Эхинококкоз – созылмалы ағымымен, ағзаның аллергиясымен және бауырдың, өкпенің және басқа мүшелердің зақымдалуымен сипатталатын паразиттік ауру. Ауру ошағында көптеген кистозды түзілістер қалыптасады, ауру көбіне еңбек ету қабілетінің жоғалуы мен мүгедектікке алып келетін ауыр асқынуларды тудырады және асқынған жағдайларда өліммен аяқталады.
Аурудың қоздырғышы – гельминт «Echinococcus granulosus».
Эхинококкоздың қауіптілігі оның ұзақ уақыт бойы белгісіз, 5 тен 20 жылға дейін немесе одан да көп уақытқа созылуы мүмкіндігінде.
Адамдар үшін эхинококкоздың негізгі көзі ауылшаруашылық малдар мен үй жануарлары, оның ішінде жиі жағдайда ит болып келсе, сирек жағдайда қасқыр, түлкі мен шибөрілер болып табылады. Адам және ауылшаруашылығы жануарлар (қой, шошқа, сиыр, жылқы және т.б.) эхинококкоздың аралық иесі қызметін атқарады.
Эхинококкозды жұқтыру жолдары - адамдар жұқпаны ауырған жануарлардан (ит, ірі және ұсақ мүйізді малдар, жабайы жыртқыштар) қарым-қатынас арқылы, жабайы жидектер жинау және оларды пайдаланған кезде, гельминт жұмыртқасымен ластанған ашық су көздерінен (бұлақ, бастау) суды ішкен кезде, сол сияқты жеке бас гигиенасын сақтамаудан паразит жұмыртқасы тағаммен немесе ауыз сумен ішке өтеді. Балалардың жұқтыруы итпен немесе эхинококкоз қоздырғыштарымен ластанған ойыншықтармен ойнаған кезде, осы паразиттің жұмыртқасы ағазаға түсуі мүмкін.
Эхинококкоздың таралу факторларының бірі топырақ болып табылады. Жануардың нәжісімен түскен эхинококк жұмыртқалары бау бақшалары мен ауладағы топыраққа түсіп, шаң-тозаңмен үйге тасымалданады. Адам бақша немесе саяжайда жұмыс жасау кезінде және дұрыс жуылмаған бақша көкөністері мен жемістерді тұтынуы гельминттерді жұқтыруға ықпал етеді.
Эхинококкозды жұқтыру қауіпі жоғары топқа ауласында үй жануарларын ұстайтын ауылды жердің тұрғындары, аңшылар, мал шаруашылығы кәсіпорындары, мал соятын пунктер, малды кәдеге жарату және көму объектілерінің жұмыскерлері, малшылар мен шопандар, хайуанаттар саябағының жұмыскерлері саналады.
Эхинококкоздың белгілері - аурудың белгілері таспа құрттың адам ағзасындағы түсу орнына байланысты болады. Бауырды зақымдаған кезде сарғаю пайда болуы мүмкін, оң жақ қабырғаның астында ауырлық сезімі, бауырдың ұлғаюы, оң қол мен арқаға берілетін ауырсыну байқалады. Паразит өкпеде болған кезде ентігу, қан түкіру, кеуденің ауырсынуы, жөтел пайда болады.
Эхинококкоз диагнозы зертханалық және аспаптық зерттеу әдістерін (ультродыбыстық зерттеу, рентгенография, компьютерлік томография) қолдану арқылы расталады.
Эхинококкозды емдеу тек хирургиялық әдіспен жүзеге асырылады, емнен кейін науқас диспансерлік бақылаумен қамтылады.
Эхинококкоздың алдын алудың негізгі шаралары:
Ең бастысы - жеке гигиена ережелерін сақтау;
Иттермен және кез келген басқа жануарлармен байланыста болғаннен кейін немесе бақшада жұмыс істегеннен, аулада ойнағаннан кейін қолды сабынмен мұқият жуу;
Қаңғыбас иттермен жақын араласпау, балалардың олармен ойнауына жол бермеу;
Иттерді арнайы бөлінген жерлерде серуендету, оларға профилактикалық емдеу жүргізу;
Тоғандардың, өзендердің және басқа да табиғи су қоймаларының шикі суын ішпеу;
Тағамға қолданылатын көкөністер мен жеміс- жидектерді мұқият жуып-тазалаудан кейін, жануарлардан алынған өнімдерді тек жақсылап термиялық өңдеуден кейін пайдалануды.
Еңбекшіқазақ аудандық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасы басшысының орынбасары Д.Бақберген