Мәдениетіміз бен ұлттық құндылықтарымызды танытуда баспасөздің үлесі мол. БАҚ қызметі өткен, болып жатқан және алдағы уақытта болатын әлеуметтік өзгерістер жөнінде тәжірибелі түсініктерге негізделе отырып, қоғамдағы өзгерістерге нақты көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Ғаламтор бүгінде төрден орын алды. Ол басты ақпарат көзіне айналып үлгерді. Қандай да болсын болған оқиғаны жұрт оқып-біліп отырады. Осының салдарынан газетке жазылушылардың саны төмендеп кеткен. Бірақ, жұрттың газет оқымайтындығына интернетті кінәлай беруге тағы болмайды. Интернет газет оқырмандарының азаюына алып келетін болса, шетелдік алпауыт газеттер ендігі жабылып, банкрот болып қалар еді. Еуропалық газеттердің таралымы миллион данаға дейін жетіп жатады. Қазіргі кезде электронды ақпарат құралдарының пайда болуымен бүгінгі қоғамның, саяси биліктік қатынастардың барлық қырларын түбірімен түрлендіріп жіберді.
Француз қолбасшысы Наполеон: «Жауға қарсы жүздеген мың қол әскерден, төрт газеттің ойсырата соққы беру мүмкіндігі зор», – деген. БАҚ – идеология құралы. Ғаламтор адамдарға әлемнің кез келген нүктесінен жаңа ақпарат береді. Бірақ ғаламтор түрлі жалған жаңалықтарға толы, ненің шын, ненің жалған екенін анықтау қиынға соғуда. Бостандық деп аталатындар интернет кеңістігінде билік жүргізеді, қоғамға кез келген нәрсені беруге мүмкіндік береді. Бірақ адамдықтың мызғымас қағидасы ұмытылады. Тираждар төмендеді. Меніңше, бұл уақытша. 60 жылдарда елде телевизия қарқынды дамып келе жатқанда, баспа құралдарының жақын арада жоғалатынын болжады. 90 жылдары ел дағдарысты бастан кешіп, біраз уақыт газеттер жабылды. Бірақ баспасөз ешқашан өз рөлін жоймайды.
Жазушы Оноре де Бальзак баспасөзді «төртінші билік» деп атаған. БАҚ еркіндігі адам бостандығының маңызды алғышарты болып және қоғам мен мемлекеттегі жоғарғы құндылық екені даусыз. Бұқаралық ақпарат еркіндігінсіз, яғни сөз еркіндігісіз азаматтық қоғамды елестету мүмкін емес. Бүгінде аудандық, облыстық газеттер мемлекеттік тапсырысқа газетпен келісім жасайды да билікке тәуелді болып қалады.Тәуелді басылым еркін қимылдай алмайды. Күндік напақасын бюджеттен тауып отырғандар газетке жазылады. Сол тәуелді басылымдарды басқа газеттермен бірге дүңгіршіктерге қойса, ашық саудада оқырман сұранысын нақты көруге болады.
Ал газетті 40-50-ден асқан адамдар оқиды, жарияланымдар билік пен қоғам арасындағы дәнекер бола білуі керек. Әр нөмірге тек өзекті материалдарды орналастыру оқылатын газетке жетелейді. Объективті, егжей-тегжейлі өткенді білмейінше, қазір де, болашақ болмайтыны белгілі. Газет жазылушылары арқылы өз жұмысын жүргізіп отыр. Газет қашан да ақпарат патшасы болып қала бермек. Ел экономикасының дамуын, қарқынды өркендеуін насихаттау үшін БАҚ-тың тұрақты да жүйелі жұмыс істеуі қажет. Ал газеттердің төртінші билік есебінде билікке және қоғамдық процестерге ықпал жасауына не кедергі? Хабар, мәлімет беруден аса алмай отырған да жағдай бар. Газет өңірде шаруашылық жүргізуге кедергі болған жайттарды жою жолдарына үн қосып отыруы жетіспейді. Ол үшін шаруашылықтарды аралап жаңалық, кемшілікті көзбен көріп, мүмкіндіктерді, қиыншылықтарды еңбеккердің өз аузынан құлақпен естіп, саралап, жергілікті жердегі тіршілікті шынайы газетке жарияласа, кейбір проблемалардың оң шешілуіне мұрындық болады.
Өңірде әрбір өткізілген іс-шараларды жария еткенде газет бетінің көлемді жерін міндетті түрде аймақ басшылары суреттерін қосып беру тәжірибеге айналды. Басшы қызметтегі адамдарымыздың суреті бар газеттер кітапханаларда ғана ұқыпты сақталады емес пе? Жалпы құнды еңбек туралы жазылса ғана оның иесін суретімен беру ескерілсе. Бұл мәселе құран аяттарының газетке басылуына да байланысты.
Қоғамның пікірін қалыптастыру, ақпаратпен қамтамасыз ету, ағарту, хабар беру және экономикалық жағынан үлес қосу сияқты қызметтер ақпарат құралдарының қызметі. Ұлттық идея бүгінгі жаңа буын, жас ұрпаққа берер сабағы мен философиялық салмағы, əлеуметтік қуаты жоғары. Əрбір жеке адам ғұмыры өлшеулі болғанымен, ол ұрпағымен мəңгілік. Бүгінгі күні де ұлттық идеяға қатысты өзекті мəселелер күн тəртібінде болмақ. Ұлттық идеяны көтергенді жау санау үрдісі қалыптасуда. Оны ойлап шығарудың қажеті жоқ, ХХ ғасырдың басындағы зиялы қауымның ұлттық сананы оятуға ұмтылуын жалғастырса болады.
Мемлекеттік тілдің қоғамда қолдану аясын кеңейту бір жарлықпен орындала қоятын іс емес. Мемлекет құраушы ұлт өз жауапкершілігін түсініп, өз тілінде сөйлеп, қоғамда тілдік орта құру қажет. Оның басымдылығы болу керектігін еш солқылдақтық танытпай, ашық түрде ұлттық идеяны қалыптастыруда біздің бірлігіміздің түбірлерін дұрыс түсініп, кез келген тарихи түртпектеуді теріске шығаруы қажет, өйткені артқа көз сала отырып, келешекті көруіміз керек. Келешек жастардікі. Тіл мәселесінде біраз уақыт ішімізде кертартпалық болуы заңдылық. Сол үшін балабақша, білім ордаларында, адам көп жиналған жерлерде мемлекеттік тіл басымдылығына көп мән берілу керек. Бұл жұмысты БАҚ-да жүргізуі керек.
Халықтың ақпарат алу, талдау мүмкіндігі молайды. Банкир Н.Ротшильд: «Ақпарат кімге тиесілі, ол әлемге иелік етеді» деген. Бүгінде әлеуметтік желілерден, теледидар мен радиодан мол ақпарат алсақ та, республикалық, облыстық және аудандық баспа басылымдарының маңыздылығы ерекше. Ал ауыл тұрғындары үшін, әрине, оның өзіндік басымдықтары бар. Газет бетінен тұрғындар аймақтық маңызы бар, жақын жерде болып жатқан жаңалықты, жұмысшы адамдар туралы, фермерлердің, дәрігерлердің проблемалары мен жетістіктері туралы біледі. Мемлекеттік тілдегі бұқаралық ақпарат құралдары үшін өзекті мәселе болып табылады. Әлеуметтік желі аудан тұрғындарының тіршілігінен мәлімет бермейді.
Республикалық, аудандық, облыстық газеттерге жазылып қазақ басылымдарын қолдау – азаматтық парыз. Мерзімді басылым беттеріне өзекті мәселелерді көтеріп, үн қосу – қоғам дамуына үлес қосу деген ұғымды білдіреді.
Нұрлан ЕРДӘУЛЕТҰЛЫ,
зейнеткер, Шелек ауылы.
