Есік қаласындағы №1 көпсалалы ауданаралық ауруханада Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының алғашқы медициналық-санитарлық көмек жөніндегі алғашқы демонстрациялық (үлгісін көрсету)платформасы ашылды.
Ашылу салтанатына ДДҰ-ның Еуропалық өңірлік бюросының басшысы Ханс Клюген, ҚР денсаулық сақтау министрі Ажар Ғиният, Өзбекстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің орынбасары Амрилло Иноятов, Өзбекстан Республикасы Мемлекеттік медициналық сақтандыру қорының директоры Фаррух Шарипов, Алматы облысының әкімі Қанат Бозымбаев пен аталған аурухананың қызметкерлері қатысты. Аталған платформаның ашылу салтанатында сөз алған облыс әкімі Қанат Бозымбаев Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы мен ҚР денсаулық сақтау министрлігі қолға алған жаңа жобаны барынша қолдайтындығын жеткізіп, аталған игі іске сәттілік тіледі.Өз кезегінде, ДДҰ Еуропалық өңірлік бюросының басшысы Ханс Клюге Қазақстан Үкіметі мен ДДҰ Еуропалық өңірлік бюросының арасындағы айрықша ынтымақтастықты атап өтті. Доктор Ханс Клюге демонстрациялық платформа үлгісінде, әсіресе ауылдық денсаулық сақтауда МСАК-тың үздік тәжірибелерін ілгерілету жөніндегі Қазақстанның күш-жігеріне өзінің таңданысын білдірді.
– АМСК демонстрациялық платформалары – ДДҰ-ның тиімді алғашқы медициналық-санитарлық көмек жүйесін іс-әрекетте көрсетуге арналған жаңа өнімі. Олар елдерге бір-бірінен үйренуге және алғашқы медициналық-санитарлық көмекті түрлендірудегі озық тәжірибемен алмасуға мүмкіндік береді. Қазақстан психикалық денсаулық мамандары мен әлеуметтік қызметкерлерді, сондай-ақ мейірбикелер мен отбасылық дәрігерлерді қамтитын көпбейінді командалар арқылы алғашқы медициналық-санитарлық көмек үлгісін өзгертудің үлгілі мысалы болуға лайық», – деді Еуропалық ДДҰ басшысы. Осыған сай, алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсету бойынша ДДҰ-ның бірінші демонстрациялық платформасы ауданымыздағы №1 көпсалалы аудан-аралық ауруханада ашылып отыр. ҚР денсаулық сақтау министрі Ажар Ғинияттың сөзінше, алда аталған ауруханада МСАК жүйесін трансформациялаудың жаңа базасы қалыптасады. Бүгінде Еуропалық стандартқа сай алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсетудің озық тәжірибесін үйрену үшін Өзбекстан делегациясы арнайы келіпті. Ажар Ғиниятқызы алдағы төрт жылда ДДҰ мен Қазақстан Үкіметі елімізден алғашқы медициналық-санитарлық көмек жүйесін үйренгісі келетін 20 елдің делегациясын қабылдайтынын атап өтті.
Е.АСЫЛ.
Дүниеде ең көп қолданылатын әрі кең таралған ғажап сөз – «ана». Бұл сөздің баланың жүрегінде алатын орны ерекше. Ана дегенде әрбір бүлдіршіннің жүрегі елжірей кетеді. Оның себебі, баланың анаға деген ыстық ықыласының ешқашан өшпеуінде. Дүниенің сәнін келтіретін, оны жарқын ете түсетін – ардақты аналарымыз.
Қазақ халқы «Гүл өссе жердің көркі, қыз өссе елдің көркі» демеп пе еді?! Дәл осы мақалға сүйене отырып, қызғалдақтай құлпырған қыздарымызға одан әрі өркендеп,көркейе беріңіздер дейміз! Еліміздің болашағы алтындай осы жандарға байланысты. Олар қаһарман, батыл, ақылды да көрікті ұл-қыздарды жарық дүниеге әкеліп, өсіріп-жетілдіреді. Әрбір шырылдаған сәбидің ғұмыр есігін ашып беретін, оған өмір сыйлайтын – аналар. Олардың істеген ерлігі елге үлгі. Болашақ жас ұрпақты тәрбиелеп өсіру,бағып-қағу, дүниенің ақ-қарасын ажырату аналарымыздың борышы. Елге сіңірген әрбір еңбегі келешек ұрпаққа өшпес өнеге.
Адамдар – мейлі қай жасқа келсе де, әрқашан өз аналарының перзенттері. Ана болмаса ақын да, батыр да бола алмайды! Осы орайда Ғабиден Қожахметтің өлең шумақтарымен аналарға деген ыстық ықыласымды білдіре кетсем:
Өмірден өссе, бөбек алар гүлін,
Шықса да, мейлі, шыңға олар бүгін
Әлі де еркелейді баяғыдай,
Тәңірден тілеп Ана амандығын.
Жанына ұл-қызыңның үңілесің,
Бәйек боп, болса нала, жүгіресің.
Әр жанның жүрегінде Ана деген –
Жазылып қалған мәңгі ұлы есім!
Гулназ Жолдасова,
Рахат орта мектебінің
10 «Б» сынып оқушысы
Отан – елдің анасы,
Ел – ердің анасы.
Ит тойған жеріне,
Ер туған жеріне.
Кісі елінде сұлтан болғанша,
Өз еліңде ұлтан бол.
Бақа көлін сүйеді,
Бұлдырық шөлін сүйеді,
Ер жігіт елін сүйеді.
Опасызда Отан жоқ.
Өз елім – өлең төсегім.
Отансыз адам – ормансыз бұлбұл.
Құлан қағын қорғайды,
Киік лағын қорғайды.
Кісі елінде күркірегенше,
Өз еліңде дүркіре.
Мал қонысын іздейді,
Ер жігіт туысын іздейді.
Есі бүтін елден шықпайды,
Елінің қырын жықпайды.
Аққу көлін аңсайды,
Адам туған жерін аңсайды.
Ер жігіт – елінің ұлы,
Намысының құлы.
Ел-елдің бәрі жақсы,
Өз елің бәрінен жақсы.
Оан үшін күрес –
Елге тиген үлес.
Іргесі берік елді жау ала алмас,
Аузы берік елді дау ала алмас.
Сұңқар қиясын сағынады,
Торғай ұясын сағынады.
Туған үйдің түтіні жылы,
Туған ананың күтімі жылы.
Ұлтарақтай болса да, ата қонысы жер қымбат.
Ат төбеліндей болса да, туып-өскен ел қымбат.
Жат елдің жақсысы болғанша,
Өз еліңнің сақшысы бол.
Отанға опасыздық еткенің –
Өз түбіңе өзің жеткенің.
Туған жердің торғайы да сүйкімді.
Отансыздың оты жанбайды.
Отанға опасыздық еткенің –
Өмірден қаралы болып өткенің.
Туған жердің торғайы тұрымтайдай көрінер,
Құлыны тайдай көрінер,
Қыздары айдай көрінер.
Ата қоныс – алтын мекен.
Туған жердің жуасы да тәтті.
Отанды сүю отбасынан басталады.
Ер жігіт: «Өскен елім», – дейді,
«Кіндік кескен жерім», – дейді.
Туған елің болмаса,
Тумай-ақ қойсын Күн мен Ай.
Есі бар жігіт елін табар,
Есі жоқ жігіт жаттың отын жағар.
Жат жердің қаршығасынан
Өз жеріңнің қарғасы артық.
Тұлпар тегін табар,
Ер жігіт елін табар.
Адам елінде,
Қоға көлінде көгерер.
Бақыр қазан қайнаса –
Бәріміздің бағымыз.
Туған жердің әр тасы –
Біздің алтын тағымыз.
Өз інінде көртышқан да батыр.
Мал екеш мал да
От жеп, су ішкен жеріне тартады.
Жат жерде жаның қиналса –
Ел қадірін білерсің,
Жұтым суға зар болсаң –
Көл қадірін білерсің.
Адам Отанын іздейді,
Қой қотанын іздейді.
Әркімнің өз жері – жұмақ.
Арша өскен жерінде,
Ер жігіт өскен елінде.
Атамекен – анаң екен,
Қысылғанда панаң екен.
Кіп-кішкентай торғай да,
Өз ұясын қорғайды.
Егілмеген жер – жетім,
Елінен айрылған ер – жетім.
Туған жердің түйе жейтін жапырағы да – дәрі,
Түйе аунайтын топырағы да – дәрі.
Тұғырына саңғыған сұңқар оңбас,
Үйірінен айрылған тұлпар оңбас.
Туған жердің күні де ыстық, күлі де ыстық.
Ат үйірін сағынса, артқы аяғын қағынар.
Ер үйірін сағынса, ер-тұрманын тағынар.
Туған жер – тұғырың,
Туған ел – қыдырың.
Елінен безіп, елсізде өлгеннің
Екі көзін қарға шұқиды.
Жинап, құрастырған – Өтебай Тұрманжанов
«Наурыз» – парсы сөзі. Бұл қазақша айтқанда «жаңа күн» деген сөз. Қазақ халқы «Ұлыстың ұлы күні» деп аса қадірлейтін бұл күн, яғни 22 наурыз бүкіл Шығыс халықтарының ежелгі бас мерекесі. Наурыз – жаңа жыл тойы, көктем мерекесі, күн мен түннің теңелу сәті, халықтардың ынтымақ күні.
Бұл мерекені тойлайтын халықтар үшін аса зор салтанат, ұлы жиын. Орта Азия мен Қазақстан тұрғындары бұл күнді « Самарқанның көк тасы жібіген күн» деп те дәріптейді. Наурыз қазақта бірінші айдың аты. Наурыз күні халық таза киініп, бірін-бірі құттықтап, қуаныш дастарханын мол жаяды. «Ұлыс құтты болсын!», «Ақ мол болсын!», «Төрт түлік ақты болсын!» деген сияқты тілектер айтылады. Адамдар бір-бірінің қатесін кешіріп, оның аяғы ойын-сауық, ән-жырға жалғасады. Халықта бұл күнге лайық салт-дәстүрлер де бар. Олар «Наурыз тойы», «Наурыз жыры», «Наурыз көже», « Наурыз бата» деп аталады. Наурыз айының ажырамас белгісі – наурыз көже дайындау. Наурыз көже азықтың жеті түрінен жасалады. Қазақстанда жүзден астам ұлт өкілдері тұрады. Олар да наурыз мерекесін тойлайды.
Тәжіктер Наурызды достықтың кілті және тіршіліктің оянуы деп санайды. Оны «Хадир айиам», яғни «үлкен мереке» деп атайды. Наурыздан бір апта бұрын балалар көктемнің келе жатқанын «Гол гардани» рәсімін өлеңдетіп орындау арқылы білдіреді. Бұл рәсімде балалар таныстарының үйлеріне көктем гүлдерін апарып, үй иесі оларға сыйлық беріп, сый-сияпат көрсетеді. «Хане текани» - үй тазалау; арнайы тәтті-дәмді тағам әзірлеу; кең «Һафт син» дастарханының әртүрлі тағамдарын дайындау да Наурыздың дайындық жұмыстарының құрамына енеді. Сонымен қатар Тәжікстан халқы Жаңа жылдың алғашқы күндері қала алаңдары мен парктерінде әткеншек теуіп, жұмыртқа ойынын ұйымдастырып, күресіп, әтеш төбелестіріп шаттық пен қуанышқа бөленеді. Ал Ауғанстан халқы наурызды ұлықтау үшін үстеріне жаңа ақ түстен тігілген киім киеді. Олар дастархандарын тәтті-дәмді тағамдарға толтырып, «Һафт син» дастарханын жаяды. Қаланың сыртындағы арнайы алаңдардағы табиғат аясында көңіл көтеріп, шаттыққа бөленеді. Күрес, ән айту, халық билерін орындау, әтеш төбелестіру сияқты көңіл көтеретін шаралар осы күні орындалатын рәсімдердің қатарына жатады.
Әзірбайжан елі наурыз мерекесін олар «Новруз-байрам» деп атайды. Наурыз мейрамын көктемді тойлаудың ең ежелгі және құрметті мейрамы деп түсініп, оны табиғаттың жандануының белгісі деп те қабылдайды. Әзірбайжанда наурыз мерекесіне дайындық ерте басталады – үйлер көркейтіліп, ағаш отырғызылады, жаңа киім тігіледі, жұмыртқалар боялады, тәтті-дәмділер мен ұлттық тағамдар дайындалады. Әзірбайжанда Наурыз – отбасылық мейрам. Мейрам күні кешке барлығы отбасылық ошақ басында жиналады. Жаңа жыл бай және жемісті болу үшін үстелге көптеген әр түрлі тағамдар қойылады. Мейрам 3 күнге созылады және көпшіліктің серуенімен аяқталады. Адамдар ұлттық киімдерді киіп, халық әндері мен билерін орындайды, спорттың ұлттық түрлері бойынша жарыстар өткізіледі. Наурыз – ирандықтардың ежелгі мейрамы. Ирандық данышпан Омар Хаям өзінің «Наурызнама» атты кітабында наурыз күн тізбегінің негізін Жәмшид қалады деп, аты аңызға айналған осы қаһарманның ізін тарихи рауаяттарға түсіреді. Олар Наурызды көктемнің алғашқы күні деп біліп, оның келуін егжей-тегжейлі символикалық рәсіммен тойлайды. Осы көзқарас бойынша, табиғаттың өмірі ирандықтар үшін ерекше маңызға ие болған.
Түркияда «Султан Невруз», «Невруз Султан» деген атпен наурыз мерекесін айрықша атап өтеді. Наурыз күні таңертең ерте тұрып, жаңа киімдерін киеді. Зират басына барады. Әйелдер түрлі-түсті тағамдар пісіреді. Туыс-туғандар бір дастархан басына жиылып, ас ішеді. Ән айтып, би билеп көңіл көтереді. Ағашқа әткеншектер құрылып, балалар алтыбақан тебеді, «байрақ» жазуы бар батпырауықтар ұшырады. Сонымен қатар бұл мерекеде туыс-туған, ілік-шатыстар мен көршілер бір-бірінің үйіне барып, дәм татады. Әулеттің үлкендеріне барып бата алатын дәстүр де бар. Наурыз мейрамын оңтүстіктегі көршіміз Өзбекстан 21 наурызда тойлайды. Өзбектер наурызды қалай қарсы алса, келер жыл солай өтеді деп сенеді. Сол себепті бір-бірін кешіріп, жақындарына сыйлық ұсынып, қуанышқа бөленуді мақсат етеді.
Наурыз күні бұл елде қайнаған жәрмеңке болады. Жұрт ұлттық киімдерін киіп, ән айтып, биге басады. Әтеш төбелестіріп, ит таластырады, қошқар сүзістіріп, қызыққа батады. Кей өңірлерде бәйге, жорға салады.
Алуан түрлі тағам жасайтын өзбек әйелдері бұл күні «қазан толды» дайындап, наурыздың сыйлы асы-сумаляк жасайды. Бидай ұнынан жасалатын сумалякты бақытты өмірдің, молшылық пен жылылықтың тағамы деп ырымдап ішеді. Осылайша әр ұлтта наурыз мерекесін думандата тойлайды.
Наурыздың 22 күні Казатком негізгі орта мектебінде «Қош келдің, Әз Наурыз!» атты мерекелік іс-шара өткізілді. Наурызды қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Айнұр Орзимбетова ұйымдастырды. Іс-шараны Алива Гүлжан мен Ақалман Ерқасым жүргізді. Мерекелік думанымызды ашып беру үшін сөз кезегі мектебіміздің директоры Нургожаева Лаззат Нұрмұханқызына берілді. Әрі қарай Қыдыр ата ақ батасын беріп, мектеп оқушыларының дайындаған ән, билерімен жалғасты. Қазақтың «Байғазы беру», « Құстұмсық жүзік», «Үкі тағу», «Қымыз мұрындық», «Тұсаукесер» сияқты дәстүрлерін қайта жаңғыртып көрсетті. Оқушылар ұлттық асық ату, қол күрестіру, арқан тарту сияқты ойындармен мерекені жалғастырды. Бұл біздің салт-дәстүріміздің жалғасып, жаңғырып жатқанының белгісі. Міне, осының бәрі «Наурыз» мерекесі қазақ халқында да ерекше аталып өтетіндігінің белгісі. Елімізде осындай мерекелер көп болсын. Ақ мол болсын! Ұлыстың ұлы күні құтты болсын! Елімізде ынтымақ, береке бірлік болсын!
Тоқтасын Төлеухан,
Казатком негізгі орта мектебінің
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Елдегі агроөнеркәсіптік кешеннің ілгері дамуына жан-жақты қолдау көрсетіліп, жүйелі жұмыстар атқарылатын болады. Сәйкесінше, келер жылы субсидиялау жүйесі жаңартылып, аталмыш бағытқа қосымша 388,2 млрд.теңге қарастырылмақ. Бұл туралы ҚР ауылшаруашылығы министрі Ербол Қарашөкеев Қапшағайда өткен алқалы жиында мәлімдеді
Ауылшаруашылығын дамыту-бәсекеге қабілетті экономика құрудың негізгі механизімі деген тұжырымның төңірегінде топтасқандар үлкен отырыста төбе көрсетті. Бұл қатарда, Сенат депутаты Ақылбек Күрішбаев пен экология, геология және табиғи ресурстар министрінің орынбасары Серік Қожаниязов та бар.
Ал Алматы облысының әкімі Қанат Бозымбаев модератор қызметін атқарды.
Шаруалар үшін маңызды, көктемгі дала жұмыстарының қарсаңында өткен жиналыста, су тапшылығы мен тарифінің өсуі, ауылшаруашылығына қажетті техника мен таңайтқыштардың бағамының артуы сынды мәселелер көтерілді.
Маңызды мәжілістің басты спикері, Ербол Қарашөкеев субсидиялау жүйесіндегі жаңа реформа келер жылдың басында іске қосылатынын жеткізді. Ал биыл, ішкі нарықтың тұрақтылығын сақтау үшін агроөнеркәсіптік кешен саласында субсидиялау өзгеріссіз қалады.
Естеріңізге саламыз, ағымдағы жылы аталмыш саланы қолдауға 309 млрд.теңге қарастырылған болатын, енді аталған сомаға үстеме 388,2 млрд.теңге қосылмақ. Бұл шара тікелей мемлекет басшысының тапсырмасының аясында жүзеге асырылады.
Ендігі кезекте қазынадан 63 млрд. теңге ауыл шаруашылығы техникасын жаңарту, суландыру жүйесін, жылыжайлар кешенін, сүтті қайта өңдеу объектілерін құру үшін инвестициялық субсидиялауға бөлінгенін атап өткен жөн.
Министрдің сөзіне сенсек, бұрын күші жойылған жұмыртқаларды субсидиялау бағдарламасы жалғасын табады, ал жұмыртқа бағытындағы өнеркәсіптік құс шаруашылығының барлық субъектілері үшін субсидиялау нормативтері бірдей болып, 2 еседен жоғарылатылады, яғни бір жұмыртқаға 3 теңгеден бағаланбақ. Осыған қарай, бюджеттен 7,5 млрд. теңге бөлінеді деп күтілуде.
Субсидиялаудың жаңа жүйесінің басты жаңалықтарының бірі - цифрлық форматқа көшіру. Қазіргі уақытта субсидиялаудың бірыңғай мемлекеттік ақпараттық жүйесін әзірлеу аяқталуда.
Бұл дегеніміз - жұмыс заманға сай жүргізіліп, қағаз бастылықтан арылып, мәселенің бір мезетте шешілуіне жол салу.
"Бүгінгі күні басым міндеттердің бірі егіс науқанын уақтылы және сапалы жүргізу болып табылады. Сонымен, қазіргі таңда техника дайындығы 96 пайызды құраса, көктемгі дала жұмыстары жаппай жүргізіле бастаған уақытқа 100 пайызды құрамақ",- деді ҚР ауылшаруашылығы министрі Ербол Қарашөкеев.
Жалпы, әкімдіктердің министірлікке берген деректері бойынша 2022 жылы жалпы егіс көлемі 23,1 млн. гектарды құрайды, бұл 2021 жылмен салыстырғанда 125 мың гектарға көп.
Тұтастай алғанда, көктемгі дала жұмыстарына дайындық мәселесі жоспарлы түрде жүріп жатыр.
Алқалы жиында, өңір басшысы Қанат Бозымбаев, "Ислам даму" банкі арқылы Ескелді және Ақсу аудандарының ирригациялық жүйелерін қалпына келтіру жұмыстары жүргізіліп жатқанын атап өтті.
Облыс әкімі үстіміздегі жылы су үнемдеу технологиясы алаңын 27 мың гектарға жеткізу қажеттігін қадап айтты. Оның айтуынша, аймақта бұдан басқа көптеген жобалар қайта түзетуге жатады екен. Басты себеп - қаржыландырудың уақытылы жүзеге аспауы.
Алдағы таңда осы және өзгеде түйіткілді істердің күрмеуі шешілмек, ол үшін келер бес жылда агроөнеркәсіптік кешен өнімдерінің импортын алмастыру және экспортын дамыту бойынша 4,1 трлн теңге сомасына кемінде 582 инвестициялық жобаны іске асыру көзделуде.
Жауаптылардың сөзінше, аталмыш шараларды қабылдау ауыл шаруашылығы дамуының орнықтылығын арттыруға мүмкіндік береді.
JETISÝ MEDIA
ҚҰРМЕТТІ АЗАМАТТАР!
Соңғы уақытта облыс кәсіпорындарындағы еңбек даулары жиілеп кетті.
Көбінесе олар стихиялық ереуілдерге көшеді.
Әлеуметтік-экономикалық және кәсіптік талаптарды қанағаттандыру мақсатында қызметкерлер ереуіл жариялауға құқылы.
Алайда, бұл үшін татуластыру рәсімдерінің кезеңдерінен өту керек, әйтпесе ереуіл заңсыз деп танылады.
Осыған байланысты, ұжымдық еңбек дауларын қарау тәртібі 2015 жылғы 23 қарашада қабылданған Еңбек кодексімен (бұдан әрі – Кодекс) реттелетінін түсіндіреміз.
Осылайша, жұмыс беруші үш жұмыс күні ішінде қызметкерлердің қойған талаптарын қарауға және оларды шешу үшін шаралар қабылдауға міндетті.
Оларды шешу мүмкін болмаған кезде өз шешімдері мен ұсыныстарын (жазбаша түрде) қызметкерлерге жеткізу (кодекстің 163-бабының 2-бөлігі).
Бұдан әрі дау татуластыру комиссиясында(жеті жұмыс күніне дейінгі мерзімде) шешілуге тиіс.
Бұл тепе-теңдік негізде тараптардың бірлескен шешімімен құрылған орган.
Татуластыру комиссиясы дауды шешу процесінде қызметкерлермен, жұмыс берушімен және басқа да адамдармен консультация жүргізеді.
Комиссияның шешімі тараптардың келісімі негізінде қабылданады, хаттамамен ресімделеді және тараптар үшін міндетті күші болады.
Татуластыру комиссиясының мүшелері келіссөздерге қатысқан уақытта жалақысы сақтала отырып, жұмыстан босатылады.
Бұл ретте Тараптардың ешқайсысы татуластыру рәсімдеріне қатысудан жалтаруға құқылы емес екенін атап өтеміз.
Татуластыру комиссиясында келісімге қол жеткізілмеген кезде оның жұмысы тоқтатылады, ал тараптар дауды шешу үшін әкімдік өкілдерін (мемлекеттік еңбек инспекторын) тарта отырып, еңбек төрелігін құрады (Кодекстің 165-бабының 6-бөлігі).
Еңбек төрелігі мүшелерінің саны, оның құрамы және еңбек дауын қарау тәртібі тепе-теңдік негізде тараптардың келісімімен айқындалады (бұл ретте еңбек төрелігі кемінде бес адам болуға тиіс).
Татуластыру комиссиясының мүшелері жұмыскерлердің қаралып отырған талаптары бойынша еңбек төрелігінің құрамына кіре алмайды.
Еңбек төрелігінің шешімі жеті жұмыс күнінен кешіктірілмей төрелік мүшелерінің қарапайым көпшілік даусымен қабылданады және орындау үшін міндетті болып табылады.
Төрелік реттемеген мәселелер бойынша соттарға жүгіну қажет.
Бұл ретте жұмыс берушінің немесе прокурордың өтініші бойынша тиісті рәсімді сақтамай ереуіл өткізу тек сотпензаңсыз деп танылуы мүмкін.
Бұл жағдайда сот заңсыз деп таныған ереуілге қатысуды жалғастыруға мәжбүрлегені және шақырғаны үшін 3 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айырумен қылмыстық жауапкершілік көзделген (ҚК 157 және 402-баптары).
Азаматтарды қолданыстағы заңнама нормаларын мүлтіксіз сақтауға, арандатушылыққа бой алдырмауға және заңсыз ереуілдерге қатыспауға шақырамыз.
Құқық қорғау органдары белгіленген тәртіпке, қоғамдық қауіпсіздікке қол сұғатын кез келген құқық бұзушылықтың жолын кеседі, сондай-ақ оларға жол бермеу жөнінде заңда көзделген шараларды қолданады.
_________________________________
ОБРАЩЕНИЕ
в порядке статьи 31 Закона «О прокуратуре»
УВАЖАЕМЫЕ ГРАЖДАНЕ!
В последнее время участились трудовые конфликты на предприятиях области.
Нередко они переходят в стихийные забастовки.
В целях удовлетворения социально-экономических и профессиональных требований работники вправе объявить забастовку.
Однако для этого необходимо пройти этапы примирительных процедур, иначе забастовка будет признана незаконной.
В этой связи, разъясняем, что порядок рассмотрения коллективных трудовых споров регулируется Трудовым кодексом (далее – Кодекс), который принят 23 ноября 2015 года.
Так, работодатель в течение трех рабочих дней обязан рассмотреть выдвинутые работниками требования и принять меры для их разрешения.
При невозможности их разрешения довести свои решения и предложения (в письменном виде) до работников (ч.2 ст.163 Кодекса).
В дальнейшем спор должен разрешаться в примирительной комиссии(в срок до семи рабочих дней).
Это орган, создаваемый совместным решением сторон на паритетных началах.
В процессе разрешения спора примирительная комиссия консультируется с работниками, работодателем и другими лицами.
Решение комиссии принимается на основе соглашения сторон, оформляется протоколом и имеет для сторон обязательную силу.
Члены примирительной комиссии на время участия в переговорах освобождаются от работы с сохранением заработной платы.
При этом отмечаем, что ни одна из сторон не вправе уклоняться от участия в примирительных процедурах.
При недостижении соглашения в примирительной комиссии ее работа прекращается, а для разрешения спора сторонами создается трудовой арбитраж(ч.6 ст.165 Кодекса), с привлечением представителей акимата(государственного инспектора труда).
Количество членов трудового арбитража, его состав и порядок рассмотрения трудового спора определяются соглашением сторон на паритетной основе(при этом трудовой арбитраж должен быть не менее пяти человек).
По рассматриваемым требованиям работников члены примирительной комиссии не могут входить в состав трудового арбитража.
Решение трудового арбитража принимается не позднее семи рабочих дней простым большинством голосов членов арбитража и является обязательным для исполнения.
По вопросам, неурегулированным арбитражем необходимо обращаться в суды.
При этом по заявлению работодателя или прокурора только судом проведение забастовки без соблюдения соответствующей процедуры может быть признано незаконной.
В этом случае за принуждение и призывы к продолжению участия в забастовке, признанной судом незаконной предусмотрена уголовная ответственность с лишением свободы на срок до 3-х лет (статьи 157 и 402 УК).
Призываем граждан неукоснительно соблюдать нормы действующего законодательства, не поддаваться на провокации и воздержаться от участия в незаконных забастовках.
Правоохранительные органы будут пресекать любые правонарушения, посягающие на установленный порядок, общественную безопасность, а также принимать предусмотренные законом меры по их недопущению.
_________________________________
Үш жасар Қайсар көп нәрсені түсінбейді: анасынан нан сұрағанда неге сіріңкенің қорабындай ғана қара нанның бір түйірін ғана береді. Бір-ақ асауға келетін нанды жеп қойып, тағы да қолын созған ұлына қарап анасы: «Айналайын күте тұр, нан піспей жатыр», – деп тұрып көзіне жас алады. Соғыс кезіндегі, соғыстан кейінгі жоқшылық, жетіспеушіліктердің зардабы жойылмай жатқанда қатты қуаңшылық болып, мал азығы – шөп, жан азығы егін шықпай, ел азып қалған кезеңді үш жасар баланың санасына қайтіп жеткізерін білмей, ананың көзіне жас алғаны – шарасыздығы еді. Бес жасқа келген үлкен ұлы Әскен өзіне тиген қара нанның үлесін аузына салып үлгермеген еді. Өзін үлкен санап, інісіне қамқор болып жүретін Әскен қолындағы қара нанды қақ бөліп, бір бөлігін қыңқылдап тағы нан сұраған Қайсарға ұстата салды. Не істерін білмей дағдарып тұрған анасы үлкен ұлының бар болғаны бес жаста болса да, азаматтық танытып інісімен бөліскеніне көңілі босап, Әскенін аймалап: «Айналайын-ай!» – дей берді. Қиындықта жол тауып, өзіне де тоярлық нан тимегенімен інісімен бөліскен үлкен ұлының осы әрекетін жақсылыққа жорыды ана. Бұл – қазақтың наурыз айындағы «ұзын сары» деп аталған көктемдегі ашқұрсақ кезең еді.
Ананың үлкен ұлы Әскеннің адамгершілік әрекетін жақсылыққа ырымдағаны орындалғандай бір үйлі жанды ақпен асырап отырған жалғыз күрең сиыр бұзаулаған еді күн мен түн ұзақтығы теңелетін кезеңде. Иә, бұл кезең деп отырған ай наурыз – жыл басы. Ұлысымыз оң болсын, ақ мол болсын деп бүгінгі күні бірнеше күн қорықпай, үрікпей тойлайтын Наурыз мерекесін атын атауға да сескенетін заман болғанын бүгінгі ұрпақ біле де бермейді. Колхоздың наубайхаансынан берген бір бөлке қара нанды аптаға созып, атын «Наурыз» деп атамай-ақ Анасы: «Көже пісіріп, мереке жасап берем», – деп уәде берген еді үлкен ұлы Әскенге. Есі кіріп қалған бес жасар ұлының ендігі күткені Наурыз көже болатын.
Ол күн де келіп жеткенін көптен бері қызыл көрмеген үйдегі үлкен-кішінің мұрнын қытықтап тәбетін ашқан сүрленген еттің иісі сездірді. Жұмыстағы үлкендер мен мектептегі оқушы балалары жиналған соң, Ана бәрін дастарханға шақырды. Атадан бата сұралды. «Ырыс оң болсын, ақ мол болсын!» – деп қысқа қайырды Ата. Анасы үлкендердің әрқайсына үлкенірек ыдыспен, Әскен мен Қайсарға шәй кесемен күрең сиырдың сүтінен жасалған қатықпен шыланған көжені қойды алдарына. Әскен үлкендікпен шәй кесе көжені көпке созбай әп-сәтте жеп-ішіп, ыдысын босата салды. Қайсар ағасына бір қарап: «Әскен, мен кішкентаймын ғой, маған жарты кесе көже жетеді», – деп ыдысын ысырып та қойды. Осы қимылдарымен екі баласы Анасын тағы да елжіретіп, көңілін босатты.
Ана енді қуаныштан, кішкентай ұл-дарының – алдымен үлкені Әскеннің Қайсарға, кейіннен кішісінің бес жасар ғана ағасына қамқорлық көрсетіп, азғана тағамдарымен бөліскеніне ризалықтан толғанды. Кебеженің түбінде, бір бұрышында елеусіз қалып қалған бір жапырақ еті бар қабырғаны, бір-екі уыс ұннан қамыр илеп, қолына түскен астық дәндерін қосып қайнатып Наурыз көже деп іштей ғана атаған асын мүлде ұмытылған жыл басы мерекесіне отбасына сыйлай алғанына өзіне өзі де риза болғандай еді Ана.
Қ.ҚАСЫМҰЛЫ.
Творческий гений, крупнейший общественный и культурный деятель Казахстана ХХ века, открывший всему миру другого гения Великой Степи – Абая (Ибрагима) Кунанбайулы, – Мухтар АУЭЗОВ. В 2022 году мы отметим памятную дату – 125-летие со дня рождения основоположника абаеведения и современной казахской литературы. Он родился 28 сентября 1897 года на родине Абая, в урочище Шынгыстау. Уроженец заповедной Сары-Арки, земляк и родственник великого поэта, философа и просветителя Абая, Мухтар Ауэзов создал его нетленный образ в четырехтомной эпопее «Абай жолы» («Путь Абая»). Это и другие произведения Мухтара Омархановича вошли в золотой фонд мировой классики, изданы миллионными тиражами и переведены на десятки языков народов мира. Несомненно – звезда таланта Мухтара Ауэзова – ярчайшая в созвездии писателей, поэтов и ученых Казахстана и Центральной Азии. Фольклорист, лингвист, этнограф, энциклопедически образованный гуманитарий, он по праву носил звание профессора филологии, академика Казахской Академии наук, до тонкостей знал памятники тюркской письменности.
Еще при его жизни современники писателя дали его научной и творческой работе, человеческим качествам самую высочайшую оценку. Отзывы о Мухтаре Ауэзове его соратников по писательскому цеху были опубликованы в книге «М.Ауэзов в воспоминаниях современников», выпущенной в 1972 году издательством «Жазушы» крошечным по тому времени тиражом 12 тысяч экземпляров и мгновенно ставшей библиографической редкостью.
Абиджамил НУРПЕИСОВ: «Ауэзов был влюблен в свой народ, в степь, в стихию природы, его поражали жизнелюбие и нравственное величие, щедрость духа, стойкость, терпеливость, выносливость родного народа…Большую правду о своем народе столь редкостной трагической судьбы он слагал из крупиц, по капельке, подобно великой труженице-пчеле…Благодаря его эпопее сызнова ожили в нашей памяти все картины абаевской эпохи…Вот почему народ благодарен писателю, воссоздавшему кроме всего широкую панораму, где охвачены все аспекты жизни…».
Ануар АЛИМЖАНОВ: «Почему мы сейчас, в конце 60-х годов ХХ века, здесь, на казахской земле, с таким уважением и такой гордостью говорим о Мухтаре Омархановиче, называя его великим сыном нации?...Ауэзов, как мыслитель и как художник, как истинный патриот своей земли, стремился рассказать людям всего мира о жизни и истории своего народа… просвещенного и никому не уступающего по таланту и богатству своей истории…»
Каныш САТПАЕВ: «Мухтар Ауэзов – не только даровитый писатель, но и крупнейший исследователь, посвятивший многие годы своей творческой жизни собиранию, изучению и художественному обобщению многочисленных материалов о личности великого казахского поэта-гуманиста Абая Кунанбаева, о людях, окружавших его, и о всей эпохе в целом… Результатом этого глубокого, вдохновенного труда и явился роман «Абай»…мимо этой книги не пройдет ни один историк, изучающий прошлое казахского народа… ученый-филолог почерпнет здесь богатый материал …становления основ и словаря казахского литературного языка…ученый этнограф найдет здесь интереснейшие детали жизни и быта…ученые экономисты получат яркую и правдивую картину структуры скотоводческого народного хозяйства Казахстана… ученые-юристы найдут ценнейшие сведения о правовой жизни степи…»
Чингиз АЙТМАТОВ: «Многие киргизские литераторы, многие представители художественной интеллигенции просили меня высказать нашу особую любовь, особую гордость и особую признательность казахской национальной литературе, давшей миру Мухтара Ауэзова… Ауэзов был выдающимся знатоком и исследователем эпоса «Манас», другом и учителем киргизских литераторов …его могучее творчество, словно щедрое зарево в степи, в своем напряженном горении осветило рядом с казахским народом и облик киргизского народа».
Бенжамен МАТИП: «Я раньше никогда не слышал о казахах. А теперь знаю их, и очень хорошо знаю, потому что недавно читал на английском языке чудесную книгу Мухтара Ауэзова… Я познакомился с замечательным человеком и поэтом казахского народа – Абаем… В самом деле, какой прекрасный народ – казахи! И как прекрасно написано о нем в романе «Абай»! Я от души завидую вашему счастливому народу…»
Олесь ГОНЧАР: «Мухтар Ауэзов из тех людей, которые не исчезают, не уходят бесследно. Живет он и сегодня в книгах своих и в памяти друзей, к которым снова и снова является со своей добротой, умом, улыбкой, со своими прекрасными лучистыми глазами».
Николай ТИХОНОВ: «Сам облик писателя привлекал своей выразительностью, его лицо дышало добротой, мягкостью, сосредоточенностью. У него был облик ученого. Таким он и был…Он всю жизнь приобретал знания, и перед ним раскрывались тайны узбекской, туркменской, таджикской литературы. Его научные труды привели его совершенно законно в ряды академиков… Мухтар Ауэзов – писатель большого вдохновения и большого счастья. Ему выпала роль быть зачинателем литературы, рождавшейся в свободном Казахстане, в стране огромного будущего…»
Константин ФЕДИН: «В молодости я живал в степях Казахстана и немало видел кочевников-казахов, но только Мухтар Ауэзов сделал насыщенным мое знание казахского народа своим «Абаем», и близкие мне степи с их ветрами и ароматом дышат теперь в такт моему дыханию, как будто я стал казахом».
Леонид СОБОЛЕВ: « Для Казахстана Ауэзов – второй Абай, для нас – восточный Шолохов с его классическим открытием громадной народной жизни, почти неведомой миру до этих писателей…Мухтар Ауэзов для меня в своем живом образе всегда сливался со своими вещами…Этот человек большой культуры оставался самим собой в чудесном смысле этого слова – истинным казахом».
Вместо заключения. Слова писателя, поставленные в заглавие его повести «Здравствуй, племя младое...», адресованы нам, ныне живущим. Хотя они были написаны свыше полувека назад, но сегодня звучат, как обращение писателя к современникам, открывающим в настоящем двери в будущее. И, как завещание для нас – быть людьми, сильными духом и умом, способными продолжать начатое предками построение будущего, умеющими решать насущные проблемы в настоящем.
Подготовил
И.ТУРАНИН.
Термин «ОНР» означает нарушение формирования компонентов речевой системы, которые относятся к смысловой и звуковой стороне, при этом интеллект и слух ребёнка остаются в норме. У детей этой группы плохо развит словарный запас, страдает связная речь, наблюдаются отклонения в общей и артикуляционной моторике. При этом особенно сложным и стойким является нарушение формирования лексики и грамматического строя речи.
Выделяют четыре уровня ОНР:
I уровень — у детей полностью отсутствует речь, их словарный запас состоит из «лепетных» слов, звукоподражаний, мимики и жестов;
II уровень — к «лепетным» выражениям добавляется искаженные, однако, достаточно понятные общеупотребительные слова. При этом у детей заметно нарушена слоговая структура, а произносительные возможности отстают от возрастной нормы;
III уровень — уже появляется развернутая речь, ребенок может произносить целые фразы, однако присутствуют нарушения фонетико-фонематического и лексико-грамматического характера. Свободное общение с окружающими затруднено, дети могут вступать в контакт только в присутствии близких людей, которые вносят пояснения в их речь;
IV уровень — наблюдается отсутствие нарушений звукопроизношения, но при этом дети имеют невнятную дикцию, часто путают местами слога и звуки.
Общее недоразвитие речи (ОНР) – сложное речевое расстройство, при котором нарушается формирование всех компонентов речевой системы. Ребенок овладевает речью по подражанию, поэтому очень важно, чтобы взрослые следили за своим произношением, говорили не торопясь, четко и правильно произносили все звуки и слова.
Помните, что ребенок достигает успеха только в результате вашего кропотливого труда в домашних условиях.
Рекомендации родителям по коррекции ОНР у ребенка
Для развития мелкой моторики рекомендуется:
Занимаясь с ребенком дома, читая ему книгу, рассматривая иллюстрации, предложите ему ответить на вопросы по содержанию текста, пересказать содержание сказки (рассказа), ответить, что изображено на картинке. В том случае если ребенок допустит ошибки, не следует его перебивать, предоставьте ему возможность закончить высказывание, а затем уже исправьте его ошибки.
К исправлению речевых ошибок надо подходить весьма осторожно. Ни в коем случае не ругайте малыша за его плохую речь и не требуйте от него немедленного верного повтора трудного для него слова. Такие методы приводят к тому, что ребенок вообще отказывается говорить, замыкается в себе. Исправлять ошибки нужно тактично, доброжелательным тоном. Не следует повторять неправильно произнесенное ребенком слово, лучше дать образец его произношения.
Подготовила Р.Умарова,
педагог-логопед
Қазақ халқын басқа халықтардан ерекше көрсететін қасиеті – мәдениеті мен өнері, әдет-ғұрып, салт-дәстүрі. Осы құндылықтарды балалардың бойына сіңіріп, рухани азық беретін көркем еңбек сабағының мән-маңызы зор. Осы орайда Түрген ауылындағы Д.Қонаев атындағы орта мектебінің директоры Римма Ахметованың бастамасымен және көркем еңбек пәні мұғалімдерінің ұйымдастыруымен көркем еңбек, музыка пән бірлестігінің онкүндігі аталып өтті.
«Өнерліге өріс кең» атты шығармашылық көрме жұмысы 5-9 сыныптар арасында, 3 «а» сыныбында А.Қалиеваның «Музыка және қозғалыс» тақырыбында ашық сабағы өткі-зілді. 2-6 сыныптар арасында «Әнші балапан» ән байқауы ұйымдастырылып, мұғалімдер арасында «Екі жұлдыз» ән байқауы өтті. К.Ибраимова 5-8 сынып оқушыларына «Қалташа тігу» тақырыбында шеберлік сағатын көрсетті және 5 «ә» сыныбы «Тоқыма мозайка техникасында тігін бұйымдарының дизайны» атты ашық сабағында қолөнердің қыр-сырына қанықты. Сонымен қатар, Ж.Сарсембаевтың 5 «а» сыныбымен «Сымнан бұйымдарды безендіру», Г.Исмайлованың 2 «д» сыныбымен «Что такое силуэт?» тақырыбында өткізген ашық сабағы балалардың көңілінен шықты.
Онкүндік аясында мектеп оқушылары қолөнер шеберлері Дәулет Шоқпаров және Қырғауыл Кәкейқызымен кездесті. Шара барысында Дәулет Дәркембайұлы нақышына келтіріп өрнектеп жасаған өзінің қолөнер туындыларымен таныстырып, мектеп оқушыларына рухани тәлім-тәрбиелік мәні зор ойын айтты. Қолөнер шебері, ұлағатты ұстаз Қырғауыл Кәкейқызы өзінің тұрмысқа қажетті заттарын, киіз үй бұйымдарын таныстырып, шеберлік сыныбын көрсетті. Құрметті қонақтар оқушылардың сұрақтарына жауап беріп, ақыл-кеңестерін айтты.
Жеңіс САРСЕМБАЕВ,
Д.Қонаев атындағы орта мектебі көркем еңбек пәнінің мұғалімі.
В г.Шымкенте 2-6 марта 2022 года состоялся юношеский чемпионат РК по универсальному бою. В чемпионате приняли участие 250 бойцов из девяти областей и трех городов республиканского значения Казахстана. Сборная Алматинской области по унибою, сформированная на базе физкультурно-оздоровительного центра в г.Есике, добилась достойных результатов. В копилку спортивных достижений района по версии «лайт» (преодоление полосы препятствий и борьба) и по версии «классика» (полоса препятствий и рукопашный бой) она принесла 5 золотых медалей. Чемпионами в «лайте» стали Алижан Аблагатов (65 кг) Тогжигит Нурасыл (55 кг), Рамиль Игамбердиев (40 кг), в классике Багдарали Нурзада (55 кг) и Алижан Аблагатов (65 кг).
Серебряные медали в двух версиях завоевали Рамиль Ахметов (50 кг), Кенесхан Акбота, Карина Исмаилова (60 кг), Тогжигит Нурасыл (50 кг) Амир Аметов (50 кг).
Бронзы удостоились Турукпен Темирлан (50 кг), Нурахмет Мухамед, Абекен Арлан (45 кг), Карина Исмаилова (60 кг), Рамиль Игамбердиев (40 кг).
Среди 12 сборных городов и областей в командном зачете сборная Алматинской области заняла призовое третье место.
Столь высокие показатели достигнуты благодаря высококвалифицированной тренерской работе и организации тренировочных занятий с жесткой дисциплиной и обязательным выполнением учебной программы. Унибой – военизированный вид спорта, развивающийся в Казахстане с 2010 года. В данное время им в республике занимаются свыше пяти тысяч юношей и девушек, в основном решивших посвятить себя службе в силовых структурах республики. В Алматинской области на базе Енбекшиказахского района унибой культивируется с 2015 года.
Областную федерацию по унибою с первых дней ее существования возглавляет мастер восточных единоборств, подполковник полиции в отставке Ялкунжан Садыков. Чемпион ВДВ по боксу, обладатель черного пояса по каратэ, Ялкунжан Абдрахманович еще в «нулевые» основал молодежную секцию по рукопашному бою при УВД Енбекшиказахского района. Все его воспитанники из числа «трудных» подростков встали на правильный путь, многие избрали жизненным предназначением службу в рядах ВС и МВД РК.
За время деятельности федерации по унибою под руководством Ялкунжана Садыкова подготовлено четыре чемпиона мира, девять чемпионов Казахстана, практически во всех престижных соревнованиях его воспитанники занимают призовые и чемпионские места. Многолетний вклад Ялкунжана Абдрахмановича в подготовку спортивных, правоохранительных и военных кадров, патриотическую и воспитательную работу с молодежью, формирование высокого имиджа Казахстана на международной спортивной арене заслуживает самой высокой оценки со стороны государства и общества.
И.ВИКТОРОВ.
Наурыз мейрамы – праздник весеннего обновления, является символом любви, плодородия и дружбы.
В СШ имени Хусаина Бижанова составлен план мероприятий, посвященный празднованию Наурыза с учетом рекомендаций районного отдела образования. Мероприятия тщательно спланированы, продуманы и интересно проводятся.
В канун Наурыза в школе состоялась декада казахского языка и литературы. В библиотеке и в фойе школы для демонстрации традиций, быта казахского народа представлены книжные выставки «Национальные обычаи», тематические стенды «Халқын сүйген – салтын сүйер!», домашняя утварь, музыкальные инструменты, само фойе школы оформлено в виде импровизированной юрты.
Познавательные сведния о весеннем новом годе вывешены на общешкольном информационном стенде, в классных уголках. Воспитательные часы по теме «Наурыз – начало нового года» состоялись в каждом классе, классные руководители и ученики были одеты в национальные костюмы.
Для учащихся состоялись конкурсы «Ең сауатты оқушы» в 5-9 классах, конкурс выразительного чтения стихов «Қош келдің, Наурыз!» в 1-4 классах, интеллектуальное шоу «Дарындылар додасы» в 5-8 классах. Все участники награждены грамотами и благодарственными письмами.
В школе также организованы акции милосердия, оказана помощь одиноким и пожилым людям. Мероприятия сопровождались играми, спортивными состязаниями, завершилось празднование яркой, оригинальной концертной программой «Қош келдің, Наурыз!».
По старинной традиции до прихода Наурыза коллектив учеников и преподавателей привел школьную территорию в порядок, так как известно, что если Наурыз входит к хорошему хозяину, в чистый дом, то болезни, неудачи и невзгоды обходят его стороной.
Ж.АБДЫКАДЫРОВА,
директор
СШ имени Х .Бижанова, с.Шелек.
Әр ұлттың тек өзіне тән ұлттық бояуын көрсетіп, өзгеден ерекшелеп тұратын – ұлттық өнерімен қатар, оның салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары. Мыңдаған жылдар ата-бабадан жалғасын тауып, бойымызға әбден сіңіп, күнделікті өміріміздің ажырамас бөлігіне айналған салт-дәстүрлер мен жөн-жоралғылардың бір ұлдың ғана емес, бүкіл ұлттың тәрбиесінде алар орны бөлек. Сондықтан да қазақта баланың бойға біткен күнін білгеннен бастап, ол өмір есігін ашып, өсіп-өніп, жапырағын кеңге жайып, қарттық жасқа жеткеніне дейін жалғасатын жоралғылар мен әдет-ғұрыптардың әрқайсысының өзіндік мән-мағынасы мен атқарар рөлі ерекше.
Текті ұрпақ тәрбиелеп, оң-солын танытып, әдеп пен иба, сый мен құрмет, жауапкершілік пен парыз, үлкеннің жолы мен кішілік ізетті, туыстық қарым-қатынасты, береке-бірлік пен бауырмалдықты, айналасына – адамдарға ғана емес, табиғат, қоршаған ортаға деген қамқорлықты баласының бойына жастайынан сіңіріп өсіретін атам қазақ қашан да «Алты жыл аш болсаң да, атаңның салтын ұмытпа» деп, дәстүріне берік болған. Әдет-ғұрып пен жөн-жоралғылар, наным-сенімге ерекше көзқараспен қарап, оларды тәрбие құралы, өмір сүру заңдылықтары ретінде негізге алған.
Ата-бабадан мұра болып, ұрпақтан-ұрпаққа жеткен осынау салт-дәстүрлеріміз, әдет-ғұрып, наным-сенімді жаңғыртып, жастарға таныту мақсатында алдағы уақытта газет бетінде тұрақты түрде «Ата салты» айдарымен жариялап отыруды жөн көрдік.
Әз. Наурыздың алғашқы күндердің бірінде қазақ халқының нанымы бойынша жердің бетінен ерекше бір гуіл жүреді. Білетін адамдар: «Мұны жұмақтан шыққан қойлар бірінші болып сезеді, оларды баққан қойшы да байқайды» дейді.
Мұндай күні бүкіл табиғат, жан-жануарлар, адамдар жандана түседі. Бұл күні шаш алуға, тырнақ алуға болмайды. Әйтпесе, сал болып қаласың деп сенеді. Айналадағы жан иесінің бәрі «әзден» кейін ғана ерекше күш-қуатқа ие болады. Халық арасында «Әз болмай, мәз болма» деген қанатты сөз бар.
«Самарқанның көк тасы» деген ұғым Наурыз күнімен тығыз байланыс-ты, оның бірнеше мағынасы бар. Аңыз бойынша, әйгілі астроном Ұлықбектің обсерваториясында сақталған көк тас болыпты. Наурыздың 22-сі күні сол тасқа күннің сәулесі түсіп, оны жұмсартады-мыс. Дәл осы күні бұрынғы өкпе-реніштер ұмытылады. Егер ренжіген адам кешірім еткісі келмесе, оған: «Бұл күні Самарқанның көк тасы да жібиді, тастан қатты емес шығарсың?» дейтін болған.
Саумалық – Наурыз туып, жер көктеп, күн жылынғанда ауыл адамдары өлеңдетіп айтатын дәстүрлі тілек, ырым.
«Саумалық, саумалық,
Наурызымның көк құсы
Ұйқыдан көзін ашты ма?
Саумалық, саумалық,
Жібіді ме, көрдің бе?
Саумалық, саумалық,
Ескі жыл кетіп, жаңа жыл келді,
Ескі жыл есіркей кет,
Жаңа жыл жарылқай кел.
Саумалық, саумалық –
Жаңа келген жақсылық,
Жаңа келген береке,
Жаңа келген мереке.
Көрмедік пе, көрдік пе?
Саумалық, саумалық.
Сүт көп, көмір аз,
Өмір көп, өлім жоқ», – деп халық тілек тілеп, ескі ыдысты сындырып, сонымен жамандық кетсін деп ырым жасайды.
Дайындаған
Құралай МҰРАТҚЫЗЫ.