«Білекке сенген заманда ешкімге есе бермедік, білімге сенген заманда қапы қалып жүрмелік». Үш жүздің басын қосқан Хан Абылайдың осы бір өміршең өсиеті бүгінгі күнге дейін өзектілігін жоғалтқан емес. Өйткені заман талабы сол, біліммен ғана күш сынасып, бәсекеге түсетін кезең бұл. Сондықтан әлемде болып жатқан қиындықтарға қарамастан білім беру саласы өз жұмысын жүйелі түрде жалғастырып, керісінше, дамудың жаңа сатысына көтерілгендей. Пандемияға байланысты кезекті оқу жылында оқушыларға қашықтан білім беріліп, онлайн түрде сабақ өткізіледі. Осыған аудан мектептерінің дайындықтары қалай?

Материалдық-техникалық базамыз сын көтере ме? Жаңа оқу жылы немен ерекшеленеді? Осы сынды сұрақтарға аудандық білім бөлімінің басшысы Аманова Бәтес Маратқызынан жауап алған болатынбыз.

– Бәтес Маратқызы, сұхбатымызды пандемияға байланысты білім саласында болып жатқан өзгерістерден бастасақ. ҚР білім және ғылым министрі биылғы оқу жылы қашықтан оқытумен басталады деген болатын. Осыған аудан мектептерінің материалдық-техникалық базасы қаншалықты дайын?

– Сапалы білім – мемлекеттің жан-жақты дамуын айқындайтын көрсеткіші әрі экономикалық дамуының кепілі. Осы орайда, білім  беру мекемелерінің материалдық-техникалық базасын нығайту, бейімделген мектеп ғимараттарының орнына заманауи білім ошақтарының салынуы және үш ауысымды мектеп мәселелерінің оң шешімін табу, білім беру нысандарына  күрделі және ағымдағы жөндеу жұмыстарының жүргізілуі балалардың сапалы  білім алуына зор ықпалын тигізетіні баршамызға аян.

Жаңа оқу жылы 84 жалпы білім беретін, 2 жекеменшік гимназия, 5 оқу-өндірістік комбинат, 3 қосымша білім беру, 101 балабақша, 14 шағын орталық, барлығы 195 білім мекемесімен  бастағалы  отырмыз.

2019-2020 оқу жылын 51 168 оқушымен аяқтасақ, жаңа оқу жылында 53 790 оқушы мектеп есігін ашпақ. Өткен оқу жылымен салыстырғанда бала саны 2 622-ге артып отыр. 1 қыркүйекте 6 600 бүлдіршін мектеп табалдырығын алғаш аттамақ. 2020-2021 оқу жылына 82 мектептің дайындық актісі алынды, ал Х.Бижанов атындағы және Әймен орта мектептері күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілуіне байланысты дайын емес.

Өздерінізге белгілі үстіміздегі жылы аудандағы 42 мектептің ішкі дәретханасына ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізілуде. Оның ішінде 14 мектепте жұмыс толық аяқталды, 17 білім ошағында жұмыс 80-90 пайызға, ал 11 оқу ордасында жұмыс 30 пайызға біткен. Кызылқазақта әлі басталған жоқ.

Қызылжар ауылындағы О.Жандосов атындағы орта мектебінің шатырына жасалған күрделі жөндеу жұмысы келісімшарт бойынша 15 тамызда, Шелек ауылындағы Х.Бижанов атындағы орта мектебінің күрделі жөндеу жұмыстары 31 тамызда, Әймен ауылындағы мектептің күрделі жөндеу жұмыстары қараша айының 30-ы күні аяқталады.

– Ауданның кейбір жерлерінде, әсіресе, Шелек өңірінде интернет желісі ұстамайтын аймақтар бар. Ондағы оқушылар қайтпек?

– Қашықтан оқыту барысында электрондық ресурстарды пайдалану үшін елді мекендерде ғаламтор желісінің жоғары болуы шарт. 16 мектепте ғаламтор желісі 2 мбит\сек-тен аспайды. Бұл кедергі «Қазақтелеком» арқылы 8 мектепке жоғары жылдамдықты интернет желісін, 5 мектепке радиомост қою арқылы шешіледі.

Сондай-ақ алыс елді мекендердегі және саяжайлардағы ғаламтор желілерінің төмендігін айтпасқа болмас. Ауданда 25 ауылдық округ пен 1 қалада 76 елді мекен бар. 41 елді мекенде және 5 саяжайда ғаламтор желісі өте төмен. Бұл жерлердің географиялық координаталары анықталып, тізімі облыс әкімдігіне және  облыстық білім басқармасына жіберілді.

– Онлайн сабақ өту үшін компьютер керек. Ал оған барлық отбасының жағдайы жетпейді. Осы орайда, мемлекет тарапынан әлеуметтік жағынан аз қамтылған, көпбалалы жанұяларға көмек көрсетіле ме?

– Елімізде орын алған жағдайға байланысты Қазақстан Республикасының бас санитар дәрігерінің қаулысымен бекітілген «2020-2021 оқу жылында коронавирустық инфекцияның таралуы жағдайында (COVID-19) білім беру ұйымдарының тәртібі, күтімі және жұмысына қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар» негізінде 1 қыркүйектен бастап барлық мектептің 1-11 сынып оқушылары қашықтан оқыту форматында интернет платформалары және «Әл-Фараби», «Еларна» және «Жетісу» телеарналарда берілетін телесабақтар арқылы оқытылатын  болады.

Цифрлы  технологияны  қолдану арқылы құрылатын жаңа индустрияны өркендету үшін білім мекемелерін жаңа үлгідегі компьютермен қамтамасыз ету қажеттілігі бар. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы жариялаған COVID-19 коронавирустық инфекция пандемиясы кезеңінде қашықтан білім технологияларына оқу процесін көшіру кезінде аудан бойынша білім ордаларындағы  компьютерлер мен ноутбуктердің тапшылығы айқын білінді.

Жүргізілген мониториг негізінде 53 790 оқушының 21 449-ында дербес компьютерінің бары, ал 32 221 оқушыға компьютер керектігі анықталды. Облыстық білім басқармасына аз қамтылған отбасынан атаулы көмек алатын 4920 және ерекше білімді қажет ететін 531 балаға компьютер  алуға өтінім берілді. Жергілікті бюджеттің, демеушілердің есебінен алынатын 2000 компьютермен мектептегі 4 328 компьютерді оқушыларға уақытша берген күннің өзінде 24 000 балаға компьютер жетпейді. Бұл бағытта алдағы уақытта жұмыстар атқарылатын болады.

– Қашықтан оқыту жүйесіне ұстаздарымыз дайын ба?

– Оқушыларға сапалы білім мен тәрбие беру мақсатында ауданда жалпы орта білім беру мекемелерінде 4 549 педагог жұмыс істейді.

Аудан мектептерінде 53 790 баланың 64 мектептен 50 126 оқушы интернет арқылы онлайн режимінде, 69 мектеп «BILIMLAND», 15 мектеп «Daryn.online» интернет платформасының контенттерін пайдалану арқылы оқытылады. Білім және ғылым министрлігі тарапынан интернет платформасының контенттерін пайдалануда мұғалімнің ақпараттық технологиялық құзыреттілікті дамыту, цифрлық сауаттылықтарын арттыру мақсатында педагогтерді оқыту үшін 27 шілде мен 1 тамыз аралығында 5 модуль бойынша «Ақпараттық технологиялық құзыреттілікті дамыту, киберпедагогика және әдіснаманы оқытуға бағытталған» «Stepik» деп аталатын сайт арқылы онлайн-курстар әзірленді. Онлайн-курстардың басталуы педагогтердің еңбек демалысынан шығуына байланысты 20 шілдеден басталды, біздің ауданнан 4 899-ға жуық педагог осы курстарда оқытылуы керек болған. Алайда мектеп директорлары мен орынбасарларының кезекті  еңбек демалысында болуына байланысты (олар да пән мұғалімі ғой) 4 631 педагог  оқытылды. Қалған 268 мұғалім қыркүйек айында оқытылады. Қашықтан оқыту процесі өткен оқу жылының төртінші тоқсанында жүзеге асты. Мұғалімдер ол кезде де түгел дайындықтан өткен болатын.

– Сіздің пікіріңізше, заманауи педагог қандай болуы керек?

– «Ескіден қол үзіп, жаңаға қол жеткізгендер ғана мұғалім бола алады» деп дана ойшыл Конфуций айтқандай, мұғалім өткен тәжірибесін жаңамен ұштастыра алатын, кәсіби қызығушылығы жоғары, танымы биік, бастаған ісінің нәтижесін көре алатын, ғылыми зерттеу жұмыстарын таңдай білетін, педагогикалық үрдістің заңдылықтарымен етене таныс, оқытудың әдістемелік жаңалықтарынан хабардар, оқыту үрдісін ізденімпаздықпен арттыратын өз ісінің шебері болуы керек. Ақпараттық техниканың қарыштап дамыған заманында  мұғалімдер қауымы да  өз білімін үздіксіз жетілдіріп, ізденіс үстінде болуы шарт. Бұрындары бор мен тақтасыз ұстазды көз алдымызға елестете алмайтын едік. Ал жаңа ғасырда, цифрлық дәуірде  мұғалімнің  білім берудегі құралының бірі – білім беру ресурсы, дербес компьютерінің болуы және өзіне тиімді бағдарламалар мен платформаларды  осы ресурс арқылы игеруі. Жағдай мен заманның ағымына ілесіп, ел болып қабылданған «Ұстаз мәртебесі» заңында көрсетілген «Ұстаз» деген атқа ие болу үшін алаштың арысы Мағжан айтқандай, ел басына  күн туғанда, қиындықтан шығар жолды көрсетер шамшырақ болу керек.

– Ата-аналар қауымы «Кезекші сыныптар ұйымдастырылып, балаларымыз мектеп қабырғасында білім алсын» деген ұсыныстарын жеткізуде. Әсіресе, мектеп табалдырығын жаңа аттаған балалар мен бітіруші 9, 11 сынып оқушылары. Оларды мектепте оқыту мәселесі қарастырыла ма? Қауіпсіздік шаралары қалай болмақ?

– Қашықтан оқыту барысында Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі ата-анадан сұраныс түскен жағдайда бас санитар дәрігер қаулысының негізінде мектептерде штаттық режимде оқытатын кезекші топтарды ұйымдастыруды талап етуде. Бүгінгі  күнде аудан 84 мектептің 1 сынып оқушыларын кезекші сыныптарда оқытуды жоспарлаудамыз. Білім мекемелерінде білім алушылар мен тәрбиеленушілердің, педагогтердің, білім беру ұйымдарының басқа да қызметкерлерінің өмірі мен денсаулығының сақталуын қамтамасыз ету және санитарлық-эпедемиялогиялық талаптарды орындау мақсатында зарарсыздандыру кұрылғысы, тоннель, бетперде, антисептик, бактериситтік лампа алуға бюджеттік өтінім берілді. Егер қаржы бөлініп, аталған заттар алынған жағдайда 1 сыныптарды оқытатын кезекші сыныптар ашылады. Кезекші сыныптарды оқыту алгоритмі құрылып сыныпты топқа бөлу, сабақ кестесі, қоңырау кестесі, оқытатын сынып бөлмелерін дайындау, ата-анадан өтініш жинау, мұғалімдердің келісімін алу, қосалқы мұғалімдермен қамту сынды өзекті мәселелер туралы  мектеп директорларына, ата-аналарға селекторлық режимде түсіндіру жұмыстары жүргізілді. Ал негізгі орта және орта мектепті бітіруші 9, 11 сынып оқушылары виртуалды сыныптарда оқып, өз бетінше  білім алуға, партаның орнына ақпаратты техникаларды қолдануға бейім болуы қажет, сондықтан оларға қашықтан оқу қиындық тудырады деп ойламаймын.

– Елімізде барлық күш қауіпті індетпен күреске жұмылдырылса да, ескі мектептер мен үш ауысымда білім беретін оқу ордаларының мәселесі назардан тыс қалған емес. Осы бағытта атқарылып жатқан жұмыстарға тоқталып өтсеңіз.

– Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев: «Үш ауысымды мектептер мәселесі өз шешімін табуы керек, мұндай жағдайда білім сапасын көтеру мен жеті түрлі ілім білетін ұрпақ тәрбиелеу еш мүмкін емес» – деген болатын. Білім беру ісіне қатысты Президент пайымдауынан туған түйіннің бірі – қордаланған мәселелерді дер кезінде анықтап, оны шешудің оңтайлы жолдарын ұсыну болмақ. Үш ауысымда оқытуды болдырмау үшін ауданда жасалған қадамдық жоспарға сәйкес жұмыстар жүргізілуде.  Мысалы, 2019-2020 оқу жылында Рахат №1, В.Терешкова атындағы, Ж.Қайыпов атындағы, Х.Абдуллин атындағы орта мектептері үш ауысымды режимде жұмыс істесе, бұл мәселенің шешімі 300 орындық жапсаржайлар мен Есік қаласындағы үшінші ықшам ауданда 1 500 балаға арналған мектептер салыну арқылы шешіледі. Оқушы санының артуына байланысты аудан бойынша 2020-2021 оқу жылында А.Бертаева атындағы, Абылайхан атындағы, Қ.Орымбетов атындағы орта мектеп  үш ауысымдық жүйеде оқытылады. Бұл мектептердегі түйінді мәселенің шешімін табу үшін мектеп, қосымша жапсаржай салу жоспарлануда.

Үш ауысымды мектептердің мәселесі шешімін тапқанымен демографиялық өсімге байланысты шағын елді мекендер үлкен ауылға айналуда. Мәселен, Сатай ауылынан 400 оқушы Қаракемер ауылына барып оқиды. Егер сол ауылдың өзіне 600 орындық жаңа мектеп салынса, ауыл тұрғындарына қуаныш сыйлар едік. Сондай-ақ, Рахат ауылдық округінің жанындағы саяжайға 1 500 орындық мектеп қажет, өйткені сол аймақтағы  600 орындық Рахат №1 орта мектебінде 2 000 бала білім алады. Осы білім ошағына қарасты мөлтек ауданнан 1 сыныпқа қабылданатын 400 оқушыны қаланың екінші шетінде орналасқан Райымбек атындағы орта мектебіне тасымалдауға мәжбүрміз.

– Дәстүрлі «Мектепке жол» акциясы биыл қалай ерекшеленбек? Балалардың көшедегі қауіпсіздігін ұйымдастыру мақсатында қандай жұмыстар атқарылмақ?

– «Мектепке жол»республикалық акциясы 2008 жылдан бастап жүйелі жүргізілуде. 2019 жылы Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасын орындау мақсатында, «Мектепке жол» қайырымдылық акциясы жыл бойы өтетін форматқа ауыстырылды. ҚР БЖҒ министрлігі мен «Атамекенім» қоғамдық бірлестігі порталы арқылы өтініштер мен тізім бойынша мұқтаж отбасыларға көмек жинау туралу келісім жасалды. Аталған портал негізінде көмекке мұқтаж ата-аналар өз өтінімдерін қалдыра алатын «Мектепке жол» платформасы құрылды. Бұған  өз кезегінде демеушілер мен меценаттар ақшалай қаражатты онлайн арқылы аудара отырып, көмек көрсету бойынша өз ниеттерін жүзеге асыра алады.

2020 жылдың басынан бастау аталған акция аясында жалпыға бірдей міндетті білім беру категориясындағы 2 106 балаға ЖББ қорынан 50 млн 80 мың теңгеге қыстық киім, мектеп формасы алып берілді, сонымен қатар «Атамекенім» қоғамдық бірлестігі порталына түскен өтініштер бойынша мектеп әкімшілігі мен мектеп жанындағы Қамқоршылық кеңестің ұйымдас-тыруымен демеушілер 8 млн 578 мың 623 теңгеге көмек көрсетілді. Сонымен қатар наурыз айында басталған дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы жариялаған COVID-19 коронавирустық инфекция пандемиясы кезеңінде көмекке мұқтаж  отбасы балаларына компьютер, ноутбук, планшет, смартфондар алып берді.Қазіргі пандемия жағдайында ауыл әкімдері аталған акция аясында жұмысты жандандырса білім саласына үлкен көмек болар еді.

– Оқушылардың жолдағы қауіпсіздігі де қарастырылып жатқан болар.

– Әрине, қоғам үшін баланың денсаулығы мен өмірінің қауіпсіздігі – ең басты байлық. Сондықтан білім беру ұйымдарында жолда жүру ережелеріне үлкен көңіл бөлінуде. Мектептерде балада қатаң дағды  қалыптастыру мақсатында сынып сағаттарымен кіріктірілген қауіпсіздік негіздері туралы арнайы сабақтар жүргізіліп, ата-аналарына да ескертіледі.  Оқушы жол айырығында  алғашқы қадам жасамас бұрын, жолдың барлық бағытына қарауы тиіс. Біз ата-ана, қоғам, мектеп болып осы шартты рефлексияны бала түйсігіне қалыптастыруымыз керек. Жаңа оқу жылына дайындық мақсатында аудандық жол-патрулдік полициясының тарапынан 27 бағдаршамның жанынан жаяу жүргіншіге арналған жолақтар жаңартылып сызылуда. 84 орта білім беру мекемесіне оқушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында «ең жоғарғы жылдамдықты шектеу», «балалар», «Пано», «жасанды ойлы-қырлылық», «жаяу өткел» жол белгілері 1 қыркүйекке дейін қойылады.

Сонымен қатар өте тығыз орналасқан Рахат ауылдық округіне қарасты Рахат №1 мектебінің жанынан жер үсті жаяу жүргіншілер өткелі салынуда. Бұл оқушыларымыздың жолдан өтер кездегі қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.

– Уақыт бөліп, сұхбат бергеніңізге рақмет.

    Тілдескен

Сардарбек НҰРАДИН