Дәстүрлі ұйымдастырылатын түрлі іс-шаралар биылғы пандемияға байланысты бір-қатар өзгеріске ұшырағаны белгілі. Алайда, ұлтаралық татулықты насихаттауда шектеу жоқ.

Осы ретте аудандық ішкі саясат бөлімінің қолдауымен, «Мәңгілік Ел тұғыры» қоғамдық қорының ұйымдастыруымен «Біз біргеміз!», «Біргеміз, берік іргеміз!» акциялары аясында арнайы видео-ролик түсіріліп, әлеуметтік желілерге кеңінен таратылды. Бұл өз кезегінде ынтымақты – ырысымыз, бірлікті – табан тірер тұғырымыз деп түсінген тұрғындарымыздың ыстық ықыласын тудыруда.

Айталық, enbekshikazak_audan_akimdigi, mezet.kz желілік басылымы, enb_shelek_akimat, enbekshikazakh_zhastar инстаграм аккаунттарына салынып, аз уақыт ішінде аудандағы 54 ұлт пен ұлыс өкілдерінің татулығын насихаттайтын роликті 2000-ға жуық адам көріп үлгерген.

Сол секілді ауданымыздың қасиетті өлкелерін кеңінен насихаттау мақсатында да аталмыш қоғамдық қордың ұйытқы болуымен «Тарихыңды таны, жас өркен!» атты ауданның көрікті, тарихи жерілерін бейнелеген тағылымдамалық видеоролик түсірілді.

Рас, Еңбекшіқазақ – қойнауы кенге, жайлауы малға толған қасиетті мекен. «Әркімнің туған жері – Мысыр шаһары» демей ме көнекөздер. Ауданның киелі, көрікті жерлеріне саяхаттау нәтижесінде түсірілген роликті жоғарыда бейнеленген сайттар, желілік басылым арқылы 3000-ның үстінде адам көрген. 

Ал биылғы Конституцияның 25 жылдығына орай түсірілген «Ата заңым – айбыным!» видеоролигі тарих пен шежіреге толы. Оны көру арқылы Конституцияның шығу тарихы мен осы күнге дейінгі орын алған өзгерістерді айқын барлай аласыз. Әлеуметтік желілер арқылы таратылған роликті қазірдің өзінде 2000-ның үстінде тұрғындар көріп үлгерген.

– Әр мәселенің екі ұшы бар. Шынын  айту керек, биылғы елімізде орын алып жатқан пандемия қалыпты өмірімізге айтарлықтай өзгеріс енгізді. Алайда, осы уақыт аралығында жаңалыққа жақын болу арқылы біз өзімізді дамытуға жол аштық. Мойындауымыз қажет, онлайн іс-шаралардың артықшылығы өте көп. Біріншіден, аудиторияны қамтуда ауқым кең. Айталық, осы уақытқа дейін арнайы тақырыптарда өткен семинарларда ауылдық жерлерде асып кетсе 50-70 адамның басын қосса, қазір 1000-2000 адам көруде. Екіншіден, қазақта сөз бар, «Он рет естігеннен, бір рет көр» деген. Міне, қазір арнайы тақырыптық видеороликтер арқылы тұрғындар эмоциясын ашық көре аласыз. Түрлі көңілге қонымды жазбалар да қалдырып жатыр. «Заманың түлкі болса,тазы боп шал» демей ме көнекөздер. Ендеше, біз де өзгерістерге тез бейімделуіміз тиіс. Бұл заман талабы, қоғам талабы» – дейді «Мәңгілік Ел тұғыры» қоғамдық қорының төрағасы Қайнар Жұмағожа.

С.НҰРАДИН

Әріптесіміз Сардарбек Нұрадин өзгелерден оза шапты. Алматы облысының тілдерді дамыту жөніндегі басқармасы ұйымдастырған «Мемлекеттік тіл және бұқаралық ақпарат құралдары» атты облыстық байқауда І орын иеленді.

Байқау ұйымдастырушылары мемлекеттік тіл саясатын бұқаралық ақпарат құралдарында насихаттауды, әрі қазақ тілінің қолданылу аясын кеңейтуді мақсат еткен. Осы орайда айта кетерлігі, «Еңбекшіқазақ» газетінде мемлекеттік тіл саясатын насихаттау мәселесі күн тәртібінен ешқашан түскен емес. Қазақ тілінің мәртебесін көтеру, мемлекеттік тілімізді өз дәрежесіне шығару турасында кең көлемді мақалалар үнемі жарияланып келеді. Сардарбекке де байқауда жүлде алып берген – тілдің ахуалы туралы өзіміздің аудандық газет беттерінде жарық көрген өткір де өзекті, сыни мақалалары. Бұл тұрғыда газет редакциясы, әріптестеріміз мемлекеттік деңгейде де жүлделі орындарға қол жеткізіп жүргенін атап өткен жөн.

 Әріптесіміздің жеңісі – біздің жеңісіміз. Сүйіншілеп айтар жаңалығымыз көп болсын, ағайын!

В 2020 году в календаре культурной и общественной жизни района сразу три «круглых» даты: 50-летие открытия некрополя «Алтын Адам», 10-летие музея-заповедника на сакских  курганах «Есік» и 85-летие со дня рождения ныне покойного археолога-популяризатора и исследователя древней истории Казахстана, подвижника казахстанской исторической науки Бекена ага Нурмуханбетова, участника раскопок Есикского могильника  в 1970 году.

Есикский некрополь – убедительное свидетельство тому, что в VI-IV веках до н.э. сакские племена создали свое первое государство, центр которого находился в Семиречье. Захоронение сакского правителя в костюме из чистого золота – шедевр ювелирного искусства древних мастеров Великой Степи. Изучение Есикского могильника подтвердило, что саки  не только создали  прикладное искусство мирового уровня, но также имели свою  письменность. На дне обнаруженной в Есикском кургане серебряной чаши высечена надпись из 26 знаков. В научном мире существует аргументированная точка зрения, согласно которой сакские племена говорили на прототюркских языках и были предками казахских племен. В любом случае, именно в этот период начинается формирование облика и языка современных казахов, их культуры, быта, народных обычаев.

Человек-легенда, который выдвинул идею  создания музея на Есикских курганах и более сорока лет посвятил ее осуществлению - старший научный сотрудник Института археологии им. А.Х. Маргулана, исследователь археологических памятников Кок-Мардана, Отырара, Баянжурека  –  Бекмуханбет Нурмуханбетов.

В 1969-1970 годах он был непосредственным участником раскопок на кургане Есик, в ходе которых был обнаружен «Золотой человек». Именно с тех пор Бекен ага продвигал идею о консервации земель Есикского могильника и открытия на его базе музея под открытым небом.  В 1992 году он  устроил первую экспозицию древностей в помещении аптеки напротив есикского почтамта, привез для демонстрации есикчанам реконструкцию Золотого Человека. Его  поддержала наша скромная районка «Еңбекшіқазақ». Из номера в номер она публиковала хронику небывалой выставки. При содействии главного редактора газеты «Еңбекшіқазақ» Х.Ахметжанова в Есик с визитом прибыл сам Первый Президент Казахстана Нурсултан Назарбаев. Именно после  встречи Первого Президента РК и аксакала-археолога  крылатые кони – элемент костюма Золотого Человека, украсили  герб молодого суверенного  государства.

газета "Еңбек жалыны" ("Еңбекшіқазақ") 1992 г

Итогом долгой беседы Елбасы с Бекеном ага было еще одно  решение: музею быть! Но прошло еще немало лет, прежде чем состоялось его открытие.  Между тем Бекен ага из года в год  устраивал самостоятельные экспедиции, с помощью добровольцев вел раскопки и добился, чтобы  курганы, уже «обраставшие» дачами, крестьянскими хозяйствами, были спасены от уничтожения и вошли в госпрограмму «Возрождение историко – культурного наследия». Тогда же на основе его рекомендаций был разработан проект «Музей под открытым небом «Есикские курганы (Есикский могильник и городище Рахат)». В 2010 году, в год своего 75-летия и 40-летия  обнаружения некрополя «Алтын Адам», аксакал увидел исполнение своей мечты – на курганах начал работу  музей-заповедник «Есік», в котором он до самых последних дней был  главным консультантом.

В 2010 году по инициативе Первого Президента РК  страны Н.Назарбаева, в рамках общенациональной программы «Культурное наследие» свершилось долгожданное событие –  был создан государственный музей-заповедник «Есік», в охранную зону которого ныне входят Есикские курганы, городища Тальхир (Талгар), Рахат, Орикты.

Раскопки вблизи села Рахат

Визит-центр музея в стиле восточного дворца расположен на северо-западной окраине г.Есика. Значительная  часть представленных  экспонатов  – археологические находки из сакских поселений и могильников в Алматинской, Южно-Казахстанской и Восточно-Казахстанской областях, а также подлинные предметы из захоронения «Алтын Адам».  Самый большой интерес посетителей вызывает  реставрация Золотого Человека. Реставратор В.Садомсков в 1970-73 годах воссоздал одежду, головной убор, обувь и оружие сакского правителя.  В 1995 году художник-реставратор А.Танабаев  изготовил другой вариант одеяния Золотого Человека. А в 1997 г. реставратор Крым Алтынбеков произвел третью, новейшую  реконструкцию, которая  теперь экспонируется в визит-центре музея «Есік». 

Музей-заповедник «Есік» выступает в роли базы научных исследований казахстанских и зарубежных ученых. На могильниках и городищах совместно с казахстанскими археологами приезжают работать коллеги из Китая и Кореи:  ведь  тюркский мир средневековья  охватывал огромную территорию от Японии до Адриатики. Именно  в районе сакских курганов берет начало история всего Центральноазиатского региона.  Здесь истоки современного Казахстана как наследника древних государств саков, тюрков и Золотой Орды. В 2020 году собственными силами музея продолжаются исследования городища Рахат,  где обнаружен средневековый некрополь. В местах поселений, насчитывающих до десяти культурных слоев,  найдены осколки керамики и фрагменты металлических изделий.   Курирует раскопки директор музея, кандидат исторических наук Гульмира Мухтарова, под руководством  которой коллектив молодых сотрудников продолжает дело Бекена ага, восстанавливая историческую память о значении Великой Степи в мировой истории.

И.ТУРАНИН

Қазақ елінің мемлекеттігі болған жоқ деп көкіді Алматының мөлдір суынішіп, қып-қызыл апорт алмасын, Қазақ Республикасының миллиард пұттап алған әлемде теңдесі жоқ астығының нанын жеп өскен Жириновский. Қазақстан тұрған жерде мемлекет болмаған деп, тіпті Ресейдің басшысы  да жаңсақ «жаңалық» ашты. Ал тарихи шындық саяси астарлы жалған сөздерді жоққа шығарды.

Сауаттылығы Ресей тұрмақ, Еуропа, Америка құрлықтарының саясаткерлерінен артық болмаса, кем емес алаш ардақтылары текті де терең білімді азаматтарымыз ақпан және қазан революцияларының нәтижесінде құрылған федерацияның құрамына 1918 жылы Қазақ автономиясын кіргізуге қол жеткізгені – тарихи шындық. Бұдан кейін 1936 жылы Қазақ елі сол Ресеймен, Белорусь, Украинамен тағы басқа, жалпы, он бес  республикамен тең құқылы Республика болып кірді Одаққа. Әрине, Ресейді метрополия демесек те, қалғандары колония деп аталмағанымен, соған жақын күй кешкеніміз де ақиқат.

Ал мемлекет қазақта болмаған деп шатаса бергендерге Керей, Жәнібек хандар осыдан 550 жыл бұрын іргесін қалаған Қазақ хандығы мемлекет емей, тайпа, не ру ғана деп кім айта алады?!

Түбіміз бірге түркілерден де әрі тереңдесек, осыдан мыңдаған жыл бұрынғы сақ бабаларымыздың іздері тек қана тасқа қашалған петроглифтерде ғана емес, тағы жылқыны көлік қып мініп, етін азық, сүтін сусын қылып пайдаланғын Ботай қазбалары дәлелдеп берді.

Ал біздің өзімізді де, бабаларымызды да өркениеттен ада, тек көшпелі малшылар ғана болған деген «болжамды» Жетісу өлкесіндегі көне сақ обаларынан табылған құнды өнер туындылары, металл бұйымдар-ақ жоққа шығарды ғой.

Есік қаласының іргесіндегі ежелгі сақ қорғандарының бірінен археологтарымыз КемалАқышев, Бекмұханбет Нұрмұханбетов бастаған ғалымдардың тапқан алтынға, «оранған ханзада» «Алтын адам» деген атпен әлемді дүр сілкіндіріп, нағыз сенсация  жасаған еді ғой. Осыдан екі жарым мың жыл бұрын ғұмыр кешкен сол бабалардың өткен жолын, құрған мемлекеттері мен салған қалаларын тарихшыларымыз әлі де ашып, зерттеп-зерделеп үлгере алмай жатқаны  да – бүгінгі күннің шындығы.

Мыңдаған жылдар бұрын тағы жылқыны әскери көлік, жауынгер аты қылып үйретіп, үстіне ер, сарбазға ат үстінен шіреніп тұрып садақ атуға болаттан үзеңгі,  қолына акинак қанжар, кеудесіне кіреуке сауыт кигізу үшін сол 25 ғасыр бұрынғы ұстахана шеберлері металлургияны қай деңгейде меңгергенін көрсетіп тұрған жоқ па?!  Аң стиліндегі өнер туындыларын, сол Алтын ханзаданың алтын бешпеті мен бас киіміндегі төрт мыңнан аса алтын детальдарын айтпағанда.

Бүгін мен неге жоғары пафоспен қазақтың, бабаларымыздың ұлан-ғасыр даланы қорғап, меңгеріп қана қоймай, айшықты іздерін бай тарихи деректерін қалдырғанын. Біріншіден, сол Есіктің Алматы қаласы жағынан кіре берісіндегі обадан табылған  Алтын Ханзадамыздың әлемге айғақталғанына елу жыл толып отыр. Сол сенсация авторының бірі Бекмұханбет Нұрмұханбетұлы тірі болғанда сексен беске толып отырған кезінде өткен ғасырдың тоқсан екінші жылы «Еңбекшіқазақ» газетінің ақпараттық та, тікелей де қолдауымен ұйымдастырған Алтын адам көрмесіне Нью-Йорктен келген іскер қонағына бірінші Президентіміз Н.Назарбаевтың өз  айтуынша экзотикалық бір жәдігерін көрсеткен эпизодты еске алып отырар ма еді?!

Сондағы Бекен ағамыз көрме қонақтарының, Елбасының Алтын адамның алтын бас киіміндегі мифтік қанатты аттар қандай мағына береді деген сұрағына: «Сақ бабаларымыздың алға, болашаққа ұмтылуының символы деп жауап берген еді. Сонымен қоса Бекен аға музей туралы да сұрағын қойған-ды. Алғашқы музей сол кездесуден кейін құрылды. Ал екіншісі –  Есік қорық мұражайының эксклюзивті жобамен салынып,  қызмет атқарып жатқанына да он жыл болыпты. Бұлнысан да Елбасының тікелей тапсыруымен тікелей бақылауымен салынған.

Өтпелі тоқсаныншы жылдар ұлы бастамалар, ұлы істер жылдары десек, Ұлы бабаларымыздың басқан іздерін жаңғырту жылдары деп те айтуға тұрады.

Бір классик өз кейіпкерінің аузына: «Ашкөзіңді, принц, алғақара – сізді ұлы істер күтіп тұр» деген мағынадағы сөздерді салған екен. Бұл сөздерді бүгінгі ұрпаққа қарата айтсақ: тарихымызды таразылап ұлыларымыздың ұлы істерін алға бастырайық.

Хайролла Ахметжанов,

Қазақстанның құрметті журналисі