ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының биылғы 1 сәуірдегі мәліметі бойынша еліміздегі халық саны 18 млн 940 мың 400 адамды құрап отыр. Ал халқы санынан республика бойынша алда тұрған Еңбекшіқазақ ауданында бүгінде 300 мың 100 адам бар екен. Бұл туралы және алдағы жалпыұлттық халық санағы жайында аудандық статистика басқармасының басшысы Алуа Елеусізова айтты.
– Биыл елімізде үлкен науқан – жалпыұлттық халық санағы өтеді. Осы жайында толығырақ айтсаңыз...
– Иә, халық санағын жүргізу – кез келген мемлекет үшін аса маңызды іс-шара. Санақ жүргізу арқылы мемлекет елдегі адам санын, этникалық құрамын барынша дәлірек біледі, өмір жағдайларындағы өзгешеліктерін бағамдайды, бұрынғы есептермен салыстырып, өзгеру серпініне талдау жасайды. Санақ нәтижесі бұдан кейінгі жақын жылдарға жоспарды айқындап, келер күнге болжам жасауға, әр салада нақты шешімдер қабылдауға негіз болады. Қазақстанда ұлттық халық санағы әр 10 жыл сайын өткізіледі. Соңғы науқан 2009 жылы жүргізілген, келесісі 2019 жылы өтуі керек еді. Алайда санақты дайындау мен өткізуге байланысты бірқатар ұйымдастырушылық мәселелерді ескере отырып, оны 2020 жылы өткізу туралы шешім қабылданды. Өкінішке қарай, былтыр бүкіл әлемге коронавирус індеті жайылғанын білесіздер. Сондықтан әлемді шарпыған коронавирустық инфекцияның таралу қауіпіне байланысты енгізілген шектеулі карантиндік шаралар ескеріле отырып, санақ өткізу мерзімі тағы кейінге шегерілген болатын.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 16 маусымдағы «2020 жылы Қазақстан Республикасы халқының ұлттық санағын өткізу туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 19 маусымдағы № 419 қаулысына өзгерістер енгізу туралы» № 587 қаулысына сәйкес, халық санағын өткізу мерзімі 2021 жылғы 1 қыркүйек – 30 қазан аралығына белгіленді. Премьер-Министрдің өкімімен 2021 жылы Қазақстан Республикасы халқының ұлттық санағын дайындау мен өткізуге байланысты ұйымдастырушылық және нұсқаушылық мәселелерді шешу жөніндегі арнайы комиссия құрылды.
2021 жылғы ұлттық халық санағы 2 кезеңнен тұрады. Ұлттық санақтың бірінші кезеңінде, яғни 1-30 маусым аралығында санақтық аудандастыру жүргізіледі, яғни тұратын халықты нақтылау бойынша тұрғын үйлерді және тұрғын емес ғимараттарды аралау жұмыстары жүргізіледі. Ұлттық санақтың екінші кезеңінде, яғни 1 қыркүйек – 30 қазан аралығында негізгі халық санағы өткізіледі.
– Биылғы санақтың ерекшелігі қандай?
– Биыл азаматтарға сауалнама парақтарын онлайн режимде өз бетінше толтыру немесе үй-үйді аралау кезінде офлайн толтырумүмкіндіктері ұсынылуда. Негізгі халық санағы интернет-сауалнама және жаппай сауалнамаға бөлінеді. Яғни қазіргі санақтың ерекшелігі – халық санағынан онлайн өту мүмкіндігінің болуы. Интернет сауалнама ағымдағы жылдың 1 қыркүйегінен басталып, 45 күн жалғасады және sanaq.gov.kz веб-сайты арқылы жүзеге асады. Сайт 1 қыркүйекте іске қосылып, кіру тәулік бойы қамтамасыз етіледі. Азаматтар орналасқан жеріне қарамастан, виртуалды көмекшімен санақты өздері және отбасы мүшелері үшін сауалнамалар толтыру арқылы дербес аяқтай алады. Бұл, біріншіден, санақты жедел жүргізуге, екіншіден қателікке жол бермеуге мүмкіндік береді. Ал екінші тәсілінде арнайы дайындықтан өткен интервьюер үй-үйді, пәтер-пәтерді аралап, тұрғынның айтуына сүйене отырып, мәлімет жинайды. Дәстүрлі үздіксіз санақ онлайн-санақтан өтпеген азаматтарды қамту үшін қажетті санитарлық нормаларды сақтай отырып, 2021 жылдың 1 қазанынан 30 қазанына дейін жүргізіледі.
– Санақ кезінде азаматтарға қойылатын сұрақ саны артқаны мәлім. Осы жайында айтсаңыз...
– 2009 жылы өткен ұлттық санақта сауалнама 73 сұрақ аясында жүргізілген еді. Ал биыл Қазақстан азаматтарына барлығы 87 сұрақ қойылады. Ондағы 67 сұрақ – негізгі және оған қосымша 20 нақтылаушы сұрақ бар. Сұрақ санының артуына Еуропалық санақшылардың 2020 жылғы тұрғын үй қорын және тұрғындар санағын жүргізу жөніндегі ұсыныстары мен ТМД Мемлекетаралық статистикалық комитеттің әдістемелік материалдары негіз болды. Осылайша, көші-қон, еңбекпен қамту, неке жағдайы, бала туу және тіл білуі бойынша сұрақтар аясы кеңейтілді. Сондай-ақ БҰҰ-ның мүгедектік статистикасы жөніндегі Вашингтон тобымен ұсынылған жаңа сұрақтар қосылды. Жоғарыда айтып өткенімдей санақ жүргізу арқылы елдегі жалпы жағдай мен әр сала бойынша нақтыланған талдау, есеп жүргізіліп, алдағы күндердің жұмыс жоспары жасалатындықтан сұрақтар санының артуы кез келгенімізге тиімді болмаса, еш артықтық етпейді.
– Алдағы үлкен науқанға ауданымызда дайындық қалай жүріп жатыр?
– Ел өміріндегі маңызды науқан жалпыұлттық халық санағын өткізуге орай ауданымызда да бірқатар дайындық жұмыстары қолға алынды. Аудан әкімінің 2021 жылғы 16 наурыздағы «2021 жылы Еңбекшіқазақ ауданы халқының ұлттық санағын өткізуге жәрдемдесу жөніндегі ауданаралық комиссиясын құру туралы» № 18-ө Өкіміне сай халық санағын жүргізуге дайындық жөніндегі жұмыс тобы құрылып, іс-шаралар жоспары жасалып, бекітілді. Қазіргі уақытта әкімшілік-аумақтық бірліктердің тізбесін және шекараларын нақтылау, көше атаулары мен үй, пәтер нөмірлерін ретке келтіру, аншлагтар ілу жұмыстары жүргізіліп жатыр. 4 мамырдан бастап 30 қараша аралығында халық санағын өткізуге жауапты уәкілеттілер лауазымына 21 адам жұмысқа алынды. Аталған жұмысшылар аудан елді-мекендерін аудандастыру бойынша жұмыстарын бастап кетті. Бұдан бөлек 25 мамыр мен 8 шілде аралығында жұмыс істейтін нұсқаушы-бақылаушы лауазымына 11 адам, 1 маусымнан бастап тіркеуші лауазымына 80 адам жұмысқа алынады. Бұл лауазымдағы адамдардың барлығы санитарлық-эпидемиологиялық ережелерді сақтай отырып, жұмыс жасайтын болады.
Сұхбаттасқан
Құралай МҰРАТҚЫЗЫ
