Әлемде мамандықтың түрі өте көп. Десе де ғалым да, шахтер де бас иетін маман – ұстаз атты тұлғаның мәртебесі қашан да биік. Тарыдай болып кірген шәкіртін таудай қылып шығаратын бойындағы білім нәрімен сусындатып, ұлы тұлға жасайтын мұғалімдердің еңбегі ерен. «Ұстаздық еткен жалықпас үйретуден балаға» деп хәкім Абай айтпақшы оқушысын өз баласындай бауырына басып тәрбилейді. Ұстаз – таудан арқырай аққан тау өзені секілді, айналасына қуат беріп, жолында кездескендерді суымен нәрлендіріп, таудай қиындықтарды тастай домалатып, білімнің сар даласында тыныштық тауып, дамылдайды.
Ұстаздар жайында халқымыздың ұлы батыры Бауыржан Момышұлы былай деген: «Ұстаздық – ұлы құрмет. Себебі, ұрпақтарды ұстаз тәрбиелейді. Болашақтың басшысын да, данасын да, ғалымын да, еңбекқор егіншісін де, кеншісін де ұстаз өсіреді… Өмірге ұрпақ берген аналарды қандай ардақтасақ, сол ұрпақты тәрбиелейтін ұстаздарды да сондай ардақтауға міндеттіміз».
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің жыл сайынғы халыққа Жолдауында ел көлеміндегі ең басты, өзекті мәселелердің бірі — қоғамдағы мұғалімдер мәртебесін айқындауды көресетті. Өз сөзінде: «Педагогтардың мәртебесі туралы» заң әзірлеп қабылдау қажет деп санаймын. Бәрі мектептен басталады. Отбасынан кейінгі тәрбие мектепте қалыптасады. «Ұстазы жақсының – ұстамы жақсы» деген қанатты сөздің аясында осы ұлық тәрбиенің бәрі тұнып тұр. Мұғалім – қоғамның тамыршысы, бағыт-бағдар беруші адам, ұлы тұлға. Әлі күнге дейін мұғалім көрсек именіп тұра-тынымыз, мектеп табалдырығын аттаған сайын сол бала күнгідей ерекше көңіл-күйді, толқуды бастан кешетініміз содан. Мектеп – ұлт рухын тербеп тұрған киелі бесік. Мектеп – алтын ұя. «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің». Отбасынан, мектептен алған тәрбие, тағылым бұл сіздің өміріңізге берілген ең алғашқы жолдама, рухани талшық. Педагогикадан арнайы оқулық жазған Алаштың күн келбетті көркем ақыны, ардағы Мағжан Жұмабаев «Алты Алаштың игі жақсысы бас қосса, төрдегі орын – ұстаздікі» деп тегін айтпаса керек. Біз бүгінде мұғалім, ұстаз атына сол сөз биігінен қарауымыз керек» деген даналығы ойымызға зор серпін, қуат береді.
Ұстазға құрмет көрсету – білімге құрмет көрсету. Білімді құрметтемеген, ұстазын қадір тұтпаған шәкірттің ғылымда нәтижеге қол жеткізе алмайтындығы, қол жеткізсе де, тиісінше кәдеге асыра алмайтындығы қасиетті Құранда да жазылған. Тарихта ақыл-парасаты мол тұлғалардың көпшілігі ұстазына ерекше құрметпен қарап, әрдайым бір ізетпен еске алғаны мәлім. Айталық, Ескендір Зұлқарнайын - Аристотельді, Абылай хан - Төле биді, Шәкәрім - Абайды, Бердақ - Күнқожаны, Жамбыл - Сүйінбайды өзіне ақылшы әрі ұстаз тұтқан. «Ұстазы жақсының ұстамы жақсы» дегендей, олар өздерінің өмірде бағындырған зор асуларына ұстаздарының сіңірген еңбегі көп екенін жақсы түсінген. Мәселен, Ескендір Зұлқарнайын өз ұстазын «Мен ұстазыма әкемнен кем қарыздар емеспін. Әкемнен өмірді алсам, Аристотельден сол өмірге керектінің бәрін алдым» деп еске алатын болған екен. Сондықтан да, ұстазды сыйлау – өмірдегі бір борышың. Ұстазға құрмет – адамзатқа міндет.
Дейтұрғанмен, бүгінгі күні қасиетті мамандықтың қадірі қашып, мәртебесінің мәні кетіп бара жатқаны қынжылтады. Олай дейтініміз, білім жүйесінің тұрақсыздығы жыл сайын ауысатын мектеп бағдаралмасы, қағазбастылық пен қосымша қоғамдық жұмыстарды қосыңыз. Қазіргі таңда kundelik.kz деген электронды журналды қосыңыз. Сынып жетекшілерінің тәрбие сағаты мен, ата-ана жиналысы тағы бар. Бүгінгі күні ең үздік ұстаз - ештеңе сөйлемесе де бәрін жазып қоятын ұстаз; ең үздік сабақ беруші, ол - қағазда сабақ даярлаушы. Біліктілігін бір жапырақ қағазбен бағалайтын бүгінгі қоғамның сиқынан адам шошитындай. Одан балам неге дұрыс оқымайды деп кінәні мұғалімнен іздейтін, сәл ұрсып қойса, арызын арқалап келетін ата-аналардан кейін бұл мамандыққа білімді, көзі ашық жастар құмар емес. Оқуға түссе тек, ҰБТ-дан төмен балл жинағандар немесе сырттай білім алғандар түседі. Содан кейін мектепте қандай сапалы білімді көруге болады. Жапон елінде министрден де қадірлі мамандық – ұстаздық деседі. Ұстаздарға көшенің өзінде ерекше құрметпен қарап, арнайы дүкен де ашып қойған. Тіпті, ұстаздарға жеңілдікер де қарастырған. Мұғалімдік оқуға баллы жеткендер емес, ең жоғары ұпай жинаған оқушыларды іріктейді екен. Ал енді мемлекеттің даму деңгейін салыстырып көріңіз.
Ұстаз қадірінің жоғары екенін қазіргі елімізде болып жатқан пандемия кесірінен үйде онлайн білім алып жатқанда ұққанымыз өте өкінішті. Әлеуметтік желілерде түрлі видеолар тарап, мектепті, мұғалімін сағынып жылап отырған оқушылардың, баласын оқыта алмай қиналып жатқан ата-аналардың арыз-шағымынан байқауға болады. Кейбір таныстарым мұғалімдікі шынымен еңбек екен бір баланы оқытамыз деп бар шаруаны ысырып, шаршап отырамыз, олар 30 балаға қалай білім беріп жүр деп таңғалыстарды білдіріп жатқандар бар.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев биылғы жолдауында ұстаздардың мәртебесін көтеруді, білім сапасын жақсартуды ерекше атап өтіп, жалақысын 25 пайызға дейін өсіруді тапсырды. Бұл да мемлекет тарапынан ұстаздардың қадір-қасиетін бағалауды, беделін қолдауды білдіреді. Бұл да өркениеттің өрге басуына алғашқы қадамдар деп есептейік. Ұлт болашағы ұстаздардың мәртебесіне байланысты екенін ұғатын қоғам да, ұрпақ та болады деп зор сенім білдіреміз.
Жанар Уразимбетова,
Абылай хан атындағы №4 орта мектептің
Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі
