Медициналық қалдықтарды (әрі қарай мәтін бойынша –МҚ) жинау, сақтау мен тасымалдауға қатысты сұрақтар ҚР ДСМ 25.12.2020ж. №ҚР ДСМ-331/2020 «Өнідіріс және тұтыну қалдықтарын жинауға, пайдалануға, қолдануға, залалсыздандыруға, тасымалдауға, сақтауға және көмуге қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидаларды бекіту туралы бұйрығы мен ҚР ДСМ 11.08.2020ж. №ҚР ДСМ-96/2020«Денсаулық сақтау нысандарына қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидаларды бекіту туралы бұйрықтарымен реттеледі.
Медициналық қалдықтар - медициналық қызметтер көрсету және медициналық манипуляциялар жүргізу процесінде түзілетін қалдықтар.
Медициналық қалдықтардың қауіптілігі бойынша негізгі 5 сыныпқа бөлінеді, және оларды жинау, тасымалдау, сақтау олардың қауіптілігі дәрежесіне сәйкес жүзеге асырылады:
1) «А» сыныбы – ҚТҚ-ға (қатты тұрмыстық қалдықтар) ұқсас қауіпті емес медициналық қалдықтар;
2) «Б» сыныбы – қауіпті (эпидемиологиялық) медициналық қалдықтар;
3) «В» сыныбы – өте (эпидемиологиялық) қауіпті медициналық қалдықтар;
4) «Г» сыныбы – құрамы бойынша өнеркәсіп қалдықтарына ұқсас токсикологиялық қауіпті медициналық қалдықтар;
5) «Д» сыныбы – радиоактивті медициналық қалдықтар.
«А» сыныбындағы медициналық қалдықтар - коммуналдық-тұрмыстық қалдықтардан құрамы бойынша ерекшеленбейтін, қауіпті қасиеттері жоқ қалдықтар.
«Б» сыныбындағы медициналық қалдықтар - эпидемиологиялық қауіпті медициналық қалдықтар (инфекцияланған және әлеуетті инфекцияланған қалдықтар). Қанмен және басқа да биологиялық сұйықтықтармен ластанған материалдар және аспаптар. Патологиялық-анатомиялық қалдықтар, органикалық операциялық қалдықтар (ағзалар, тіндер). Инфекциялық бөлімшелердің тамақ қалдықтары, патогендігі III-IV топтардың микроорганизмдерімен жұмыс істейтін микробиологиялық, клиникалық-диагностикалық зертханалардың, фармацевтикалық, иммундық-биологиялық өндірістердің, виварийлердің биологиялық қалдықтары мен пайдалануға жарамсыз тірі вакциналар.
«В» сыныбындағы медициналық қалдықтар - төтенше эпидемиологиялық қауіпті медициналық қалдықтар (аса қауіпті және карантиндік инфекциялық аурулармен ауыратын науқастармен жанасқан, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласында төтенше жағдайлардың пайда болуына алып келуі мүмкін және аумақты санитариялық қорғау бойынша іс-шараларды жүргізуді талап ететін материалдар. Патогендігі I-II топтағы микроорганизмдермен жұмыс істейтін зертханалардың, фармацевтикалық және иммундық-биологиялық өндірістердің, анаэробты инфекциялы аурулармен және туберкулезбен ауыратын науқастардың сол сияқты туберкулез қоздырғышымен жұмыс жасайтын микробиологиялық зертханалардың қалдықтары).
«Г» сыныбындағы медициналық қалдықтар - токсикологиялық қауіпті медициналық қалдықтар (пайдалануға жатпайтын дәрілік, оның ішінде цитостатиктер, диагностикалық, дезинфекциялау құралдары. Құрамында сынап бар заттар, аспаптар мен жабдықтар. Фармацевтикалық өндірістердің шикізаттары мен өнімдерінің қалдықтары. Жабдықты, көлікті, жарықтандыру жүйелерін пайдалану қалдықтары).
«Д» сыныбындағы медициналық қалдықтар - радиоактивті медициналық қалдықтар (құрамында Қазақстан Республикасының атом энергиясын пайдалану саласындағы заңнамасымен белгіленген, радиоактивті заттар үшін регламенттелген мәннен асатын мөлшерде және шоғырлануда радиоактивті заттар бар).
МҚ-ды жинау үшін бір рет қолданылатын, су өткізбейтін қаптар, пакеттер, металл және пластик сыйымдылықтар, жинауға және қауіпсіз кәдеге жаратуға арналған контейнерлер пайдаланылады. Қауіпті қалдықтарды жинауға арналған металл және пластик сыйымдылықтар, контейнерлердің ауызы тығыз жабылады. МҚ-дың әр сыныбы үшін контейнерлер, ыдыстар мен пакеттер әртүрлі бояумен таңбаланады. Контейнерлердің конструкциясы су өткізбейтін болуы қажет.
Атап айтқанда: "А" сыныбы қалдықтары – қара түсті, "Б" сыныбы – сары түсті, "В" сыныбы – қызыл түсті және "Г" сыныбы – ақ түсті.
«А» сыныбындағы медициналық қалдықтарын жинау көп рет қолданылатын сыйымдылықтарда немесе бір рет қолданылатын пакеттерде жүзеге асырылады. Қалдықтарды жинауға арналған сыйымдылықтар мен арбалар «Медициналық қалдықтар. «А сыныбы» деген тиісті жазумен таңбаланады.
«Б» және «В» сыныптарына жататын медициналық қалдықтарын жинауға: түсі сары немесе сары түсті таңбалауы бар бір рет қолданылатын жұмсақ (пакеттерге) немесе қатты тесілмейтін қаптамаға (контейнерлерге) жиналады. Қаптаманы таңдау қалдықтардың морфологиялық құрамына байланысты болады.
Шанышпалы және үшкір заттар алдын ала бөлшектелмей және дезинфекцияланбай, тесілмейтін және суға төзімді қауіпсіз жинауға және кәдеге жаратуға арналған контейнерге (әрі қарай ЖҚКЖК) жиналады;
"Б" сыныбының органикалық, сұйық медициналық қалдықтарын жинау үшін олардың герметикалығын қамтамасыз ететін қақпағы бар суға төзімді контейнерлер пайдаланылады.
ЖҚКЖК көлемінің төрттен үш бөлігінен асырылмай толтырылады. ЖҚКЖК толтырылғаннан кейін қақпақпен тығыз жабылады және үш тәуліктен асырмай сақталатын медициналық қалдықтарды сақтауға арналған арнайы үй-жайға жіберіледі;
«Г» сыныбындағы медициналық қалдықтары бөлімшенің атауы, күні және қалдықтарды жинауға жауапты адамның Т.А.Ә. көрсетілген "Медициналық қалдықтар. "Г" сыныбы" деген тиісті жазуы бар таңбаланған сыйымдылықтарға жиналады.
"Б" сыныбының патологиялық-анатомиялық және органикалық операциялық медициналық қалдықтары (ағзалар, тіндер және тағы басқалар) кремациялануға (өртелуге) немесе зиратта арнайы бөлінген учаскеде көмілуге жатады. Инфекциялық аурулармен ауырған науқастардың қалдықтарын қоспағанда, мұндай медициналық қалдықтарды алдын ала залалсыздандыру талап етілмейді.
"В" сыныбының медициналық қалдықтары денсаулық сақтау объектісінде физикалық немесе химиялық әдістермен міндетті залалсыздандыруға жатады. "В" сыныбының залалсыздандырылмаған медициналық қалдықтарын ұйымның аумағынан тыс жерлерге шығаруға жол берілмейді.
Сұйық биологиялық медициналық қалдықтар химиялық әдістермен залалсыздандырылғаннан (дезинфекциялаудан) кейін су бұру жүйесіне төгіледі.
"Б" және "В" сыныбының медициналық қалдықтарын денсаулық сақтау ұйымының аумағында мамандандырылған қондырғыдан тыс өртеуге тыйым салынады.
"Б", "В", "Г" сыныптарының медициналық қалдықтарын сақтау үшін стационарлық көмек және қуаты ауысымына 50-ден астам адамды қабылдайтын амбулаториялық-емханалық көмек көрсететін денсаулық сақтау объектілерінде талапқа сай жабдықталған жеке үй-жай бөлме қарастырылуы тиіс.
Қуаты ауысымына 50 және одан аз адамды қабылдайтын амбулаториялық-емханалық көмек көрсететін денсаулық сақтау объектілерінде биологиялық қалдықтарды (бар болған жағдайда) сақтауға арналған тоңазыту жабдығымен және қолға арналған антисептиктермен жабдықталған қосалқы үй-жайларда медициналық қалдықтарды сақтауға жол беріледі.
МҚ-ды уақытша сақтауға арналған үй-жайдың едені, қабырғасы, төбесі тегіс, саңылауы жоқ болады, жуу және дезинфекциялау құралдарына төзімді материалдардан жасалады.
Тамақ қалдықтарын, "Б" сыныбының залалсыздандырылған медициналық қалдықтарын жиырма төрт сағаттан артық сақтау тоңазытқыштарда және мұздату камераларында жүзеге асырылады, бірақ үш тәуліктен асырмайды.
"Б" сыныбының биологиялық медициналық қалдықтары +5С0 төмен температурада сақталады.
Жиналған медициналық қалдықтар қаптың саңылауын тартып буу арқылы бүтіндігіне зақым келтірілмей пакеттерде герметикалық қаптамаланады. Жинақталуына қарай шығарылады және мамандандырылған ұйымдармен кәдеге жаратылады.
"Д" сыныбының радиоактивті медициналық қалдықтарымен жұмыс істеу нормалау құжаттарына сәйкес жүзеге асырылады.
Медициналық ұйымның жауапты тұлғасы ҚР ДСМ 96/220 бұйрығымен бекітілген Санитариялық қағидаларға сәйкес нысан бойынша журналда пайда болған медициналық қалдықтарды күн сайын есепке алуды жүргізеді.
Персонал санитариялық киім мен ЖҚҚ жиынтықтарымен (халаттар, комбинезондар, қолғаптар, бетперделер, респираторлар, арнайы аяқ киім, алжапқыштар, жеңқаптар) қамтамасыз етіледі.
ҚР ДСМ 25.12.2020ж. №ҚР ДСМ-331/2020 талаптары
Медициналық қалдықтарды жинау, залалсыздандыру, тасымалдау, сақтау және көмумен айналысатын жұмысшылар «Алдын ала міндетті медициналық қарап-тексерулерден өткізу» мемлекеттік қызметін көрсету қағидаларын бекіту туралы» ҚР ДСМ -нің 2020 жылғы 15 қазандағы № ҚР ДСМ-131/2020 бұйрығына сәйкес алдын ала (жұмысқа тұру алдында) және мерзімдік медициналық қарап тексеруден өтеді.
Медициналық қалдықтарды залалсыздандыру орындарында мынадай жеке гигиена талаптары сақталады:
1) жұмыс қорғаныш маскасымен, экрандармен, бір рет қолданылатын резеңке немесе латекс қолғаптармен жүзеге асырылады;
2) жұмыс орнында темекі шегуге және тамақ ішуге жол берілмейді;
3) жеке және арнайы киімдерді сақтау шкафтарда бөлек жүзеге асырылады.
МҚ-ды тасымалдауды жүзеге асыратын адамдар оларды көлік құралына тиеген сәттен бастап белгіленген орында қабылдағанға дейін олармен қауіпсіз жұмыс істеу шараларын сақтауы қажет.
МҚ-ды қолмен нығыздауға жол берілмейді. Жеке қорғаныш құралынсыз МҚ-ды жинауды, сұрыптауды жүзеге асыруға жол берілмейді.
«Б, В» сыныптарындағы МҚ-ды арнайы залалсыздандыру қондырғыларында: газбен тазалағышы бар шығарылған газдарды толық жағатын камералары кемінде +1000 – +1200оС температурада жұмыс режимі бар екі камералы пештерде (инсинераторларда) жойылады немесе балама әдістермен залаласыздандырылады:
Б, В, Г сыныптарына жататын МҚ-ды тасымалдау "Жолаушылар мен жүктерді тасымалдауға арналған көлік құралдарына қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы" ҚР ДСМ 2021 жылғы 11 қаңтардағы № ҚР ДСМ-5 бұйрығының талаптарына сәйкес «дезинфекциялық жеңіл өңделетін су өткізбейтін жабық шанақпен жабдықталған көлік құралында жүзеге асырылады».
Инфекциялық емес науқастардың операциялық (ағзалар, тіндер) органикалық қалдықтары "Зираттарға мен жерлеу мақсатындағы объектілерге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы" ҚР ДСМ 2021 жылғы 19 тамыздағы № ҚР ДСМ-81 бұйрығына сәйкес зираттардың арнайы бөлінген орындарында көмілуге жатады.
Пайдаланылған люминесцентті шамдар, құрамында сынабы бар аспаптар мен жабдық сақтау мен тасымалдау кезінде сынуын болдырмайтын тығыз жабылатын ыдыстарда тасымалданады және сақталады.
Мамандандырылған қондырғылары жоқ объектілер мен елді мекендер аумағында медициналық қалдықтарды жағуға жол берілмейді.
Қалдықтарды сақтау және көму полигондарда жүзеге асырылады.
Еңбекшіқазақ аудандық СЭББ басшысы М.Азербаев
