Атырау қаласында өткен Ұлттық құрылтайдың үшінші отырысында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев: «Ынтымағы жарасқан, ортақ мақсатқа ұйысқан ұлт ешқашан ұтылмайды, ештеңеден құр қалмайды. Бұл істе зиялы қауым айрықша рөл атқарады. Әсіресе, сөзі өтетін аға буынның орны бөлек. Олар қазақтың қаймағы, ұлттың мақтанышы. Елдің тұтастығы зиялы қауымның бірлігімен басталады. Яғни, алдымен ел арасында ауызбіршілік болуы керек. Олар ұрпаққа өнеге болатын кесек әңгіме айтуы керек» – деп ортақ іске ой тастап, оны ел болып атсалысуға шақырды.
Бүгінгі кезде қоғамның дамуына кері әсер ететін түйіткілді өзекті мәселелерді жұрт болып бірлесіп шешу мақсатында Шелек өңірлік қоғамдық үйлестіру тобы құрылған болатын. Қоғам белсенділері бірнеше ауылдың ақсақалдар алқасы, әйелдер кеңесі, жастар ұйымы мүше-лерімен, имамдармен кездесулер өткізіп келеді. Негізгі мақсат – ұлттық дәстүрді сақтау, жастар тәрбиесіне баса көңіл бөлу, дәстүрлі дінімізді қастерлеу, имандылыққа иіту, діни ағымдарға жол бермеу, жөнсіз ысырапшылықты тоқтату, алаяқтық пен арандатушылыққа, нашақорлыққа қарсы күрес мәселелерін көп болып қолға алу.
19 нурызда қоғам белсенді-лері Малыбай ауылдық округінде болып, ондағы ақсақалдар алқасының, әйелдер кеңесінің, жігіт ағалар басшыларымен жоғарыда аталған мәселелер бойынша кеңесті. Топ жетекшісі Нұрлан Мұхаметқалиев бел-сенді топтың басты мақсатын айтып түсіндірді. Топ мүшелері Рыскелді Жақабаев бұқаралық спортты қайта жаңғыртып, жастар арасында ауыл-ауылмен түрлі жарыстарды ұйымдастыру керектігін айтты. Ал, Құрамыс Сәрсебаев дәстүрлік дінімізге берік болуды, өлім-жітімде аста-төк ысы-рапшылыққа жол бермеуді, қонақасын тек алыстан келгендерге арнау керектігін тілге тиек етті. Округ әкімінің орынбасары Орынбасар Төлепов ауыл тынысымен таныстырса, ақсақалдар алқасының төр-ағасы Мекебай Құрманбаев пен әйелдер кеңесінің төрайымы Шамшинұр Курбанова ауылдағы қоғамдық жұмыстардың ұйымшылдықпен өткізіп жатқандарын нақты мысалдармен жеткізді.
Қоғамдық белсенділер Көктерек елді мекенінің тұрғындарымен кездесті. Бұл шағын мекенде 66 отбасы бар. Олар «ауыл» мәртебесі берілмеген елді мекенде мал бағып, түрлі ауыл шаруашылық дақылдарын егіп күн көруде. Дегенмен, мұнда шетелден қоныс аударған қандастар үй кітапшасына тіркеле алмай, балаларына жәрдемақыларын ала алмай, тіршілік түйіткілдерін тартып жүрген көрінеді. Ауыл тұрғыны Ерболат Рахымбаев: «Біз мектеп, балабақша салып бер демейміз. Мектеп жасындағы 64 баланы Малы-байдағы оқу орнына алып барып, алып келуге арнайы автобус бөлінген. Бізге тек «ауыл» статусын берсе екен» – деген ұсынысын айтты. Ал Нұрмағанбет Солтанбеков бұл ауыл бұрын колхоз, кейін тауарлы сүт фермасы болғанын, сауыншылар мен малшылар ауылына айналған бұл жерде «Еңбек Қызыл Ту», «Құрмет» ордендері мен бірнеше ме-дальдардың иесі болған атақты сауыншы Нұржамал Құлжабаев тұратынын айтып, «Осыдан екі жыл бұрын егіс суаруға 27 млн 600 мың теңге бөлініп, бастаған арық жұмысы бекер қалып, арты құрдымға кетті» – деп ренішін де жеткізді. Тұрғындар еліміздің Парламент Мәжілісінің депутаты Мақсат Толықбай саяжайларға «ауыл» статусын беру мәселе-сін көтергенін, қазір саяжайлар елдімекендерге қосылып жатқанын айтып, «Көктерек – саяжай емес, шағын ауыл, табиғаты тамаша, жері тіршілікке қолайлы, «ата қонысым, ата жұртым» деп келдік. Ешқайсымыз ештеңе сұрап жатқанымыз жоқ, ел экономикасына өз үлесімізді қосып жүрміз» – деген мұңдарын жет-кізді. Тіпті, ауылдан көшіп кеткендер де бар екен.
Ауыл тұрғындарының 95 пайызы – жастар. Оқушы саны алдағы уақытта көбейеді. Елі-міздің көптеген аймақтарында білім ордаларының 60 пайызы – шағын мектеп. Сол жерлерде 120 орындық ғимараттар тұрғызылуда. Кездесуде тұр-ғындар мектеп бітірген балаларын мұғалім мамандығына беретінін, келешекте қанатын кеңге жаятын ауылда мектеп ашылса, жұмыс орны болатынын да айтты. Мұндағы жастар ұлттық спортты, ат баптау, қолөнерді дамытуға баса көңіл бөлген.
Көктерек ауылының тамыры тереңде жатыр. П.Румянцевтің «Жетісу уездері» деген кіта-бында: «№18 Көк-Терек қауымы. Бұл қауымды Албан руының қарақыстықтары мекендеген. Олар 1874 жылы Жаркент уезі, Айт болысынан көшіп келген. Малдарын Асы жайлауына баққан. Суармалы егістік жерді суару үшін 6 орта шаруалардың жұмысшылары Төсекбайдың бас тоғанын пайдаланған. Шабындықтар қыстаудың маңына орналасқан. Мал, егін шаруашылығы жақсы дамыған» деп жазып, оны цифрлар арқылы дәлелдеген. Шілік өңіріндегі сол кездерде пайдаланған 15 арықтар тізімі көрсетілген. Соның ішінде «Көктерек», «Төсекбай» арық-тары ерекше аталып, №17 Малыбай, №18 «Көктерек» қауымдар тұрғындары пайда-ланғаны айтылған. Ал, Алматы-дағы мемлекеттік архив басқармасының мұрағатындағы №39 Д – 40 тізімде Жаркент губерниясы, Алматы уезі Қызыл-Сөгеті болысы, Көктерек қыстағынан бірнеше байлар-дың мал-мүліктері тәркіленгені жазылған.
Алматы облыстық мұрағаттар және құжаттама басқар-масында 1929 – 1940 жылдар аралығында Көктерек ауылында «Көктерек» колхозы құрылғаны туралы дерек табылды. Бұл колхоз 1940 жылдан бастап «Ленин» колхозына айналған. 1950 жылы Малыбай ауылдық кеңесінің аймағындағы 5 колхоз «Ленин», «Молотов», «Орджаникидзе», «Еңбек», «Бірлік» біріктіріліп, кеңейтілген «Ленин колхозына айналған. 1963 жылы «Ленин» колхозы «Маяк» темекі совхозы болып қайта құрылған.
Ал, 1932 – 1934 жылдар аралығындағы «Алматы облысы бойынша аудандарға бөлу», 1933 – 1934 жылдары «Алматы облысының әкімшілік жергілікті бөлінісі туралы» анықтамада №43 «Көк-Терек» колхозы Малыбай кеңесі ауыл шаруашылық бағытында 1929 жылы құрылып, техникалық да-қылдармен айналысқан. Колхозшылар саны 38, жер көлемі 26 659 гектар, оның ішінде суармалы егістік 237 гектар, жұмыс көлігі – 21» деп көрсетілген («Алматы облысының мемле-кеттік архиві» КММ 2017 жылғы 8-қыркүйек, шығыс құжаты № А-94). Сондай-ақ, «Қазақстан орталық атқару комитетінің 1932 жылғы 27-28 ақпандағы қаулысы бойынша Еңбекшіқазақ ауданының құрамынан: №11; №12; №13; №14 ауылдық кеңестер Шелек ауданының құрамына бе-рілсін: №12 ауылдық кеңес орталығы «Көк-терек» ауылы Малыбай ауылдық кеңесінің құрамына енгізілсін» деп жазылған. ҚР мәдениет және спорт министрлігінің «Орталық мемлекеттік мұрағат» РММ 2017 жылғы 20 қыркүйек №05-02-11/795 шығыс хатымен бе-рілген анықтамада Малыбай ауылдық кеңесі Көктерек базы, Қоян фермасында 11 ер, 3 әйел адам жұмыс істейтіні айтылады.
Ұстаз, ақын, жазушы Күлшара Дүйсенбайқызының «Көктерек» атты кітабында ауылда қолөнері қатты дамығанын, мал терісін илеп, талқылап, бояп, тұрмыстық көптеген бұйымдар жасайтын, етік тігетін, ат әбзелдерін жасайтын шеберлерді атап жазады. Көктеректе алғаш 4 бөлмелі, қызыл шатырлы мектеп ашылып, онда кімдер қызмет істегендері, 1928 жылы ірі байлардың малдарын тәркілегендерін атап жазған. Ал, «Бірлік», кейін «Ленин» колхозының бас есепшісі, «Маяк» совхозын 14 жыл басқарған Амет Заиров Көктерек ауылында мектеп, қырман болғанын, мал, егін шаруашылығы жақсы дамыға-нын, 1963 жылы 5 колхоз біріктіріліп, «Маяк» темекі совхозы құрылғанын, бертін келе Көктерек ауылында үлкен тауарлы сүт фермасы кешені салынып, 1200 бас сиырға, сауыншылар мен бақташыларға үйлер, дүкен, фельдшерлік-акушерлік пункт, шағын мәдениет үйі салынғанын айтады.
Халық сөзіне құлақ асатын жаңа Қазақстанның болашағы жарқын болатынына сенетін көктеректік тұрғындар тіршілік етіп, өз жандарын асырап отырған берекелі мекенге «ауыл» мәртебесін береді деген үмітте. Біз де тұрғындар талабы ескеріледі, ұсыныстары қанағаттандырылады деген ниеттеміз.
Анарбек БЕРДІБАЕВ.
