Әлемде анасын сүймейтін, қастерлемейтін халық жоқ. Қазақ үшін бір Құдайдан кейінгі бар құрметке лайық жан – Ана екені даусыз. Баланы дүниеге әкеліп тәрбиелеп, азамат ету – ата-анаға ортақ парыз. Дегенмен, тар құрсағын кеңейтіп, тас емшегін жібітіп, тоғыз ай, тоғыз күн көтерген перзенті үшін ең негізгі ана тәлімінің орнын ешкім баса алмайды.
Бала тәрбиесі ана құрсағында жатқан сәттен басталатынын медицина баяғыда-ақ дәлелдеген. Атам қазақ та мұны тым ертеден ескерген. Сөйтіп, ананың қабағына кірбің түсірмеуді ойлаған. Өйткені ана қуанса – іштегі бала да қуанып, қайғырса – бірге қайғырады деп білген.
Кез келген адамның әдебі мен жан дүниесінің сұлулығы балаға ең әуелі анадан даритынын ұғынған атам қазақ жүкті келінінің жүріс-тұрысына, көңіл-күйі мен тамақтануына және демалысына аса мән берген. Сонымен қатар ана бойындағы мінез-құлқы мен денсаулығындағы ақаулар құрсақтағы балаға берілмесі үшін жаман әдеттерден арылуға, таза жүруге үндеген. Бұған жүкті әйелдің кештетіп суға бармауын, жануарларға зілденіп аяғын көтермеуін, орамалсыз жүрмеуін ескерткен көптеген тыйым сөздер мысал. Ал мұның астарында ұлттың ертеңі, дәстүрлі тәрбие мәйегі жатқанын бүгінде біріміз ескерсек, екіншіміз құлаққа да ілмейміз.
Қасиетті кітап Құран Кәрімде «Алла тағала барлық кемшіліктен пәк, таза болған соң құлдарынан да тазалықты талап етеді» деген жолдар бар. Ал хадисте: «Балаларыңды өздерің болмайтын уақыт үшін тәрбиелеңдер. Өйткені олар сендер болмайтын уақыт үшін жаратылған», – дейді. Бұл – біле-білгенге үлкен ғибрат.
Мамандар ана құрсағындағы бала төрт айында тәрбие күтетінін, анасы нені көп үйренсе,кейін баласы сол нәрсені тез игеріп алатынын айтады. Бұл – шындық. Осы орайда Америка ғалымдарының өткізген мына бір тәжірибесін айта кетуді жөн көрдік.
Бір күнде, бір уақытта туған үш неміс, үш ағылшын, үш орыстың баласын кіндігі кесіле салысымен бір үйге апарады. Ең әуелі неміс тілінде «Өмірге қош келдіңдер, жолдарың сәтті болсын», – деп жақсы-жақсы сөздер айтады. Сонда ағылшын мен орыс балалары қыбырсыз жатыпты да, неміс сәбилер қозғалып, үн шығарған. Ал осы сөздерді ағылшын тілінде айтқанда, неміс пен орыс ұлтының нәрестелері қозғалмай, ағылшын шараналар қимылдапты. Орысша айтқанда дәл солай болған. Бұл тәжірибе нәтижесі бала ана тілін ана құрсағында жатқанда-ақ білетінін көрсетпей ме?!
Медицина құрсақтағы балаға сыртқы дыбыстың сан алуан әсері барын, яғни құрсаққа жаңа біткен шарананың кейін қандай мінезді пенде болып дүние есігін ашарына сыртқы ортадағы әуездің маңызын әлдеқашан дәлелдеп қойған. Қазақ аттың жалы, түйенің қомында көшіп жүріп ән айтқан, күмбірлете күй тартқан. Сәби іңгәлап өмірге келген күнді шілдеханамен қарсы алып, тербелген бесікке бөлеген. Сөйтіп, ырғақты тербелісті бұзбай, құрсақтағы көмескі үнді ананың бесік жырына ұластырған.
Ананың сәбиіне деген ерекше мейіріммен айтылған әуезді жыр баланың бойына ұлттық сана-сезімді, бабаларына тән өр мінезді дарытады. Сондықтан сәби үшін бесіктің де, бесік жырының да маңызы мол. Ол – құрсақтағы тәрбиенің табиғи жалғасы.
Құралай МҰРАТҚЫЗЫ
