі. Күніне 14-15 литр сүт беретін сиырлардың тұқымы да ерекше. Өткен ғасырдың 80 жылдары Германия, Латвия сынды Балтық елдерінен келген «Қара-ала» (Черно-пестрая) тұқымды ірі қаралар климатқа әбден үйреніп алған.

Қожалықта 30-ға жуық адам тұрақты еңбек етеді. Негізінен, механизаторлар мен сауыншылар. Орташа жалақылары 90 мың теңгеге жуық. Сонымен қатар, оларға барлық жағдай жасалған. Осында 8 отбасына арналған тұрғын үйлер орналасқан. Алыста тұратындар осы үйлерге қоныстанады. Балаларын мектеп-балабақшаға жеткізетін көлік те бар – дейді қожалық басшысы.

Елімізде осындай шаруаларға үлкен көмек көрсетілуде. Соның арқасында кәсіпкерлердің тынысы кеңеюде. Айтар болсақ, шаруа қожалықтағы 1 литр сүтке мемлекет 15 теңге субсидия береді. Яғни, жылына 17-18 млн теңге қайырымсыз субсидия алады. Оған қоса, жерге себетін тұқымдардың 50 пайызын мемлекет қаржыландырады. Биыл несиеге бірнеше трактор сатып алған, соның 50 пайызын мемлекет төлеген. Күнделікті қолданып жүрген дизель отыны да арзандатылған бағамен беріледі.

Сардарбек НҰРАДИН

Шағын және орта кәсіпкерлік – ел экономикасын тіреп тұрар алып бағаналардың бірі. Мемлекет байлығы саналатын газ бен мұнай қорының осы жүзжылдықта таусылары сөзсіз. Сондықтан, бизнес ортаны дамыту арқылы біз болашағымызды айқындай аламыз. Бұл турасында Елбасы Н.Ә.Назарбаев биылғы «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты Жолдауында айтып, екінші басымдықты кәсіпкерлік саласына түсірген болатын.
«Біздің стратегиялық мақса-тымыздың бірі – елдің ішкі жалпы өніміндегі шағын және орта бизнестің үлесі 2050 жылға қарай кем дегенде 50 пайыз болуын қамтамасыз ету. Бұл – өте өршіл мақсат, бірақ оған қол жеткізуге болады» – деген Мемлекет басшысы аталған межеге қол жеткізу үшін орындалар қадамдарды нақтылап берді. Сонымен қатар, кәсіпкерлік саласын дамытуда көптеген бағдарламалар қолға алынды. Осы бағдарламалар мен жеңілдіктердің жемісін аудан тұрғындары көруде.
Ауданымыздың экономика-лық даму көрсеткішінің негізгі қантамырларының бірі ауылшаруашылығы мен шағын және орта бизнес екендігі баршаға аян. Аталған салада экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың үштен бір бөлігі еңбек етуде. Сондықтанда, дәл осындай бағдарламалар аясында ауыл шаруашылығы, кәсіпкерлік саласында да бірқатар үлкен жобалар жүзеге асырылды.
Бизнестің жоғары деңгейде дамуын қамтамасыз ету үшін мемлекет тарапынан әртүрлі қолайлы экономикалық және құқықтық жағдайлар жасалынып, қолдау тұрақты түрде көрсетілгендіктен шағын және орта бизнес жоспарлы дамуда. Қазірдің өзінде қайта оқудан өтіп, несие алып, кәсіпкерліктің тізгінін ұстауға ниет білдірушілердің саны күн санап артып келеді. Аудандық жұмыспен қамту орталығының мәліметіне сүйенсек, «Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған бағдарламасының» екінші бағыты (Жаппай кәсіпкерлікті дамыту) бойынша өз ісін ашып және кәсібін ұлғайту мақсатында 600-ге жуық адам шағын несие алуға ниет білдірген. Аталған бағыт бойынша сәуір айынан бастап «Бастау бизнес» жобасы бойынша 226 азамат оқу курстарынан өткен. Өтінішін жазып, оқып қана қоймай, нақты іске көшкендер азаматтар да жеткілікті. Ағымдағы жылдың 1 қазанына дейін 53 азамат 230 млн 68 мың теңге көлемінде несие алды. Оның ішінде «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» акционерлік қоғамы бойынша 39 адам 154 млн теңге шағын несие және «Ырыс» «Еңбекші несие» несие серіктестіктері арқылы 14 адам 76 млн 68 мың теңге көлемінде қаржы алған. Берген өтініші бойынша қаражатын алғандар бүгінде кәсібін дөңгелету үстінде.
Туристік сала да кәсіпкерліктің бір бағыты болып саналады. Аталған бағыт бойынша кешенді шаралар жүзеге асырылып, туризммен қатар, кәсіпкерліктің де тамырына қан жүгіруде. Аудан бойынша туризм саласын дамыту мақсатында бірнеше бағытты шаралар қабылданды. Түрген шатқалының 6 шақырымында жоба құны 10 млн теңге болатын этно-мәдени қалашықтың құрылыс жұмыстары аяқталуда.
Малыбай ауылдық округіне қарасты Шелек өзенінің бойында жүзу спорты негізінде, кемпинг лагерінің құрылыс жұмыстары жүргізіліп, іске асырылды. 2016-2017 жылдар аралығында екі қонақ үй кешенін, 2020 жылы ауданымыз үшін маңызды үлкен жоба аспалы жолы бар таушаңғы курортын салу жоспарлануда. Бүгінгі күнде аталған жобаның техникалық-экономикалық негіздемесі жасалынуда. Аудан экономикасын дамыту мақсатында тартылған негізгі инвестициялар көлемі 2017 жылдың 1 қыркүйегіне 16,3 млрд. теңгені құрап, тиісінше 2017-2018 жылдар аралығында 10 инвестициялық жобаны жүзе-ге асыру көзделуде.
Ауылшаруашылық саласы кәсіпкерлікті дамыту мен тұрғындарды жұмыспен қамту-дың бір көзі болып саналады. Аграрлы ауданымызда аталған секторды дамыту мақсатында жүйелі жұмыстар атқарылуда. Алдымен статистикаға көз жүгіртсек, 9 айдың қорытындысы бойынша ауданда 61,4 млрд теңгенің ауылшаруашылық өнімі өндірілді. Бұл 2015 жылмен салыстырғанда 8,1 пайызға артық. Демек, ауылшаруашы-лығы саласында еңбек еткен тұрғындар мемлекет тарапынан жасалып жатқан көмек арқылы табыс көлемін ұлғайтуда. Сонымен қатар, жалпы ішкі өнімнің артуына үлес қосуда. Аудан бойын-ша 3586 га жүзім, 4601 га жерге жеміс-жидек отырғызылған, оның 3928 га алқапты алма бақтары құрайды. Соңғы жылдары бізде интенсивті жеміс-жидек отырғызу қарқынды жүргізіліп келеді. 2017 жылы «Био Терра», «Степной холм», «АррІе World» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктері және «Агро сад», «Мэлис» шаруа қожалықтары қосымша жаңа технологияны қолдана отырып барлығы 395 гектар аумаққа бақтар отырғызған. Сондай-ақ, елімізде алғаш рет Орта Азиядағы ең үлкен жаңғақ бағы пайда болады. Түрген ауылының маңындағы 20 гектар жерге демонстрациялық әртүрлі сорттағы жаңғақтар егіліп, тәжірибеден өткізілуде.
Ауылшаруашылығы сала-сының қызметкерлері де мемле-кеттік бағдарламадан құралақан емес. «Аграрлық несие корпорациясы» акционерлік қоғамы арқылы «Сыбаға» бағдарламасы бойынша 300 бас ірі қара, «Алтын асық» бойынша 700 қой, «Кұлан» бағдарламасы аясында 100 жылқы сатып алынды.

Сардарбек НҰРАДИН.

«Ұлы тұлғаларын білмейінше бірде-бір дәуірді дұрыстап тану мүмкін емес. Адам тарихының айнасынан біз тарих көшінің жүрісін ғана аңдап қоймаймыз, оның рухын тынысын сезінеміз. Алаштың басты мақсаты қазақ қоғамын

бірте-бірте өзгертіп, заманға бейімдеу еді. Алаш арыстары бізге мемлекеттік идеясын ту етіп көтеруді табыстап кетті. Тарихтың қай кезеңінде болсын, олар өз ұлтының бетке ұстар мақтанышы болып келген».

 Н.Ә.Назарбаев.

Менің соғыстан кейін өмірге келген замандастарым, соғысқа дейінгі қазақ елінің ұрпақтары ел тарихында айшықты із қалдырған, өркениетті демо-кратиялық бейбіт жолмен қазақ мемлекетінің іргета-сын қалау үшін күрескен Алаш ардақтылары туралы мәліметтен бейхабар еді. Өйткені Кеңес Одағы құрамын-дағы қазақ республика-сының тарихын пышақтың қырынан аз-ақ қалың тарих оқулығынан оқыдық. Соның өзінде де Алаш қозғалысының қайраткерлерін халық  жауы ретінде ғана көрсетті кеңестік идеология ықпалындағы тарихшылар. Биыл азаттық үшін, мемлекеттіліктің негізін қалау үшін арпалысқан арыстар қозғалысына жүз жыл толып отыр. Осы тарихи оқиғаға орай Мемлекет тарихы институты мен Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университеті «Рухани жаңғыру: Алаш және азаттық идеясының сабақтастығы» тақырыбында халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция өткізді Астана қаласында 10 қарашада.

Жиынға қатысып сөз сөйлеген Қазақстан Республика-сының Мемлекеттік хатшысы Гүлшара Әбдіхалықова ҚР Президенті Нұрсұлтан Назар-баевтың құттықтауын оқыды:

«Алаш қозғалысының ХХ ғасыр басындағы қазақ халқының саяси-əлеуметтік құқықтарын қорғау, ұлттық бет-бейнесін сақтап қалу жолын-дағы күресі, азаттық үшін күрестің жарқын беті болып табылады. Алаш арыстарының пассионарлық идеялары біздің ата-бабалырымыздың азаттық алу, дербес мемлекет құру жолындағы сан ғасырлық аманатымен ұштасып жатыр. Сол кездегі ұлт зиялылары арман еткен мемлекет тəуелсіздігіне бүгінгі ұрпақ қол жеткізді. Еліміз егемендік алып, əлемнің алдыңғы қатарлы елдерімен терезесін теңестіріп отыр. Мен «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаламда: тағылымы мол тарихымызды зерделеуге, төлту-ма мəдениетімізді қолдауға қатысты нақты міндеттерді атап көрсеттім. Біз қоғамдық сананы қазіргі заманға сай жаңғырту арқылы елімізді жаңартуды мақсат тұтып отырмыз. Еліміздің экономикалық əлеуеті артқан сайын, халқымыз бай рухани мұрасын дəріптеуге де зор мүмкіндік жасалады».

ЭКСПО-2017 аумағындағы Конгресс орталығының ауқымды залына еліміздің барлық аймақ-тарынан, Астана, Алматы қала-ларынан келген оқымыстылар, жазушы-журналистер, зиялы қауым өкілдері қатысқан кон-ференцияның еліміздің Елбасы Н.Ә.Назарбаев ұсынған Рухани жаңғыру идеяларын іске асыру жолындағы маңызды кезең болғаны анық.

Конференцияға қатысушы ретінде, елімізге танымал азаматтардың баяндамаларынан түйген ойлар төмендегідей.

Тәуелсіздік қолға тигеннен кейінгі ширек ғасырдан асқан кезеңдегі жаңғыртуларды батыл жалғастыру керек. Мысалы, Уральск қаласын – Орал, Актюбинскіні – Ақтөбе, Алма-Атаны – Алматы, Боровоены – Бурабай деп өзгерттік. Бірақ Петропавл, Павлодар сынды еліміздің солтүстігіндегі ірі қалаларымыз өзінің ежелгі Қызылжар, Кереку атауларын қайтара алмай отырғаны қынжылтады. Ал Көкшетаудан Қостанайға беттеген күре жол бойындағы елді мекендер атары елге беймәлім кісі аттарымен Еленовка, Антоновка, Киририлловка тағы басқа «овкалармен» міз бақпай осы күнге дейін тұр. Абырой болғанда осы жол бойындағы аты алашқа әйгілі Айыртау өз атын қайтарып, осы аудан орталығының іргесінде мәңгілік дамылдау мекенін тапқан Қарасай, Ағынтай батырлар бейіті орналасқанын білеміз.

Бұл да үлкен жетістік дей тұрғанмен ұсақ-түйек мәселе емес екендігіне назар аударды конференцияға қатысушылар.

Конференция мінберінен кезек-кезек баяндама жасаған отандық жəне шетелдік ғалым-дар, бір ғасыр өткен алаштық-тар идеясына тарихи тұрғыдан баға беріп, Алашорда үкіметі кеңестік басқаруға қарсы балама билік ретінде құрылған ұйым десе, Парламент Мəжілісінің депутаты, саяси ғылымдар докторы Қуаныш Сұлтанов, дербес мемлекет құруды көздеген алаш арыстарының талаптары дəл бүгін іске асып отырғанын, сол себепті, тəркіленген тарихымызды қалпына келтіріп, аталарымыз армандаған тəуелсіздік, бостандық, теңдік, құқықтық, жасампаздық идеяларды келер ұрпақтың жадына сіңіру асыл мұратымыз екенін жеткізді.

Сонымен қатар көпшілік қауым Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының төрағасы Нұрлан Оразалин бастаған отандық зиялылармен бірге, əзербайжандық ғалым Мұса Ғасымлы, өзбекстандық тарихшы Ильхомжон Саидов, қырғыз профессоры Зайниддин Қурбанов, башқұрт оқымыстысы Марсель Фархшатовтың алаш арыстарына қатысты баяндамаларын тыңдады.

Азаттық жолында өз өмірлерін қиған алашордашылар азаматтық белсенділікті, сауаттылықты дамыту үшін де аянбай еңбек еткені аян. Осы жолдағы алаш арыстарының аттары белгілі. Ал осы қозғалыстың қатардағы мүшелері неге белгісіз болып қала бермек? – деген сұрақ туындады конференция барысында. Бұған жауап ретінде «Қаһармандар» қоғамдық қоры құрылғаны туралы ақпарат та айтылды.

Алашорда қозғалысы туралы қазақ тілді бұқаралық ақпарат құралдары кеңінен жариялап жатса, еліміздің орыс тілді БАҚ-тары әрісі бұл тарихи оқиғаға топырақ шашып, берісі үнсіз қалып жатқаны да шындық.

Сонымен қатар конференция Алашты таптық қозғалыс деген ұғымнан аластатып ұлт-азаттық, өзін-өзі билеуге ұмтылған саяси партия деп бағалауды, осы тұрғыда саяси ағартушылық әдебиетте, тарих оқулықтарында түзетулер енгізуді ұсынып, бұл істегі енжарлықты да жою жөнінде пікір айтылды.

Конференцияның идеялық ұраны болған Н.Ә.Назарбаев-тың «Егер жаңғыру елдің ұлттық рухани тамырынан нәр алмаса ол адасуға бастайды» – деген сөздері тарихи оқиғаларды, оның ішінде Алаш қозғалысын әділ бағалап, ел дамуына тиімді қолдануға шақырады.

Хайролла Ахметжанов.