Көршілердің, базардағы саудагерлердің, автобустағы жолаушылардың ертеңгілік уақытта жаңалықтармен бөлісуінен бастап бұқаралық ақпарат құралдарының (БАҚ) телерадиохабарларына, газеттердегі мақала, хабарландырулары мен жарнамаларына, ғаламтор-интернет парақша-сайттарына дейін ақпараттар алаңы болып есептеледі.

Бүгінгі күні адам баласы ақпаратсыз алға қадам баспайтыны анық. Сол ондаған ақпарат тасмалдаушысы, таратушысы – газеттің алатын орны жеке адам өмірінде де, қоғамда да ерекше.

Жүздеген баспасөз құралдарының ішінде аудан газеті оқырманға, тұрғындарға ең жақын болып есептеледі. Олай дейтінім аудан көлемі, мемлекеттік әкімшілік құрылымының баспасөз құралын тарататын ең кіші бөлігі. Яғни газеттің аудан елдімекендерінде болып жататын өзгерістерді жиірек және сол ауылдардан деректерді бұрынырақ алып жариялау мүмкіндігі де қашықтағы облыс орталығынан, одан да алыс-тағы ел астанасынан молырақ екені рас. Менің бір жақсы танысым демократияның алғашқы қадамдары қарыштап тұрған заманда – тоқсаныншы жылдар ортасында сайлауалды бағдарламасын жарияламақ болып, менімен ақылдасты. Мен, әлбетте, өзім басқарып отырған газетті ұсындым кандидаттың бағдарламасын жариялауға.

– О не дегенің, қайдағы бір аудан газетіне бастырғанша, беделді орталық газеттердің біріне бермеймін бе?! – деп ыршып түсті бір көрген білісім.

– Өзің біл, – дедім оған, – біздің газеттің ауданымыз бойынша он мыңнан аса таралым-тиражы бар. Ал өзіңіз айтып отырған орталық газеттің республика бойынша бізден он бес-жиырма есе көп таралымы бары рас. Бірақ ауданымыздағы таралымы жергілікті газеттен сол он бес-жиырма есе төмен.

Екі көрген таныс кандидатымның алған дауысы бес пайызға да жетпеді. Ол кезде қазіргідей партиялық тізіммен емес, бір мандатты сайлау округтері бойынша өткізілетін еді мәжіліс сайлауы.

Айта-айта, жаза-жаза «жауыр» болған бір мысалымды қайталасам, қателік болмас.

Ауылшаруашылық нысан-дары жекешеленіп жатқан кезеңде мен білетін шаруа қожалығының басшысы жүгері тұқымын жүк машинасын жалдап, көрші мемлекеттен жеткізгені бар. Ал өз ауданымыздағы тұқыммен айналысатын кәсіпкер газетімізге «Жүгері тұқымын сатамын» деген жарнама берген болатын. Газет жаздырып алмақ тұрсын, оны оқымайтын құрдасыма (кейін достасып кетіп едік): «Көрші елден әкелген тұқымыңа кеткен шығының мен газетке жазылуға кетер қаржыңды салыстырып көрші», – деймін. 

«Міне, жарнама – нарықтың қозғаушы күші дейтініміз сондықтан», – деп ақыл айтып, мысқылдай түстім таныстықтан достыққа өткен фермерге.

Сол жарнамалар, жол белгілері, мекеме-кәсіпорын маңдайшалары тек мемлекеттік тілде, яғни, қазақ тілінде жазылатын болды деген жағымды жаңалық жетті ҚР Парламенті Мәжілісі жақтан. Сенат бекітіп, еліміздің Президенті қол қойған Жарлықты күтеміз. Расында да сонау өткен ғасырдың алпысыншы жылдары үш жыл әскери өмірім Украинаның Днепропетровскіде өткенде қаланың әр көшесінде «Перукарня» деген маңдайша, жарнамалар соншалықты көп болғанына таңданып едім: «Неге пекарня-наубайхананы сонша көбейткен? Неге оны соншама жарнамалайды?» – деп. Сөйтсем, «перукарня» дегені орысша «парикмахерская», біздіңше «шаштараз» екен ғой. Ал қазақша жазылған «асхана», «мейрамхана», тағы басқа «ханалар мен паналарды» түсінбейтін өзге ұлт өкілдерін тауып көр! Міне, осы тақырыпты, одан басқа да ұлт мәселелерін көтеріп келеді және алдағы уақыттарда да назарда жіті ұстауға тырысады газетіміз.

Ең басты тақырыптардың көш бастаушысы – елдік мәселесі. «Ел боламын десең – бесігіңді түзе» деді әлемдік аты бар Әуезов Мұхтар – классик жазушымыз. Бүгінгі әлемді алаңдатып отырған індеттің кері әсерінен жас ұрпаққа білім беру мәселесі өте күрделеніп кетті. Осы жағдайға қарамай денсаулық, амандық мәселелерін алдыңғы кезекке қоя отырып, тәрбие мәселелеріне де зор назар аударылып, ел болашағы – жас өркеннің білімді, білікті, денсаулығы мықты ұрпақ болып, ел тірегі болып өсуі назарда.

Теледидардың, ғаламтордың жыл санап емес, күн санап дамып жатқан уақытта сол техника, ақпараттық технология құралдарының кері әсе-рінен жас өркенді қорғау мәселесі де бірге кірді өмірімізге. Интернет-ғаламторда бейбастақ мәтіндермен қатар, одан да ұятсыз фото, бейне материалдар тежеусіз өтіп жатыр. Қазақ мектептерінде оқып жүрген бастауыштың балапандары орысша былдырлап, ана тілін ұмытудың алдында тұрған мысалдарды жазады ата-аналар. Неге олай деп өз немерелерімнің бос уақытта теледидардың қандай каналдарын қарайды деп бақыласам, саусақпен санарлық өз телеарналарымыздан тыс ондаған деуге сыймай жүздеген санға шығып кеткен шетелдік телеканалдар еркін сайрап тұр елімізде. Ертеңгілік балаларға арналған мультфильмдерінен бастап, түс ауа ересектер өміріндегі оқиғаларды көрсететін бір каналдан ересектердің өзі ұялатын дүниелерді көрсетіп жатады екен. Неше түрлі өрескел сөздер, әдепсіз көріністер, адамдар арасындағы ұрыс-керіс, атыс-шабыс фильмдер ел телеарналарында өріп жүр.

Оған үкімет жауапты, телеканалдар басшылығы жауапты дерсіздер. Иә, дұрыс айтасыздар. Бірақ ата-аналар да үлкен жауапкершілік жүгін арақлайтынын ұмытпайық. Кез келген ас мәзірін қабылдай бермейтініміз сияқты, әлемдік деңгейдегі ақпарат алаңынан өзіміздің елдік, ұлттық ұстанымымызға сай ақпаратты, өнер туындыларын таңдап, жас өскінге ұсына білу, жағымсыз, менталитетімізге жат дегендерін шектей білу, керек десеңіз тосқауыл қоя білу де өнер.

Газеттің алдағы уақыттарға қоятын жүгі деп, оқырманға ой салып қана қоймай, болашағымыздың оң болуына сеп болатын, ықпал ететін әрекеттер жасасақ деген тақырыптардың бір тармағын ақпарат алаңына ұсынып отырмыз.

Х.АХМЕТЖАНОВ