Ел мен елдің арасын туыстық қарым-қатынаспен жалғайтын қыз балаға артылар жауапкершілік қашанда ауыр болған. Ол – өскенде елінің көркі, ұзатылғанда – барған жерінің берекесі, ұрпақ өрбіткенде – ең асыл жан АНА. Пайғамбарымыз (с.ғ.с): «Кімде-кім үш қыз өсіріп, оларға жақсы тәрбие берсе, жақсылық жасаса, Алла ол кісіні жәннатына кіргізеді», – дейді. «Дүниеге қыз келген уақытта, Алла ол жерге періштелерін жіберіп, сәлемін айтып: «Мына үйдің тұрғындары, сендерге сәлем болсын», - дейді. Періштелер қанаттарымен жаңа туылған қызды қорғаштап: «Қандай әлсіз, қорғансыз еді, әлсіз денеден шықты. Егер әкесі оны тәрбиелеп өсірсе, қияметке дейін оған Алланың жәрдемі болады» делінген аяттарда. Жалпы, қыз баланың қазақ халқының өміріндегі алар орны биік, маңызы жоғары, тәрбиесі – талдан да нәзік...
Осының бәрін терең ойлап, алыстан зерделеген бабаларымыз «қызға қырық үйден тыю, қала берді қара күңнен тыю» деген. Сөйтіп, қыздың тәлім-тәрбиесіне ерекше мән беріп, салмақты міндет жүктеген. Қызды тыйып ұстау – тірсектен қағып, еңсесін езу емес, қырық үйден, тіпті, қара күңнен де бір абзал өнеге үйреніп, ұлағатты сөз естіп, оңды талғам көрсін дегені. Қыз баланың ақылды да инабатты, өнерлі де өнегелі болып толысуына ата-анамен бірге ағайын-туған, ауыл-аймағы да жауапты екенін меңзейді. Қызды тектеп ұстауды көздейді. Тыю деген, міне, осылардан құралған. Оң жақтағы кезде жүз жігіттің арманы болса да, қызға бір азаматтың адал жан-жары болу – парыз екенін санасына сіңірген. Ата-бабаларымыздың салып берген сара жолынан жаңылып, адасып жүрген бүгінгі кейбір қыздарды көріп, естігенде жан-дүниең еріксіз езіледі.
Дамыған ғасырдың білімді, бірақ тәрбиесіз қыздары қазақ атына дақ түсіруде бүгінде. «Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы» деп Әбу Насыр әл-Фарабидің айтқанына сөз жүзінде емес, іс жүзінде куә болып жүрміз, өкінішке орай. Жыл сайын шетелде білім алып жатқан қаракөз қыздарымыздың ішінде жат құшағында кеткендер саны артқанымен қоймай, бірі қылмысқа барса, бірі азаматтық некеде тұрып, балалы болуда, енді бірі, тіпті, сол «күйеуінің» қолынан қаза тауып, келеңсіздікке ұшырап жатқанын жиі естіп жүрміз. Мәселен, осыдан біршама жыл бұрын жерлесіміз Әсел Әбдіғаппарова азаматтық некедегі күйеуі америкалық жігітпен бірге жазықсыз жанды жер жастандырған болатын. Тіпті, ол «күйеуінің» қылығына қарсы тұрудың орнына бірлесе отырып, мәйітті көмуге де көмектескен екен. Сол себепті де Әселге Америка заңы бойынша өлім жазасы кесілген еді. Бірақ бұған еліміздің Сыртқы істер министрлігі араласқандықтан, өлім жазасының орнына қырық жылға бас бостандығынан айырылады. Кейін анықталғандай, халықаралық білім бағдарламасы бойынша АҚШ-та оқу үшін Әсел емес, оның інісі Әсет емтихан тапсырыпты. Белгілі бір себептерге орай, Америкаға Әсел аттанады. Бірақ, ол ата-ананың сенімін ақтай алмай, туған-туысы мен қазақ жұртын әлем алдында ұятқа қалдырды.
Ал, Австралияда білім алып жатқан 22 жастағы Сағынай Батырханованың тағдыры да талай жанның жанын түршіктірді. «Болашақ» бағдарламасы бойынша Австралиядағы «Гриффит» университетінің бірінші курсында оқыған Сағынай Батырханованы азаматтық некеде тұрып жатқан күйеуі «пышақтап өлтірді» деген суық хабар ел ішін жайлап кеткен еді. Ал біздің «күйеу баламыз» өзінің кінәсін мойындаған болатын. Бұл хабардың артынша-ақ ғаламтор беттерінде Малайзияда оқитын бір қазақ қызының некесіз бала туып, сәбиді қоқыс жәшігіне лақтырғаны өріп жүрді. «Көкек ананың» қылмысы әшкереленіп, ол құқық қорғау қызметкерлерінің құрығына ілін-ген болатын. Осылайша, бар-жиған тергенін қалтасына салып беріп, шетелге қыздарын оқуға жіберген ата-ананың арманының күлі көкке ұшып, үміті өшті.
Осы тұста жазушы Зейнеп Ахметованың: «Бүгінгі қыз бала – ертеңгі біреудің оң жағын қызартып, отау тігетін келіні. Одан кейін ақ жаулықты ана болады. Әрі қарай бір әулеттің ұрпағын тәрбиелейтін әже міндеті мойнында. Қыздары тексіз елдің іргесінен ырыс кетеді. Біз ел боламыз десек, қазақтың қазақтық қасиетін сақтаймыз десек, ең алдымен қыздарымызға жақсы тәрбие беруіміз керек» дегені ойға оралады. Жақсы тәрбиені беретін кім? Ол – Ана. Ол – Әке. Ол – ата мен әже. Ол – қоршаған ортасы. Осы төртеуі түгел болғанда, төбеміздегі қара бұлт сейілетініне сенім мол.
Алмагүл НҰҒМАН.
