2020 жылдың 11 қаңтарынан бастап «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қылмыстық, қылмыстық-процестік заңнаманы жетілдіру жəне жеке адам құқықтарының қорғалуын күшейту мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2019 жылғы 27 желтоқсандағы Заңы (бұдан əрі Заң) қолданысқа енгізілді.
Қандай да бір кез болмасын қылмыс біздің қоғамымыз бен әрқайсымыздың өміріміз үшін өте қауіпті құбылыс екенін ескерсек, оның ішінде заңсыз бөтен мүлікті ұрлау әр уақытта да қоғамның мүдделеріне, зиян келтіретін қауіп және дерт, яғни жәбірленуші ғана емес, жалпы қоғамымызға да өте қауіпті құбылыс деп бағаланады. Ұрлық және сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттері Зорлау (ҚК 120-бабының 1-бөлігі) жəне сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық əрекеттері (ҚК 121-бабының 1-бөлігі), сондай-ақ тұрғын үй, қызметтік немесе өндірістік үй-жайға, қоймаға немесе көлік құралына заңсыз кіру арқылы ұрлау ауыр қылмыстар санатына ауыстырылды, яғни олар бойынша тараптардың татуласуына жол берілмейді.
Осыған орай, өзгерген Қылмыстық Кодекстің 188 бабына сәйкес, бірнеше рет және тұрғын, қызметтiк немесе өндiрiстiк үй-жайға, қоймаға не көлік құралына заңсыз кiрумен жасалған ұрлық бойынша санкциясы мүлкiн тәркiленіп, екі жылдан жетi жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге, не сол мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады. Бұл ҚР ҚК-нің 121 бабы, яғни, сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттері бойынша қылмыстар жауапкершілігі бес жылдан сегіз жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Отбасы-тұрмыстық қатынастар аясындағы құқыққа қарсы әрекеттер «Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы» кодексінің 73-1 денсаулыққа қасақана жеңіл зиян келтіру, денсаулықтың қысқа мерзімге бұзылуына немесе жалпы еңбек қабілетін тұрақты түрде болмашы жоғалтуға әкеп соққан, денсаулыққа қасақана жеңіл зиян келтіру – он бес айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға не он бес тәулікке дейінгі мерзімге әкімшілік қамаққа алуға алып келеді.
Яғни, бұл жағдайда құқық бұзушымен татуласу құқығы алынып тасталған. Есірткі, психотроптық заттармен, сол тектестермен өткізу мақсатынсыз заңсыз жұмыс істеу ҚР ҚК-нің 296 бабы, қоғамдық орындарда есiрткi, психотроптық заттарды, сол тектестерді медициналық емес тұтыну – сексен айлық есептiк көрсеткiшке дейiнгi мөлшерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не сексен сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстарға тартуға не жиырма тәулікке дейінгі мерзімге қамаққа алуға жазаланады.
ҚК-нің 297, 299 жəне 301-баптары бойынша оларды жасаудың жеке саралау белгісі енгізілді – «электрондық ресурстарды пайдалану арқылы», ал ҚК – нің 297-бабында «қоғамдық орында». Масаң күйде көлік құралдарын жүргізгені үшін жауаптылық яғни, көлік құралдарын алкогольдік, есірткілік жəне (немесе) уытқұмарлық масаң күйде жүргізуші адамдардың жол қозғалысы немесе көлік құралдарын пайдалану ережелерін бұзуы (ҚК 345- 1-бабы) санкциясы, адам денсаулығына орташа зиян келтірсе, бір жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектеуге, не сол мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады, ауыр немесе адам өліміне әкеп соқтырған іс әрекет үшін жауаптылық үш жылдан жеті жылға дейіні мерзімге бас бостандығынан айыру жазасы көзделген.
Бұл ретте осы бапта аталған адамдарға көлік құралын жүргізу құқығынан айырылған адамдар жатпайды. Олардың жауаптылығы ҚК-нің 346-бабы бойынша туындайды; Шетелдiктiң немесе азаматтығы жоқ адамның Қазақстан Республикасының халықтың көші-қоны саласындағы заңнамасын бұзуы; ҚР «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» Кодексінің 517-бабына сәйкес, шетелдiктiң немесе азаматтығы жоқ адамның Қазақстан Республикасының халықтың көші-қоны саласындағы заңнамасын бұзуы он бес айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға не Қазақстан Республикасының шегінен әкімшілік жолмен шығарып жіберуге әкеп соғады.
Еңбекшіқазақ ауданының
прокуратурасы
