Жақында Ұлттық ұланның 6654 әскери бөлімінде әскери саладағы өзара әріптестік аясында АҚШ елшілігінің және Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланы бас комитетінің ұйымдасыруымен кинолог мамандарды даярлауға арналған оқыту курсының жабылу рәсімі өтті.

Есірткімен күрес бүгінгі күнде актуалды әрі аянбай күш салатын сала. Еліміздің өзге де күштік құрылымдарымен қатар Ұлттық ұланның жауынгерлері бұл қоғамды жауыр еткен жағымсыз құбылыспен қызмет-тік иттер көмегімен күресіп бағуда. Иттерді арнайы есірткі іздеуге үйрету ісі Ұлттық ұланның қолбасшылығымен 2012 жылдан бастап қолға алынды. Бір ғана 2017 жылы кинолог мамандар қызметтік иттердің көмегімен 104 келі есірткі заттарын тәркілеген. Иттің иіс сезгіш қабілетін ешбір құрал алмастыра алмайтындығын айғақтаса керек осы көрсеткіштер. Осы себепті кинолог мамандардың және қызметтік мақсатта пайдаланылатын иттердің бабында болуы да өткір мәселенің бірі.

Сонымен қатар, есірткі мен күрес – шет ел мамандарын тартып, әскери салада әріптестік орната отырып, тәжірибе алмасуға, сөйтіп, күрес алаңының ауқымын кеңейтуге болатын сала. Сондай-ақ, әлемдік тәжірибені және жаңа технологияны меңгерген маман ел шебіне есірткі жолатпайтыны анық.

Осы себепті, Ұлттық ұланның бас комитеті және АҚШ елшілігі өзара әрпітестік орнатқан. Қазақстандағы АҚШ елшілігінің консулы Майкл Сноуден әскери саладағы әріптестік аясындағы, есірткімен күрес жөніндегі бағдарлама басшысы майор Кристофер Кент, нұсқаушы кинолог мамандар Брюс Гудейл, Скот Зайтнератбасынарнайы 6654 әскери бөліміне бұрған. Оларбір ай бойы таңдаулы ел мамандарымен итті баптау, тәсілдерін өзара пысықтаған.

Жиыннның ашылу салтанатында сөз сөйлеген 6654 әскери бөлімінің командирі полковник Бағдәулет Оспанбеков: «Есірткі – әсіресе, жас буынның, ел келешегінің еркін өсіп-жетілуіне кедергі болатын кесел. Ел шебіне енген сәттен үлкен қасірет арқалай келетіні баршамызға аян. Демек, біз – әскери сала мамандары Отан қорғаушылар ретінде есірткімен оның таралу жолдарымен аяусыз күрес жүргізуміз қажет. Аталған оқыту курсы да өзара әріптестік аясында қызметтік иттер мен кинолог мамандардың біліктілігін шыңдау мақсатында ұйымдастырылып отыр. Осы орайда, қызметтік иттер – бабына сәйкес ешбір құрылғы теңесе алмайтын, есірткімен күресуде алғы шептің жауынгерлері. Оларды барынша бабында ұстау ұландықтарға жүктелген міндет» – деді.

АҚШ мамандары болса алғы сөзді қазақ тілінде бастап: «Ұландық жауынгерлер көздерінде от ойнаған «сен тұр, мен атайын» дейтін алғыр әрі қайсар жандар. Бұған көзіміз әбден жетті. Есірткімен күрес – ортақ майдан. Ұландық жауынгерлер емен өзара тәжірибе алмасу есірткі айналымын бүгінгі таңда еңтиімді күрес құралықызметтік иттер көмегімен бірігіп жеңуге болатындығын айғақтап отыр» – деп, Ұлттық ұланның қолбасшылығына және әскери бөлім командиріне алғыс білдіріп арнайы алғыс хаттарын табысетті.

Осыдан кейін, әскери бөлімнің кинолог мамандары өз өнерлерін ортаға салды. Ит жауынгерлік қызметтің барлық саласына қатысатындығы осы бір көріністен анық аңғарылады. Патруль жасағы бейтаныс күдіктік өлікті тоқтатты. Көліктен түскен жүргізуші не үшін тоқтаттыңыздар? деп жасақ бастығына ашулы кейіппен қарап тұр. Осы сәтте қызметтік иткөлікті айнала тұмсығы мен тінтіп жасырынған есірткіні сезген бойда тыпыршып үре жөнелді. Қылмысы әшкереленген көлік жүргізушісі қаша жөнеліпеді, неміс овчаркасы дереу қуып жетіп құлатып, талай жөнелді. Ол, ол ма?. Көліктің артқы есігінен қаруланған тағы бір қылмыскер қаша жөнеледі. Қашып бара жатып қаруын жасақ мүшесіне көздеп атып үлгереді. Бірақ, жасақ мүшесі жата қалып қарсық имыл жасамақ болған сәтте әлгі неміс овчаркасы қылмыскерді сұлатып салып талап жатады. Әсерлі әрі әдемі көріністер көпшілікті тәнті еткенімен қоймай, кинология қызметінің мәні мен маңызын аша түсті.

Жиын соңында АҚШ мамандары ұландық кинологтарға қызметтік иттерге керекті бұйымдар мен заттар сыйлады. Арнайы оқу бағдарламасын бітіргендігі жөнінде сертификаттармен марапаттады. Ал АҚШ мамандарын Ұлттық ұлан бас комитетінің жауынгерлік қызмет басқармасының басшысы полковник Баатыр Бамбуков марапаттап, қолбасшылықатынан алғысын білдірді.

Әділет САРЫБАЙ,

Қаракемеркенті 6654 әскерибөлімің кіші

сержанты.

Жақында Р.Тоқатаев атындағы орта мектепе аудан әкімі жанынан құрылған кәмелеткетолмағандардың ісі және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссия отырысы өтті. Тәртіпке бағынбай, бұзақылық жасаған жеткіншектер мен жауапсыз ата-ананы тезге салатын жиынға комиссия төрағасы Айбек Бидаев қатысып, 6 мәселе қаралды.

Алдымен дүкеннен ұйымдасқан түрде ақша жымқырған шелектік оқушы-лардың мәселесіне үңілді комиссия мүшелері. Үлкені 2001 кішісі 2005 жылы туылған 4 бала мектеп жанын-дағы дүкеннен «Роллтон» мен сағыз сатып алуға кірген. Сатушы аталған заттарға назар аудара бергенде балалардың біреуі ұсақ тиын толған құтыны алып, қасындағыларға берген. Осылайша, ұрланған 3700 теңгеге жуық ақшаны төртеуі бөлісіп алған. Жасаған қылмыстарына өкінетіндігін айтқан жеткіншектерге комиссия мүшесі, заң және мемлекеттік құқықтық бөлімінің басшысы Байғазы Жайлаубаев ұрылардың заң жүзінде қандай жаза арқалайтындығын түсіндірді. Айта кетейік, балалар негізінен ата-әжелерінің қолында тәрбиеленеді. Сондық-тан болар, жиналысқа бірде-біреуінің әкесі не анасы қатысқан жоқ. Жауапсыз ата-аналарға міндеттеріне салғырт қарағаны үшін айыппұл салынуы мүмкін. Ал оқушылар комиссия шешімімен мектеп пен психологтың бақылауында болады. Осыған ұқсас оқиға Есік қаласында да тіркелген. Бұл жолы Райымбек батыр атындағы орта мектептің оқушысы біреудің ауласына ұрлыққа түсіп, құны 15 мың теңге болатын азық-түлікті қолды қылған. Бүгінде екі тараптың өзара келісімге келуімен іс тоқтатылған. Алайда, мектеп инспекторының айтуын-ша, 16 жастағы жасөспірімнің қатысуымен болып отырған бірінші құқықбұзушылықемес. Бала осыған дейін де есепте тұрған. Ата-анасын жауапқа тартайын десе, анасының құжаттары жоқ.

Сәйкесінше, балаларының да құжаттары дұрыс емес. Осыған орай, комиссия төрағасы құжат мәселесін реттеудікөші-қон полициясына, оқушыны психологтардың қарауына тапсырды.
Әке-шешесінің шашын ағарт-қан 15 жастағы қырбалтабайлық баланың да мәселесі қаралды. Бірнеше күн үйіндеқонбайды, мектепке де бармайтын оқушы өзінен әлдеқайда үлкен 55-60 жастағы адамдармен араласады.

Ұстаздарының айтуынша, бала жаңа оқу жылынан бері 34 күн сабаққа қатыспаған. Алайда, мектепте тәртібі жақсы,балалармен жаға жартыспайды. Ал анасы мектепте көрсетпеген қылығын үйде жасайтынын айтады. Кейде, тіпті,апталап үйге қонбайды. Осыны жеткізген анасы жеткіншекті арнайы мектеп-интернатқа жіберулерін өтінді комиссиямүшелерінен. Баласы да соны қалайтын көрінеді. Жағдайға қаныққан комиссия мүшелері бірауыздан оқушыныарнайы мектеп-интернатқа жі-беру керек деген шешім шы-ғарды. Ал оқушы оған дейін полиция қызметкерлерініңқатаң қадағалауында болады. Ал Бәйтерек ауылынан келген оқушының жағдайы керісінше, балалар үйіне барғысыкеледі. 14 жастағы Саша бұрындары да балалар үйінде тәрбиеленген. Әкесі түрмеден шыққан соң баланы өзқарауына алған. Бірақ, ұстаздарының айтуынша, Саша мектепке үнемі дайындықсыз келеді, киімдері де кір болыпжүреді. Әкесі араққа тойып, шу шығаратын көрінеді. Сондықтан, Саша балалар үйіне қайта баруды жөн көріпті.

Комиссия мүшелері әкесімен де, баласымен де сөйлесіп, әкелік құқығынан айыруды жөн санады. Ал Саша бұрынғыдостарымен қайта қауышатын болады.
Комиссия отырысына өзінің биологиялық әкесімен келген Дарьядан туған анасы бас тартқан. Ал әкесінің әкелігін растайтын құжат жоқ. Қызды балалар үйіне өткізуге анасының құжат жүзінде бас тартпауы кедергі болуда. Анасыбүгінде үшінші күйеуімен Алматы қаласында тұрады. Дарьяның бір әкеден туған сіңілісі де бар. Оның анасы 25 ақпанда қайтыс болған. Бірақ, қайтыс болу жөніндегі құжаттарын ешкім рәсімдемеген. Салдарынан, қызды балалар үйіне өткізу мүмкін болмай отыр. Барар жері жоқ бала бірнеше күннен бері Бәйдібек би ауылындағы емханада жатыр. Осы жағдайға байланысты Айбек Бидаев құзырлы органдарға міндеттер жүктеп, құжат мәселесін тез арада
шешуді тапсырды.

Сардарбек НҰРАДИН.

Аудан орталығындағы Тұманбай Молдағалиев атындағы мәдениет үйінің алаңында өткен наурызтойға келген-дердің қарасы биыл ерекше көп. Көгорай көктемнің шуағына шомылған қараша халықтың да көңілдері көтеріңкі. Бір-бірімен көрісіп, ақжарма тілектерін бөлісіп мәз-мейрам. Бастысы, қаһарлы қыстан аман шыққанына, несібелі көктемге жеткеніне шүкіршілік айтты.

Салтанатты шарада алдымен Қыдыр ата батасын берді. Кейіннен аудан басшысы Бинәлі Ысқақ тұрғындарды жыл басымен құттықтады. Өткен жылғы бағындырған белестерді бағамдады, жаңа жыл елімізге тек жақсылығын әкелсін деп ақ тілегін ақтарды.

– Тарихи тамырын сонау тереңнен тартқан Ұлысты күн – «Қазақтың қазақ болғанда өзіне арналған, сыбағасына тиген жалғыз мейрамы – наурызнама» – деген Мәшһүр Жүсіптің сөзі, бүгінгі ұрпақтың еншісіне бұйырған – бабалар сыйы туралы айтқан айшықты дәлелі сияқты.

Басымызға өз бөркімізді кигелі бері, әлемді көк өгіз мүйізі-мен көтеріп тұрған айдағы, тіршіліктің төл мерекесін асыға күтеміз. Өздеріңіз білетіндей, биылғы жыл, келешекті бағдар-лап, жаңа жақсылықтарға жете-лейтін ұлттық екі жоспардың қабылдануымен басталды.

Біріншісі – Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың дәстүрлі «Төр-тінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауын-дағы басымдылықтар болса;

Екіншісі – «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты әр отбасыға баспаналы болуға мүмкіндік беретін, салық жүктемесін азайту арқылы еңбекақының көбеюін қарастыратын, жоғары бі-лім алудың қолжетімділігін жақсартатын, өз кәсібін ашуға бағытталған жолдардың жеңіл-детілуін қамтитын үндеудің жариялануы халқымыздың көңілін сергітіп тастады.

Ел аузында «Теңдес ағайын баспанасымен, дербес халық астанасымен мақтанады» деген сөз бар. Бұл тұста, осы жылдың тағы бір ұсынатын ерекшелігі, Отанымыздың төрінде бой көтерген, бас қала – Астанамыздың 20 жылдық мерейтойы.

Торқалы болған 2017 жыл – Ұлыстың Ұлы күні ауданымызда Алматы облысының екі миллионыншы тұрғынының дүние есігін ашуымен басталып, көгілдір отынның алғашқы оты тұтатылуымен жалғасты.

Сонымен қатар, халық игілігіне әлеуметтік тұрғыдан аса маңызды – жаңа 4 мектеп, 300 орындық қосалқы ғимарат салынып, аудандағы 10 үш ауы-сымды мектептің санын 1-ге дейін түсіруге мүмкіндік берді, мемлекеттік-жекеменшік серіктестігінің негізінде 12 балабақша қолданысқа беріліп, бүлдіршіндерді балабақшамен қамту деңгейін 95 пайызға жеткізді. Алмалы, Алға ауылдарында іске қосылған дәрігерлік амбулаториялар тұрғындардың сапалы әрі тез ем қабылдау-ларын ұйымдастырды.

Ықылым заманнан бері Нау-рыз ырыс пен ынтымақтың, татулық пен тазалықтың, кісілік пен бірліктің мейрамы. «ХХ ғасырдың Гомері» Жамбыл атамыз айтқандай, «Адамдықты айт, ерлікті айт, батырлықты айт, Ел бірлігін сақтаған татулықты айт» – деген сөзінен бастау алып, біріншіден – бірлігіміз бен татулығымыз мәңгі болсын деп, екіншіден – табиғат иіген, көк тас жібіген мейірім шаттыққа ұлассын, барша жұрт ырыздыққа кенелсін деп, үшіншіден – ағайынның құшағы айқара қабысып, ренішті жандар қайта табыссын деп тілеймін, – деді.

Шыны керек 5 мың жылдан астам тарихы бар осынау ежелгі мейрамның жыл санап тынысы ашылып келеді. 14 наурыз – көрісу күнінен бері еліміздің түпкір-түпкірінде түрлі іс-шаралар ұйымдастырылды. Ал жыл басын қарсы алуда ата-бабамыздың өзіндік салт-дәстүрі бар-тын. Ол турасында алаңда немерелерін ертіп жүрген аудандық әйелдер кеңесінің төрайымы Роза Исатаева былай деп баяндап берді:

– Жаңа жыл жақсы өту үшін оны дұрыс қарсы алу керектігіне ата-бабамыз сенген болатын. Негізінде наурызға дәстүрлі дайындық мейрамға дейін бір апта бұрын басталады. Осы уақытта көктемді жақсы көңіл-күймен қарсы алу үшін біз тек үй-жайларымызды ғана емес, сондай-ақ ойларымызды да ретке келтіреміз. Ата-бабаларымыз мерекелік аптаны қалай өткізді және бүгінде қандай дәстүрді қолға алуымызға болады? Яғни, 13 наурыз – үйге көктемнің нышаны ретінде қызғалдақтар немесе раушан гүлдер енгізіледі.

14 наурыз – табиғаттың жандану күні, 15 наурыз – тазару күні. Ал тойлаудың төртінші күні молшылық күні деп аталады. Яғни дәл сол күні түрлі тағамдар әзірленеді. Бесінші күні – тілек тілеу делінген. Алтыншы күн – қайта жаңару. Жетінші күні – шаттық күні. Одан кейін үйлесімдік күні басталады. Сенім бойынша осы күні үйлерді Қыдыр ата аралайды. Міне осынау қастерлі мерекені бүгін орталықта көппен бірге қарсы алудамыз. Барша аудан тұрғындарын осынау жыл басымен құттықтаймын. Әр күн жаңа жыл жолындағы кезекті баспалдақ. Сондықтан жаңа күн әр шаңыраққа тек жақсылығын әкелсін, – деді.

Айтқанындай-ақ бір апта бұрын басталып, әсем безендірілген орталық алаң сахнасы бұл күні ерекше құлпырды. Эстрада жұлдыздары мен аудан өнерпаздарының біріккен бағдарламалары жиылғандарға ерекше көңіл-күй сыйлады.

Әр еңбек ұжымдары тіккен оннан астам ақшаңқай үйлерде көже таратылып, ақ дастархан жайылды. Көпшілік дәм татып, әуезді ән,әдемі би ырғағымен бір-бірімен жарқын көрісіп жатты...

Қайнар ЖҰМАҒОЖА.

«Наурыз» сөзі иран тілінің «ноу» – «жаңа», «руз» – «күн» деген сөздерінен қалыптасып, жылдың бірінші күнін білдірген.Ал қазақ тілінде «наурыз» сөзі біріншіден, жыл басында тойланатын думанды халықтық мейрам, екіншіден, наурыз айы, үшіншіден, ұлыс күні жасалатын көжеге қатысты айтылады.

Наурыз мерекесін тойлау дәстүрі дүние жүзі халақтарының көпшілігінің тұрмыс-салтында бағзы замандардан бері орын алған. Бұл мейрамды гректер «Патрих», тәжіктер «Гүл гардон», «Бәйшешек», татарлар «Нардуган», армяндар «Новасарди» деп түрліше атаған.Көне деректер бізге Әбу Райхан Бируни, Ибн Балхи, Омар Хайям еңбектері арқылы жетіп отыр.Ал ежелгі түркілер болса, ұлыс күндері жаңа киімдерін киіп, сақал-мұрттарын түзеп, шаштарын алады. Алты күн садақ тартып машықтанған соң, жетінші күні алтын теңге – жамбы атып жарысады. Егер кімде-кім бірінші болып, жамбыны атып түсірсе, сол адам бір күн елге патша болып, билеуге ерік беріледі. Нау-рыз жырында:

Құл құтылар құрықтан

Күң құтылар сырықтан, – деп жырланғандай, осы күні ертедегі гректердің патшасы да алтын тағынан түсіп, қол астындағы өзіне ұнаған құлына бір күн ел басқартқызған.

Кеңес үкіметінің алғашқы жылдарында, 1920 жылы жас Кеңес үкіметі Наурызды халыққа қайта тарту етті. Мәселен, 1925 жылы 22 март күні «Еңбекші қазақ» газеті бұқара халықты Нуарыз мейрамымен құттықтап, өзінің бірінші бетіне ірі әріптермен:

«Қыс өтіп, қар кетіп,

Шырайлы жаз жетіп,

Шаруаның кенелген

Мейрамы ежелден

Құтты болсын, бұл Нау-рыз!» – деп жазды. Осылайша Қазақстанда тойланып келген Ұлыс күні асыра сілтеушіліктің салдарынан 1926 жылы күрт тоқтатылды. Одан кейінгі жылдарда Наурыз мерекесінің бағы ашылды деп айта қою қиын. Ол бірде «діни мейрам», бірде «ескіліктің сарқыншағы» деген жаламен қуғынға ұшырады. Халық жадында еміс-еміс сақталған Наурыз Қазақстанның кейбір өңірлерінде ошақ басында тойланып келсе, кейбір аймақтарда мүлде ұмытылған. Бір халыққа тиесілі ұлттық мереке ғана емес, жалпыхалықтық интернационалдық мейрам Наурыздың жаңғырып, халқымен қауышуына қайта құру уақыты, демократия мен жариялылық салтанаты ғана мүмкіндік алып берді. Қоғамдық пікірге көңіл қойған үкімет орындарының тікелей басшылығымен 1988 жылғы көктемде Алматы қаласы мен астаналық облыстың кейбір аудандарында 62 жылдан соң тұңғыш рет Наурыз тойы тойланды. Құдайға шүкір, содан бері ежелгі Күн мейрамы – Жыл басы тойын жалпыхалық болып қарсы ала бастадық. 2010 жылдың 10 мамырынан бастап Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас ассамблеясының 64-қарарына сәйкес21 наурыз «Халықаралық Наурыз күні» болып аталып келеді. Бас ассамблея өзінің берген түсініктемесінде «Наурызды көктем мерекесі ретінде» 3000 жылдан бері Балқан түбегінде, Қара теңіз аймағында, Кавказда, Орта Азияда және Таяу Шығыста 300 миллион адам тойлап келе жатқандығын мәлімдеді. Ал UNESCO болса, 2009 жылдың 30 қыркүйегінде Наурыз мейрамын адамзаттың материалдық емес мәдени мұра тізіміне кіргізді.

Сондай-ақ, Наурыз күнінің бір ерекшелігі – бұл күн көрісуден басталады. Ұлыс күнінде сәлем-десудің қалыптасқан дәстүрі бар. Адамдар бір-бірімен кездескенде:

Жасың құтты болсын!

Өмір жасың ұзақ болсын!

Ұлыс бақты болсын!

Төрт-түлік ақты болсын!

Ұлыс береке берсін!

Бәле-жала жерге енсін! – деп құттықтап, ер адамдар қос қолдасып, төс соқтырса, әйелдер құшақтасады. Ерлер мен әйелдер кездессе, құшақ айқастырады.

Наурыз мерекесінің адамды еңбекке ынталандыратын қасиеті де бар. Наурыз күні таңертең ертемен ерлер қолдарына күрек, кетпен, ал қыз келіншектер құрт, ірімшік, сүт, піскен ет алып далаға шығады. «Бұлақ көрсең, көзін аш» – деп қаумаласқан жігіттер айнала төңіректегі бастаулардың көзін ашса, «Бір тал кессең, он тал ек» – деген қариялар бұлақ басына тал тігеді. Ал әйелдер ашылған бұлақ көзіне май құйып, жаңа егілген ағаштарға ақ бүркеді.

Қазақ елі Наурызды қалай қарсы алған? Қызыр түні Жаңа жыл табалдырық аттап, үйге енгенде, «жалғыз шала сәуле болмас» – деп төрге қос шырақ жағылып қойылады. Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кірсе, ол үй ауру-сырқаудан, бәле-жаладан аман болады деген сеніммен Наурызға дейін үй ішіндегі жиһаз, мүліктің шаңы қағылып, жуылып тазартылады.

Халқымыздың мифологиялық түсінігі бойынша наурыздың 21-і түні даланы Қызыр аралайды екен.Сол себепті осы түн «Қызыр түні» деп аталады. Күн сәулесі жер шарының шығыс бөлігінен таңғы сағат 6-да себезгілеп атқан кезде біздің өңірімізде бұл сәт түнгі сағат 3-ке тұспа-тұс келеді. Сондықтан да қазақ халқы Жаңа жылды наурыздың 22-сі күні таңғы сағат 3-те қарсы алады. Бұл түні ауыл бойжеткендері өздері ұнатқан жігіттерге арнап соғымның соңғы етін уызға салып пісіріп, «ұйқыашар» деп аталатын ерекше дәм дайындайды. Ал жігіттер мен бозбалалар болса қыздардың қолақысының қарымтасына айна, тарақ, иіссу-дан тұратын «селт еткізер», «дір еткізер» сыйлықтарын ұсынады.

Ұлыс күні қазақ елі үшін әрқашан қасиетті. Ол күні қар не жаңбыр жауса, «нұр жауды», «туар жыл жақсы жыл болады» деп қуанған. Наурыз айында жауған қар басқа қарларға қарағанда ерекше аппақ, үлпілдек болады да, «ақша қар» аталады. Осыған орай тілімізде мінезі балдай, сұлу қызға айтылатын «Наурыздың ақша қарындай» деген теңеу бар. Ұлыс күні туған сәбилерге Наурызбай, Наурызбек, Мейрам, Мейрамгүл, Кіріс сынды аттар қойылып, оларға бір жас қосылады.

Ұлыс күні жеті түрлі заттан – соғымнан қалған сүр, қойдың басы, сүт, езілген құрт, бидай (тары, күріш), пияз және сәбізден қазан толы көпкөже (наурыз көже) пісіріледі. Наурыз көженің қойдың басы мен сүр ет салып пісірілуі – қыс тамағымен (етпен) қоштасуды, құрамына ақтың қосылуы – жас тағамымен (сүт,ақ) қауышудың мәнісін білдіреді. Ал наурыз көжені тоя ішу «жыл бойына тоқшылық болсын» деген ұғымға саяды.

Әдетте, Наурыз күні адамдар бақай есеп, пендешілік атаулыдан тазарып, ар-ұжданы алдында арылуы керек. «Ұлыс күні алдыңа келсе, атаңның құнын кеш», «Жақсылыққа жақсылық – жай адамның ісі, жамандыққа жақсылық – ер жігіттің ісі», «Тас атқанға – ас ат» секілді нақылдарды өзек етіп, ту көтерген билер, ақсақалдар ат құйрығын кесісіп, араға жік түскен бауырлас ел, руларды, ағайын, дос-жарандарды бір дастарханнан дәм таттырып, табыстырған, осылайша ел бірлігін күшейткен.

Үйелменін тентіретіп жіберген-дерді қайта қосып, жалғыз-жарым жетімдерді үйлендіріп, жеке отау қылған. «Сүйекке дақ, елге таңба болмасын» деп кембағал, мүгедектерді жақын-туыстарының қарауына арнайы міндеттеп тапсырған. Қазыналы осындай салт-дәстүрімізді бүгінгі күнде жастар арасында кең насихаттап, психологиялық ақыл-кеңеспен ұштастыра білсек, еш артықшылығы болмас еді.