Ер сүрінбей, ел танымас,

Ат сүрінбей, жер танымас.

Малы жоқ деп,

Ерден түңілме.

Егіні жоқ деп,

Жерден түңілме.

Нар тәуекел – ер ісі

Ел үмітін ер ақтар,

Ер атағын ел сақтар.

Ер – намысының құлы.

Сойылды соға білмеген өзіне тигізеді.

Айлалы батыр алдырмас.

Бөрі азығы мен ер азығы жолында.

Оқ жетпес жерге қылыш суырма.

Ылдисыз өр болмайды,

Табыссыз ер болмайды.

Ер қартайса, қазаншы болады.

Бүркіт қартайса, тышқаншы болады.

Шын орақшы орақ таңдамайды,

Шын батыр құрал таңдамайды.

Әлі келген алып та жығады,

Шалып та жығады.

Жүк ауырын нар көтереді,

Ел ауырын ер көтереді.

Қашпақ, қумақ – ерге сын,

Көшпек, қонбақ – жерге сын.

Шын ер жеңсе, тасымас.

Жеңілсе, жасымас.

Ер – елдің ық жағының қаласы,

Жел жағының панасы.

Ер жігіттің екі сөйлегені – өлгені,

Еменнің иілгені – сынғаны.

Батыр мақтанса,

Жауға шапқанын айтар.

Қу мақтанса,

Алдап қаққанын айтар.

Үйіңе келгенде үйдей өкпеңді айтпа.

Тымырсық болса, ер оңбас.

Тоңға жатса, мал оңбас.

Ерді қорласаң, састырар.

Асты қорласаң, құстырар.

Жігіт жолдасынан белгілі,

Сарбаз қолбасынан белгілі.

Ердің атын не аты шығарар,

Не қатыны шығарар.

Қасында қара көп болса,

Нөкер емес немене?

Шөлдегенде ішкен су

Шекер емей немене?

Ат жалынан тапқан мал

Бекер емей немене?

Тоқсанымыз жиылып,

Тоқты жыққан батырмыз.

Сексеніміз жиылып,

Серке жыққан батырмыз.

Ердің малы – елдің малы.

Ерді жаяулық емес,

Қаяулық аздырады.

Ел – ырыстың орманы,

Ер – ырыстың қорғаны.

Жоқшылық жомарт ердің қолын байлар.

Тәуекел тау жығар.

Батыр ортақ,

Бақ жалқы.

Су жетпейін демейді,

Жар жеткізбейді.

Ер жетпейін демейді,

Мал жеткізбейді.

Жаман жігіт

Жолдасын жауға алғызар,

Өзін ұятқа қалғызар.

Өз басыңды дауға берсең де,

Жолдасыңды жауға берме.

Қыз құшпаған ер арманда,

Қызғалдақ жемеген қозы арманда.

Отызыңда орда бұзбасаң,

Қырқыңда қыр аса алмассың.

Ер сасқанда белгілі,

Ат шапқанда белгілі.

Қорыққан бұрын жұдырықтар,

Шабан үйрек бұрын ұшар.

Қорқақтың көзі үлкен,

Ақымақтың сөзі үлкен.

Қорқақты көп қусаң, батыр болады.

Бақ келді деп таспа,

Жау келді деп саспа.

Тәуекел ет те, тас жұт.

Ажал жетпей, өлмек жоқ.

Алпыс күн атан болғанша,

Алты күн бура бол.

Арманы жоқ жігіттің

Пәрмені жоқ.

Арғымақ аттың құйрығы –

Әрі жібек, әрі қыл.

Ер жігіттің белгісі –

Әрі мырза, әрі құл.

Жау жеңетін жігіттің

Жарағынан танимын.

Дау жеңетін жігіттің

Талабынан танимын.

Қорлық өмірден,

Ерлік өлім артық.

Алыс жол атты сынайды,

Ауыр жол ерді сыйлайды.

Ерге лайық ат туар,

Жерге лайық шөп шығар.

Тайынбаған тауды жығады,

Тайсалмаған жауды жығады.

Жау жоқта батыр көп,

Дау жоқта ақыл көп.

Орақшы орақ таңдамайды,

Батыр жарақ таңдамайды.

Қылышынан қан тамған батырды

Тілінен бал тамған ақын алады.

Пенде көресісін көрмей,

Көрге кірмейді.

Тозған қазды

Топтанған қарға алады.

Теңге – тиыннан,

Ынтымақ – ұйымнан.

Екі құзғын таласса,

Бір қарғаға жем болар.

Көнектен шошынған бие оңбас,

Көптен бөлінген үй оңбас.

Қырық кісі – бір жақ,

Қыңыр кісі – бір жақ.

Көптеген жау алады,

Көмектескен дау алады.

Күшенген жеңбейді,

Күші көп жеңеді.

Ынтымақ – бұзылмайтын қорған,

Қосылып еккен ағаш – орман.

Аздың азаншысы болғанша,

Көптің қазаншысы бол.

Саусақ бірікпей, ине ілікпейді.

Тоқтығында жараспаған,

Аштығында қараспайды.

Қосылғанның қол ұзын,

Қос керуеннің жолы ұзын.

Ынтымақ жүрген жерде

Ырыс бірге жүреді.

Ынтымақсыз елді ұрысы билейді,

Ынтымақты елді дұрысы билейді.

Бір кісінікі – мақұл,

Екі кісінікі – ақыл.

Тірлік басқа болса да,

Тілек бір.

Саусақ басқа болса да,

Білек бір.

Ит пен ит ырылдасса,

Тамағының тоқтығы.

Жігіт пен жігіт қырындасса,

Ынтымағының жоқтығын.

Жері азған елді тоқшылық болмайды,

Ері ынтымақты елде жоқшылық болмайды.

Берекені көктен тілеме,

Бірлігі мол көптен тіле.

Бірікке бітіреді,

Ұйымдасқан ұтады.

Саусақ ашылса – қылдырық,

Жұмылса – жұдырық.

Бас жарылса, бөрік ішінде.

Қол сынса, жең ішінде.

Бірлігі күшті ел азбайды,

Пішуі кең көйлек тозбайды.

Көңілің тарпаған іске қол ұрма.

Отан – елдің анасы,

Ел – ердің анасы.

Бақа көлін сүйеді,

Бұлдырық шөлін сүйеді,

Ер жігіт елін сүйеді.

Құлан қағын қорғайды,

Киік лағын қорғайды.

Мал қонысын іздейді,

Ер жігіт туысын іздейді.

Есі бүтін елден шықпайды,

Елінің қырын жықпайды.

Ел-елдің бәрі жақсы,

Өз елің бәрінен жақсы.

Отан үшін күрес –

Ерге тиген үлес.

Іргесі берік елді

Жау ала алмас,

Ауызы бір елді

Дау ала алмас.

Сұңқар қиясын сағынады,

Торғай ұясын сағынады.

Туған үйдің түтіні жылы,

Туған ананың күтімі жылы.

Ұлтарақтай болса да,

Ата қонысы жер зқымбат.

Ат төбеліндей болса да,

Туып-өскен ел қымбат.

Жат елдің жақсысы болғанша,

Өз еліңнің сақшысы бол.

Отанға опасыздық еткенің –

Өз түбіңе өзің жеткенің.

Отанға опасыздық еткенің –

Өмірден қаралы болып өткенің.

Туған жердің торғайы

Тұрымтайдай көрінер.

Құлыны тайдай көрінер,

Қыздары айдай көрінер.

Туған елің болмаса,

Тумай-ақ қойсын Күн мен Ай.

Есі бар жігіт елін табар,

Есі жоқ жігіт жаттың отын жағар.

Жат жердің қаршығасынан

Өз жеріңнің қарғасы артық.

Тұлпар тегін табар,

Ер жігіт елін табар.

Бақыр қазан қайнаса –

Бәріміздің бағымыз.

Туған жердің әр тасы –

Біздің алтын тағымыз.

Өз інінде көртышқан да батыр.

Адам отанын іздейді,

Қой қотанын іздейді.

Арша өскен жерінде,

Адамзат өскен елінде.

Атамекен – анаң екен,

Қысылғанда панаң екен.

Егілмеген жер – жетім,

Елінен айырылған ер – жетім.

Тұғырына саңғыған сұңқар оңбас,

Үйірінен айырылған тұлпар оңбас.

Ат үйірін сағынса,

Артқы аяғын қағынар.

Ер үйірін сағынса,

Ер-тұрманын тағынар.

Ерте, ерте, ертеде Уақыт патшалығын Жыл атты патша билепті. Жыл патшаның мінездері әр түрлі төрт ұлы болыпты. Олар: Көктем, Жаз, Күз және Қыс. Осы төрт ұлының әрқайсысында үш баладан болған екен. Көктем ұлынан Наурыз, Сәуір және Мамыр атты үш немересі бар екен патшаның. Ал Жаз ұлынан Маусым, Шілде, Тамыз атты немерелері, Күз ұлынан Қыркүйек, Қазан, Қараша атты немерелері тараса, ал Қыс ұлынан Желтоқсан, Қаңтар, Ақпан атты немерелері тараған екен.
Патша өз тағына мұрагер етіп ұлдарын емес, немерелерін тағайындауды жөн көріпті. Содан ол өзінің тағына немерелерінің арасынан біреуін тағайындайтынын жария етеді. Сонымен қатар, ол мұрагері білімді, өнерлі, халыққа қызмет етуі керектігін де айтады. Барлық немерелері Жыл патшаның алдына келіп, білімдерін, талантын көрсетеді. Барлығы бірінен-бірі асып түседі. Немерелерінің бұл өнері мұрагерді таңдауда патшаға қиыншылық тудырады. Әрі ойланып, бері ойланған патша мынадай жарлық шығарады:
— Менің мына «Уақыт» патшалығым тұрғанда менің немерелерімнің барлығы да патша болады. Олардың барлығы халық үшін өздерінің жайлылығын, еңбектерін ұсынып отыр. Сондықтан немерелерімнің әрқайсысы отыз күннен патшалық етсін!
Міне, осы жарлықтан кейін патшалықта әр отыз күн сайын халыққа Жыл патшаның он екі немересі үлкенінен кішісіне қарай заңдылықпен патшалық етіп отырыпты деседі.