Ата-бабамыз ертеде құнарлы да шұрайлы жердің түйінін іздеп, мал соңында көшіп-қонумен, тау бөктерін сан саналы ата қонысқа айналдыра білген. Киікбай, Үйеңкі, Шолақ, Тауқаратұрық, Ащысай, Тескенсу байырда 10-ауыл деп те аталған екен. Сол кездегі ауыл басшысы Шолақтан шыққан Көшім Тілемісов, болыс Кемеш Танабаев деген азаматтар ел басқарған болатын. «Әркімнің туған жері – өзіне Мысыр шаһары» деген сөздің мәнісі тереңде. Сол айтпақшы, біздің туған өлкеміз Тескенсу да ежелгі өркениеттің өрісі, бабалар бастан кешірген барлық тарихтың куәгері. Егер қара тасқа тіл бітіп, қара жер тебіренер болса, талай дәуірдің күбірі мен күмбіріне құлақ түрер едік. Күн шығып, ай жүзгелі бергі кезеңде біздің ауылда жасаған, өмір сүрген жақсылардың дерегін білер едік.
Кезінде «Балам саған айтамын, келінім сен тыңда» деген үлкендердің астарлы ақыл сөзіне құлақ қоймаппыз. Соның салдарынан қағаз бетіне толық түсіре алмағанымыз өкінішті. Кейбір кезеңдер ғана ерекше есте қалғаны бар. Соның өзін таразыға тартуға, шежіреге түсіруге қанағат тұттық.
90 жылдық тарихында сан түлеген Тескенсу көпшіліктің көз алдында көркейді. Алаш баласы басынан кешірген алмағайып күндердің бәріне куә болды. Ақсүйек ашаршылықты, жазықсыз жала жабылған қуғын-сүргінді, қаһарлы қан майданның барлық ауыртпалығын аталарымыз бен әкелеріміз, әжелеріміз бен шешелеріміз өз иықтарымен көтерді. Түрен салғаннан түте-түте болған тың жерлеріміздің құнары әлі қалпына келген жоқ. Аға буын азаматтарымыз Кеңестік заманның барлық өткелінен өтті, ағыны сан бұрылған күндерде де ел мен жерінің ұлы мұратына адал болды. «Шолақ», «Үйеңкі», «Киікбайдың» жарқын бейнесін сөзбен суреттеп беруге біздің тіліміз жете ме, білмеймін. Балдырғаны білектей, көгорай кілем белдері кімдердің көңілін көктем етіп, кімдердің көкейін теспеген?! Оның әрбір шөбі дәрі, әрбір доланасы, аршасы мен қылшасы, шыршасы мен шетені, тобылғысы, қаңбағы мен ебелегі, шиі мен шілігіне дейін етене жақын, ұшқан құс, жүгірген аң, жорғалаған жәндігіне дейін көзімізге оттай ыстық басылады. Осынау жер үстіндегі жәннатта табиғи ен байлықтың ортасын кешіп, Тескенсудың суы мен нуы, құнарлы топырағын кешіп жүргенімізді өлшеусіз бақыт деп санаймыз.
Ел болып ұйысып, жұрт болып жарасқалы бері талай-талай тауқыметті тағдырды бастан кешкен ауыл 1929 жылы «Төрткөл» артелі болып құрылды. Артель орталығы Тескенсу болған. Артель адамдары жер жыртып, шамаларынша егін егіп тұрақтануға бейімделді. Артель өздерін қосшы-серіктестік деп атады. Алғашқы артельді Әбдіреш Кенжетаев, одан кейін Тоқжігіт Оразалиев басқарды.
Мырзабеков Ыбырайым 1929-1939 жылдары ауылдық кеңесті тізгіндеді. Артель мүшелері өздерінің еңбексүйгіштігімен, істе белсенділігімен көзге түсті. Бірі – мал бақса, екіншісі егін егіп күн көрді. Қыстың қақаған суығында, қарлы боранында, күзгі жауын-шашынында, шілденің аптабында талай қиыншылықтарға төзді. Олар ауыр еңбек пен теңсіздіктің тауқыметін ерте көрді. Оқымаса да жақсы жайылымды жаза баспай танитын, қандай шөп қай жерде өсетінін білетін адамдар еді. Мал басын аман сақтау, төлден шығын шығармау – олардың серті еді.
Одан кейін колхоздастыру дәуірі бас-талды. Колхозшылар темекі өсірумен айналысты. Мал, егін және бар... 1936 жылы Сәтбай Жанысбаев «Төрткөлге» бастық болып келді. Осы Сәтбай Жанысбаев басқарған кезде «Культурный баз» салынды. 5 га жерге жеміс ағаштары отырғызылды. Тас төселіп жол салынды. Сабаншы Ауғанбаев, Сүлеймен Сиқымбаев, Жақсыбай Шолпанбаев, Иса Сүменов, Хасен Сәрсебаев басқарған 1940-1945 жылдары ауылымызға 15 отбасы шешен-ингуштар, 40 отбасы азербайжандар, еврей мен армяндар жер аударып, көшіп келді. Келгендерді ауыл адамдары сыртқа теппеді, қайта бауырына басты. Жақсы араласып, қиын-қыстау күндерді бірге көрді, бір үзім нанды бөліп жеді. Ауыл азаматтары бұл отбасыларға жан-жақты көмек көрсетті. Соғыстан кейін еврей, армяндар өз Отандарына қайтты, ал азербайжандар осы ауылда тұрақтап қалды. Қазір ұрпақтары осы Тескенсуды тұрақтаған. Балалары да осы мектепте білім алуда. Қазақ тілі – олардың екінші ана тілі.
1946 жылы Отан соғысына қатысушы Әшірбек Бадамбаев бастық болды.Ұлы Отан соғысының отты жылдарын көріп, елге аман оралған Ушуров Мұса, Сейсембаев Әлімтай, Әлішеров Сейсембек, Дәулетияров Медерхан, Жайсанов Әбдібай, Жайсанов Маткерім, Көбенқұлов Тілеубек, Суанбеков Төкен, Қиқымбаев Жақай, Сағындықов Әсімжан, Сағындықов Мәсімақын, Иманбаев Қали, Керейбаев Әлімбай, Меркібаев Қожақан, Оңғарбаев Усабай, Еділбаев Жұмаділ, Әміржанов Нұрғазы, Қабылғожаев Нүсіпжан, Қошақаев Игібай, Сауытов Тейп, Шамиев Сауыт, Аққасов Төкен, Сәрсенбиев Қадыр, Кенжебаев Тоқтақын, Смағұлов Молдабек, Кенжетаев Рахымжан, Нақысбеков Нұрғали, Сатқынов Жамал, Бүрлібаев Қасым, т.б. азаматтар уақытпен санаспай, ыстыққа күйіп, суыққа тоңа жүріп, олар өмірінің ұзақ жылдарында осы Тескенсуда бірі – председательдің орынбасары, бірі – ферма меңгерушісі, енді бірі – зоотехник, бірі – педагог, бірі – есепші, бірі – сушы, бірі – бригадир болып әртүрлі қызметтерді атқарып, ауыл экономикасын көтеруге белсене атсалыс-ты. Олардың даңқты жолдары, ерліктері кейінгі ұрпаққа үлгі болып қала бермек!
Ұлы Отан соғысынан кейін «Қызыл Октябрь» деп аталған Киікбай ауылының тұрғындары Еренші, Сабаншы Ауғанбаевтар әулеті, Бұрқатай Бұзықбасов, Оңғарбай, Қиқымбай, Мұқан, Әби, Өжіке, Даңғара, Қожанай Құсайыновтар, Қорабай, Зорхан, Әбілғазы, Әуезайт, Оразқұл Жомартов, Абдрахман, Сайымбөлек, Жамал Сатқыновтар, Шәмиевтер әулеті, Нурденовтер, Абдуллаевтар, Сауытовтар, Ибрагимовтер, Зайыровтар, Азнабакиев-тер, Амурлаевтар т.б. колхозға келіп қосылып, бейбіт өмірдегі өз еңбектерін жалғастырды.
1948-1953 жылдар аралығында колхозды Жұматай Кәшкеев, 1953-1960ж Оспанқұл Елубаев,1960-1962 жылдары Жармұханбет Омаров сияқты азаматтар басқарды. Темекі, қой, егіс өсірумен колхоздың атағы шықты. Колхозда мал шаруашылығын дамыту мәселесі қолға алынған кезде Тастан Тоқбаев та, Жамбол Боқбасаров та тамаша табыстарға жетті. Жылқы өсіріп оның басын аман сақтауда сіңірген зор еңбектері үшін СССР Жоғарғы Советі Президиумының 1948 жылғы 23 шілдедегі Указы бойынша Тастан Тоқбаевқа, Жамбол Боқбасаровқа Социалистік Еңбек Ері атағы берілді. Тескенсу колхозының атағы Ұлы Отан соғысынан кейін, осындай алтын жұлдызды шамшырақтарының арқасында облысымызға үлгі болып көш бастады. Колхоздың нығаюына үлес қосқан шопандар адал еңбектерімен көрінді. Шопан таяғын алып, отар артынан жайылымға шыққан азаматтардың бірі – Қожанай Ақатаев. Өзіне тапсырылған істі абыроймен атқарып шықты. Аға шопан Ақатаев Қожанай ауыл шаруашылығы озаттарының слетіне қатысты. 1948 жылы «Ерлік еңбегі үшін» медалімен, 1953 жылы Қазақ ССР Жоғарғы Советінің мақтау қағазымен, 1958 жылы Ленин орденімен, 1960 жылы Қожанай Ақатаевқа «Қазақ ССР-нің Социалистік мал шаруашылығына еңбек сіңірген шебері» деген атақ берілді.
Әбіт Айдосов, Тұрсын Ашимов, Жұмаш Бураханов колхоз кезінде ауылдық кеңестің председательдері болды. Колхоз 1962 жылы 10 сәуірде «Тескенсу» совхозы болып қайта құрылды. Негізгі бағыт-темекі өсіру болды. Совхоз директоры Савин Серафим Алексеевич еді. Ленин орденді озаттар есімі таныла бастады. Олар – механизатор Исраил Ашимов, бригадир – Игібай Қалдыбаев, сушы – Үсен Рузиевтер болды. Әлімтай Оразбаев, Тоққожа Ерғазиев, Жылқыбек Қылышбеков «Еңбек Қызыл Ту» ордендерін алды. Иә, ауыл тізгінін әр уақытта әр түрлі азаматтар ұстады. Ел мен жердің өсіп-өркендеп, бүгінгі дәрежеге жетуіне олар да өз үлестерін қосты. Мәселен С.Савиннен кейін 1970-1976 жылдары совхозды Қойгелді Олжаболатов басқарса, 1976-1981 жылдары совхоз директоры Нестай Ұзақов болды. 1981-1992 жылға дейін совхоз директоры болып Салимов Еркін жұмыс атқарды. 1992-1994 жылдары Тескенсу совхозы «Тескенсу ауыл шаруа-шылық – өндірістік кооперативі» болып құрылып, оның төрағалығына Болат Қыдырбаев тағайындалды. 1994-1999 жылдары Ахметов Алтынбек, 1999-2001 жыл аралығында осы кооперативті Қанаев Нұрлан басқарды. Барлығы өз мүмкіндігі мен уақыт ағымына сай жұмыс істеді. Совхоз болып тұрған кезде Қиқымбаев Жақай, Аққасов Төкен, Кегенбаев Ахметжан, Жамалов Нұрлан, Жұмабек Әбдірәсілов, Омар Қалдыбаев, Еркін Сейсембаев, Орынтай Бизақов, Аманбек Оспанов сияқты азаматтар ауылдық кеңестің төрағалары болды. Ауылдағы темекі өсірушілер, товарлы сүт фермасындағы сауыншылар, малшылар, құрылысшылар, механизаторлар, білім және бала тәрбиесі, денсаулық сақтау саласындағы азаматтар мен азаматшалардың еңбектері де ұшан-теңіз.
Осы жылдардағы темекі бригадасын басқарған Мусаев Сүлеймен, Камилов Латифша, Рамазанов Аңсар, Керейбаев Әлімбай, Әлішеров Сейсенбек, Қабылғожаев Нүсіпжан, Қылышбеков Жылқыбек, Нәдірбеков Тұрлыжан, Әбдіғайыпов Ташмұхамбет, Құралбаев Әлімбек, Байғапалов Мырзахмет, Рамазанов Машрұқ, Құралбаев Дәуітбек, Иманбаева Зейнеп, Теңізбаева Әшірхан, Оразбаев Мұрат, Ташилов Рыскелді, Смағұлов Айдын, Әбдібатыров Тұрсын, Кенжетаев Рақымжан, темекі өсірушілер – Жексенбаева Кербез, Сегізбаева Күлжамал, Құралбаева Райхан, Смайылова Күлсімхан, Нұрғалиева Қантай, Қарабалаева Сара, Оспанбаева Құмшекер, Бәйітбекова Жұмахан, Рашева Жұмағыз, Кенжетаева Зықан, Сағындықова Несіпжан, Көбенқұлова Ділдә, Көбенқұлова Жамбы, Сағындықова Нәсілхан, Абирова Нестай, Майлыбаева Мыңғой, Нәдірбекова Кенен, Сәрсебаева Хадиша, Оршыбекова Қаншай, Дүйсебаева Алтынқыз, Бердібаева Жақан, Қошақаева Ақжолтай, Азизова Ханым, Мұқанова Айман, Қошақаева Тұрсынхан, Назарбекова Айжан, Байжұманова Ғалия, Әлішева Күләйшә, Оразбаева Күлімхан, Бейсекова Күлсімхан, Жусанбаева Күлән, Өмірзақова Әуен, Нұрғалиева Қантай, Үсенова Тыныштық, Ерсариева Әйімбүбі, Жамалова Жамалхан, Рамазанова Майзар, Адилова Алмас, Еділбаева Латифа, Қожамбердиева Әсия, Мырзабекова Жамыхан, Төкенова Нұрбүбі, Мақсұтова Садат, Медетбекова Күлиза, Ердосова Күләш т.б. 1 тоннаға дейін темекі жапырағын жинап, көрсеткіштерге жетті.
Ауылымыздан қолына қалам алып кітап жазған жазушыларда шыққанын айта кету керек. Мақан Жұбанышұлы және Нұрғанат Көбенқұлов есімдері ауылдың байырғы тұрғындарына жақсы таныс. Жазушы Мақан Жұбанышұлының «Орлы гибнут выщине», «К Днепру» және «Средь бела дня» кітаптары жарыққа шықты. «Средь бела дня» кітабы өзі туып өскен ауылы жайлы жазылған.
1975 жылы салынған Жамбыл атындағы орта мектебі аса тарихы бар үлкен білім ошағы . Өзіне тән ерекшелігі, өзіндік тарихы бар бұл мектептің іргетасы сонау 1936 жылы қаланыпты. Мектептің байырғы ұстаздары: Омар Жыланкөзов, Медерхан Дәулетияров, Оразбақ Айдарбеков, Күләш Молдабергенова, Жақан Арапова, Нұрману Айдапкелова, Дауыталы Құралбаев, Шәймерден Оразқұлов, Ғани Сүлейменов, Жамила Үмбеталиева, Ешкен Әбдіғайыпов, Зейнолла Мылтықбаев, Тұрсынқыз Заманбекова, Пітан Атагелдиева, Мәрия Арынова, Оразбекова Айымбала, Рақымғали Ибрайымов, Құдайберген Исаев, Молдабек Смағұлов, Сейілжан Өстенова, Рашила Сүлейменова, Күләйхан Тойғанбекова т.б. Осы ұстаздар ұстаздардың ұстазы атанып, мектепті алдыңғы қатарлы білім ошағы етіп, бүкіл ғұмырын ұрпақ тәрбиесіне арнады.
Ауылдан түлеп ұшқан азамат Ыбырайымов Рақымғали – Шелек аудандық оқу бөлімін басқарды, ауданның Құрметті азаматы атағын да алған.
Жамбыл атындағы орта мектебі 83 жылдық тарихы бар үлкен білім ошағы. Өзіне тән ерекшелігі өзіндік тарихы бар, бұл мектептің іргетасы сонау 1936 жылы қаланған болатын.
Егеменді ел атанып, Тәуелсіздік заманы басталғанда әркім өз еншісіне ие болды. Ауылдық округті бұл күнде Доғалов Бауыржан Бешенұлы басқарады. Ауылдық округ үш елді-мекеннен тұрады. Ондағы халық саны 7 206 адам. Тиесілі жер 10902 гектар, оның 3966 гектары шаруа қожалықтарына үлестірілген.
Лайым, алдағы уақытта да Тескенсуды мекен еткен қазақ, ұйғыр, орыс, түрік басқа да ұлыстар арасында ынтымақ, татулық берік орнап, Тәуелсіздік Туы желбірей береді деп сенеміз.
Ешмұхамбет ӘБДІҒАЙЫПОВ,
Тескенсу ауылының ақсақалы,
зейнеткер.
Тескенсу жайлы тебіреніс
Ебінің желі екпінді еді, ерке еді,
Толқынмен ойнап, бұлтты қуып серпеді.
Түртіп қалсаң төсінен аққан мың бұлақ,
Көксарай шалғын Тескенсу жердің көркі еді.
Сарыда шіркін алма, өрігі самсаған,
Тіл үйірген алмасына тамсанам.
Осы ма екен Асанқайғы аңсаған,
Жұмақтан әсте аумайды, жасыл сай-салам.
Егінге жайлы, малға да жайлы, шұрайлы,
Рақымды Алла мерейі түскен сыңайлы.
Ерен еңбек, ынтымақ, бірлік мекені,
Алаштың ұлы,тұрғынын елдің құрайды.
Ебінің желі терек пен талын тербеген,
Қия шыңдар құлашын кеңге сермеген.
Бөктерінде бүлдірген, жеміс-жидектер,
Қарағай, қайың өршелене өрге өрлеген.
Егін салып, мал бағып, темекі өсірген,
Қарызыңды былқ етпей бастан кешірген.
Танып қой бауырым, Тескенсу деген осы жер,
Бөксесін төсеп бөктерге, аяғын айға көсілген.
Көрші ауылдар да осы ауылдан енші алған,
Жерін де берген, малын да берген, ен салған.
«Жомарттың қолы жұтамас» деген сөз бар ғой,
Ырызғысы ортайған емес, инша Алла.
Ақпанда келсең есіңде қалар ызғары,
Ақ боран ұлып, шыға алмайсың тысқары.
Айнамкөздер де, ботакөздер де осында,
Еркелігі мен қинайды-ау сұлу қыздары.
Тескенсуым 90 жастың төрінде,
Шарықтайды шаттық әні көгіңде.
Мерейтойың құтты болсын, ағайын,
Алға ауылым, жалтақтама, шегінбе!
Сман Қылышбай,
Тескенсу түлегі
Кітап – рухани әлемінің мөлдір бастауы екеніне дау айтатын жан баласы бола қоймас. Бүгінгі күні ғылыми-техникалық прогресс, электронды ақпарат құралдары, ақпараттың басқа да көздері қаншама көбейгенімен, оны кітаппен ешқашан ауыстыруға болмайды.
Аудандық кітапхана 1934 жылдың 1-қаңтарында шаңырақ көтерген. Алғаш ашылғандағы кітап қоры 2126 дана еді. 1936 жылы кітап саны 6426 данаға жеткен. Аудандық кітапхана 1936 жылы сол кезеңдегі халықтың «Көзі мен құлағына» айналған. 25 әртүрлі мерзімді газет-журналдарға жазылған. Кітапхананың тұңғыш меңгерушісі – Литвякова Елизавета Васильевна.
Бүгінде 85 жылдық тарихы бар аудандық кітапхананың кітап қоры – 52885 данаға жетті, оның ішінде қазақ тілінде – 19499 дана.
Кітап өміріміздің ажырамас серігі. Ол ортақ мұра, халық қазынасы, мәдениет пен руханияттың алтын қоры. Соны қастерлеп ұстап, оқырманға жеткізуші – кітапханашылар. Бәз біреуге бұл іс оңай, қарапайым болып көрінетін шығар. Олай емес, оқырман ойынан шығу керек. Әдебиет, тарихи құжаттық материалдарды іріктеу білім мен біліктілікті талап етеді. Аудандық кітапхана ұжымында қарапайымдылық пен біліктілікті серік етіп, ел алғысын арқалаған еңбек ардагерлері аз болған жоқ. Атап айтсақ: Ибраева Күләш Назарқызы, Аюбаева Яна Ысқаққызы, Шәріпбаева Шолпан Темірқызы, Хамиева Рымжан, Андреева Марина Аркадьевна, Қағазбаева Сәуле Кеңесбекқызы, Бекмағанбетова Сания, Финашутина Валентина Семеновна, Полежаева Нина Ивановна, Тетера Розалия Станиславовна, Ожерельева Людмила Ивановна, Бейсенқұлова Роза Базылбекқызы, Бондарева Тамара Ивановна, Десятова Наталья Алексеевна. Тізе берсең таусылмас еңбектерімен ел мақтанышына бөленген кітапханашылар жұмыс істегенін біз бүгін үлкен мақтанышпен айта аламыз. Олардың бүгінгі ізбасарлары Азизова Сания Ахметқызы, Жандосова Гүлнәр Жұмашқызы кітапхана директоры, Бөгенебаева Бүбүайша Намазқызы, Свининникова Галина Романовна, Саурықова Гүлия Сағатбекқызы, Талипова Ләззат Қанатқызы оқырман алғысын арқалап жүр.
Өмірде өз жүрек қалауымен таңдаған мамандығын өмір бойы сүйіп өтетін жандар болады, соның бірі - Аюбаева Яна Искаковна. Ол Есік қаласында туып, өскен. 1936 жылы А.Мәлкеев атындағы мектеп-интернатты бітірген соң Алматы қаласындағы қыздар педагогикалық институтының кітапхана факультетін оқып бітірді. 40 жылдан астам өмірін кітапхана саласына арнап, көптеген шәкірт тәрбиеледі. Яна Искаковнаны әріптестері де, кітапхана оқырмандары да жақсы көретін. Кез-келген қиындыққа төтеп бере алатын және де қасиетті қазыналарымызды көзінің қарашығындай сақтап, насихаттап жүрді. Қиын-қыстау кездері (1990-1998 жж) кітапхана ғимараты болмай Яна Искаковна кітап қорын үйде сақтап, «Еңбекшіқазақ» газетінің бұрынғы ғимаратынан Ахметжанов Хайролла Қасымұлы бір бөлме бөліп беріп, кітапхана сол жерге орналасқан болатын. Өмір жолында кездескен қиындықтарға мойымай, Яна апайымыз адал еңбек етті.
Яна апайымыз ары таза, адал, инабатты, сыпайы, парасатты, байсалды еңбекқор жан еді...
Өз тілшіміз.
***
Редакциядан қосымша. Өткен ғасырдың сонау тоқсаныншы жылдары Кеңес одағы ыдырап, өтпелі деген кезеңнен Тәуелсіздікке кірген кездері еліміз қиындықтарды бастан кешіп жатты. Рубль аймағынан шығып, өз валютамыз – теңгенің өмірге келмеген кезінде бюджет салаларының қызметкерлері жалақысыз отырған кезеңде кітапханалар, тіпті мәдениет ошақтары түгелдей қажет болмай қалғандай күн кешкен еді. Дәл сол кезеңде Яна Ысқаққызы басқарып отырған кітапхана ғимараты жекешелендіру деген науқан «желімен» «ұшып» кеткенде бірнеше мыңдаған кітаптар «баспанасыз» қалғанда сол бағалы рухани құндылықты өмірлік жолдасы Қадыр ағаймен өз тұрағындағы «времянка» деп атап жүрген үйге кіргізіп алған еді. Күндердің күнінде, қазіргі базарға айналып кеткен екі қабатты баспасөз ғимаратына Яна Ысқаққызы келіп редакция орналасқан екінші этажынан кітапханаға бір бөлме сұрады. Қуана-қуана бөлме ғана емес үлкен залды (бұл ғимаратта кезінде аудандық партия комитеті орналасқан болатын) босатып бердік. Кейіннен Абылайхан атындағы мектепке орын жетпей жатқанда редакция да, райсобес, районо деп орысшалап қойған бөлімдер түгел босатып берді ғимаратты мектепке.
Ал Яна апай Аюбаева кітапхана жұмысын ғана емес, жастарды тәрбиелеу ісімен де айналысты сол кезде.
Кітап қоры да Абылайхан атындағы мектеп ұстаздары мен оқушыларына қызмет етуде. Өткен күннен қалған белгі марқұм Яна Ысқаққызы сақтап қалған рухани байлық – кітаптар.
Хайролла Ахметжанов.
«Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласының «Туған жер» атты жобасы аясында Тескенсу ауылының 90 жылдық мерейтойына орай футболдан аудандық турнир өткізілді.
Жарысқа 8 команда қатысып, ойын тартысқа толы болды. Нәтижесінде, жеңімпаз командалар анықталып, І-орынды Ашысай командасы, ІІ-орынды Тескенсу командасы, ІІІ-орынды Қазақстан командасы иеленді. Командалар кубок, диплом, сертификат және бағалы сыйлықтармен марапатталды. Іс-шараның мақсаты – аудан жастарын саламатты өмір-салтын ұстануға шақыру. Жастар арасында достық қарым-қатынас орната отырып, белсенділіктерін арттыру.
Жәнібек Болғамбай,
Тескенсу ауылдық округінің жастар ісі жөніндегі
әдіскер-нұсқаушысы.
Еліміздегі үздіксіз білім беруді дамытуда ата-ананың педагогикалық мәдениеттілігін арттыру өте маңызды. Баланы оқыту мен тәрбиелеуде ата-ананы мектептің қоғамдық, салауаттылық, руханилық, тәрбиелік үрдісіне тарту, мектеппен байланысын дамыту – мектеп ұжымының күн тәртібіндегі негізгі мәселесі. Осы орайда елімізде қыркүйек айында «Отбасы – бақыт мекені» айлығы өте орынды ұйымдастырылып келеді. Т.Кенжебаев атындағы орта мектептің мектепалды даярлық тобынан бастап, 1-11 сынып оқушыларының ата-аналарымен «Ұстаз – мектептің жүрегі, ата-ана – мектептің тірегі, ал бала – оның жайқалған бәйтерегі» атты ауқымды байқау-шара өткізілді.
«Ата-ананың өз өнері» кезеңінде әр отбасы бірін-бірі қайталамай, көрермендерді өз өнерлерімен таңғалдырды. Мектепалды даярлық тобының ата-аналары қағаздан жасалған қолөнер бұйымдарымен көрерменнің көз жауын алса, 1«А» сынып ата-аналарының 100 пайызы белсене қатысып, «Қара жорға» биін мың бұрала биледі. Сынып жетекші Алия Ашимова ата-аналар мен балаларды қатыстыра отырып, ертегілерді сахналады. 4 «А» сынып оқушысы Бекнұр Тұрсынбай әжесімен бірге «Ана туралы жырды» орындап, қошеметке бөленді. Қатысушылар бұл шарада халқымыздың салт-дәстүрін де назардан тыс қалдырмады. 5 «А» сыныбының аналары қыз баланың құлағын тесіп, сырға салу дәстүрін жаңғыртты. Қазіргі таңда жасыратыны жоқ отбасындағы әкелердің бала тәрбиесіне уақыт бөле бермейтіні шындық. Бірақ байқаудың өн бойында мектебіміздің әкелері белсенділік танытты. Бірі би билесе, енді бірі қоңыр даусымен ән салып, баршаға жақсы көңіл-күй сыйлады. Осындай тәлімді шараны ұйымдастырған мектеп ұжымына ата-аналар мен көрермендер алғыс айтып, ризашылықтарын білдірді. Барша белсене қатысқан ата-аналар арнайы сыйлықтар мен Алғыс хаттармен марапатталды.
Г.Абдилдаева,
Т.Кенжебаев атындағы орта
мектептің педагог-психологі.
****
Қоғамдағы отбасылық құндылық-тарды насихаттау мақсатында Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың жарлығымен елімізде 14-қырқүйек «Отбасы күні» болып жарияланған болатын.
Отбасы күніне орай Д.Қонаев атындағы орта мектептің директоры Р.Ахметованың қолдауы-мен, тәрбие ісі жөніндегі орынбасарлары Н.Сейдаметова, Р.Дурсунова, бастауыш сынып және дене шынықтыру пәнінің мұғалімдері бірлесе «Отбасы – бақыт мекені» атты жанұялық-спорттық сайыс ұйымдастырды. Арқан тарту, қаппен секіру сияқты отбасылық бірлікті талап ететін турларда барлық жанұялар намыстарына тырысты. Қызықты да тартысты өткен сайыста жеңімпаздар анықталып, мақтау қағаздарымен мараптталды.
Бұлбұл Жікпелова,
бастауыш сынып мұғалімі.
Маңызы бар мемлекеттік бағдарламалардың жүзеге асуын қадағалап, халықтың мұң-мұқтажы мен түйінді мәселелерін шешуде жетекші рөл атқаратын «Nur Otan» партиясы бүгінде тұрғындардың ризашылығына бөленуде. Сондықтан болар 1 млн-нан аса мүшесі бар жетекші партия өзінің партиялық жобалары аясында көпшіліктің жүрегіне жол табуда. Жобаларды тиянақты атқарып, партияның дамуына үлес қосқан үздіктер де назардан тыс қалған емес.
Осы орайда, жыл сайынғы дәстүр бойынша «Үздік бастауыш партия ұйымы» байқауы ұйымдастырылды Түрген округіне қарасты Түрген бастауыш партия ұйымының мәжіліс залында.
Жиынды жүргізген партия филиалы төрағасының бірінші орынбасары Қуат Байғоджаев келешектегі жаңалықтармен бөлісті:
– Партиямыз да заман ағымына қарай дамып, атқа-ратын жұмысымыз күрделеніп келеді. Осы жылдың қазан айын-да концепсия бекітілгеннен кейін, партияда үлкен өзгерістер болады. Партия қатарына кіру-ге ниеттенген азаматтарды партиялық талаптар бойынша қабылдайтын болады. Сол секілді, партия мүшелерінің атқарған жұмыстары, жеткен жетістіктері мен кемшіліктері жеке кабинетінде жазылып тұрады – дей келе әділ-қазы алқасымен таныстырды.
Байқауға ауданымыздағы 26 бастауыш партия ұйымдарының барлығы қатысып, партиялық жобалар аясында іске асырыл-ған жұмыстарына есеп берді.
Барлығы тыңғылықты дайындықпен келген бастауыш ұйымдардың арасынан үздікті анықтау әділ-қазыларға оңайға соқпады. Нәтижесінде, ІІ санат бойынша (100-500 мүшесі бар БПҰ) Қаракемер БПҰ үздік деп танылып, І орынды иеленді. ІІ орын Ташкенсаз БПҰ-на, ІІІ орын Түрген БПҰ-на бұйырды.
І санатта (500-ден жоғары мүшесі бар БПҰ) 9 айдың нәтижесі бойынша ауқымды жұмыс атқарған Шелек БПҰ І орынға жайғасты. Рахат БПҰ ІІ орынды еншілеп, Қаратұрық БПҰ үздік үштікті қорытындылады. Жеңімпаздарға Алғыс хаттар мен сыйлықтар табысталды
Екі санат бойынша жүзден жүйрік шығып, тыңғылықты еңбе-гін көрсете білген Шелек және Қаракемер БПҰ-дары облыстық байқауда ауданымыздың намысын қорғайтын болады.
Б.Рахимов,
аудандық партия филиалы-ның консультанты.
30 сентября 1919 года Военно-революционным комитетом по управлению Казахским краем было принято постановление о создании отдела юстиции. В 1946-1949 годах осуществлена реорганизация органов исполнительной власти Казахской ССР, в результате которой было создано 21 союзно-республиканское министерство. В их числе и Министерство юстиции Казахской ССР.
В настоящее время День юстиции Республики Казахстан, согласно Указу Президента РК, отмечается ежегодно 30 сентября. Первым нормативно-правовым актом, определяющим правовой статус и основу деятельности органов юстиции является Закон РК от 18 марта 2002 года «Об органах юстиции». Сейчас органы юстиции, Республики Казахстан являются органами исполнительной власти, осуществляющими правовое обеспечение деятельности государства, поддерживающими режим законности в работе государственных органов, организаций, должностных лиц, обеспечивающими защиту прав и законных интересов граждан.
С начала образования Республики Казахстан органы юстиции участвуют в формировании национального законодательства, направленного на обеспечение верховенства прав и свобод человека и гражданина, суверенитета Республики Казахстан. Также они ведут законопроектные работы, анализ, совершенствование, систематизацию законодательства, юридическую экспертизу проектов нормативных правовых актов. Осуществляется государственная регистрация юридических лиц, прав на недвижимое имущество, залогов отдельных видов движимого имущества, нормативных правовых актов всех уровней. Особое внимание в деятельности органов юстиции уделяется государственной регистрации нормативно-правовых актов, ведь повышение качества нормотворчества важно для всех участников общественных правоотношений, так как данные акты затрагивают права, свободы и законные интересы граждан. Осуществляется государственный учет и контроль актов гражданского состояния, организация правовой помощи и оказания юридических услуг, обеспечение правовой пропаганды. Также ведется работа по осуществлению судебно-экспертной деятельности, государственной политики в области защиты прав интеллектуальной собственности, в регулировании деятельности в сфере исполнения исполнительных документов и многого другого.
Вместе со всемирным развитием предоставления электронных государственных услуг идет и развитие данного направления в работе органов юстиции. На сегодняшний день у граждан появилась возможность просмотра нормативно-правовых актов через интернет, а также получение государственных услуг, начиная со справок в сфере регистрации юридических лиц и недвижимого имущества и заканчивая подачей заявления на регистрацию и расторжение брака, получением дубликата свидетельства о регистрации юридического лица.
В конце я хотел бы поздравить работников юстиции всех уровней, на которых ложится решение вышеперечисленных задач на благо нашего государства и гражданского благополучия, с предстоящим профессиональным праздником и пожелать им, чтобы и в дальнейшем опыт, знания, осознанное чувство ответственности помогали достигнуть профессиональных успехов!
Талгат ЖУГЕРБАЕВ,
и.о. руководителя районного управления юстиции, член Союза
юристов Казахстана.
Имя члена союза художников РК, председателя союза дизайнеров Алматинской области, основателя салона «ART-STAR» Курмангазы КАДЫРОВА хорошо известно и в республике, и за рубежом. Работы мастера представляли современное казахское искусство на выставках в Турции, Арабских эмиратах, на международных выставках в Астане и Алматы. Его картины из природных материалов несомненно являются новым словом в изобразительном искусстве. Это синтез живописи и народного прикладного искусства, где вместо холста кожа, на которой графика и инкрустации из кости и чеканки несут в себе символическое представление о культуре, традициях и истории Великой степи. Не менее необычны и скульптуры-образы, к примеру, «Құда мың жылдық» (Сват на тысячу лет), воплощающие такие черты национального характера казахов как гостепримство, постоянство в дружбе, добросердечие широту и поэтичность народной души. В произведениях Курмангазы Кайрулаулы материальная и духовная индивидуальность казахского народа переданы в контексте технотронной эры. Взгляд ее современника утверждает непреходящее значение прошлого, без которого нет будущего... Творческий взгляд на события истории занимает ведущее место в многожанровом творчестве оригинального художника из г.Есика. Его «традионные» живописные полотна представляют воспоминания о детстве в маленьком тихом ауле, неброскую, тонкую красоту степной природы, героику народного эпоса.
В 2019 году Курмангазы Кайрулаулы отметил 60-летие. В свой юбилейный год он сделал землякам щедрый подарок: 26 сентября в краеведческо-археологическом музее имени М.Тынышпаева в г.Есике открылась его авторская выставка, на которой представлены наиболее значительные картины и скульптуры. Коллектив музея во главе с Наримой Тойжановой приложил немало усилий, чтобы произведения художника органично смотрелись на фоне экспонатов древних цивилизаций Казахстана, представленных в залах музея. Поздравить Курмангазы Кайрулаулы пришли директор музея-заповедника на курганах «Есік» Таскын Тойбаев и директор музея творчества Даркембая Шокпарова в с.Акши Даулет Шокпаров, главный специалист районного отдела внутренней политики Думан Бейсенханулы. Сын великого шебера Даркембая-ага, хранящий его наследие, Даулет Шокпаров, выразив признательность Курмангазы Кайрулаулы за его весомый вклад в казахскую культуру, вручил ему благодарственное письмо и камчу как знак власти над стихией искусства. Вместе с коллегами – Наримой Тойжановой и Таскыном Тойбаевым он надел на виновника торжества почетный шапан, выполненный в современном арт-стиле. Первыми посетителями выставки стали учащиеся и преподаватели Есикского гуманитарно-экономического колледжа, сотрудники районной библиотеки, приглашенные на презентацию. В роли гида выступил сам Курмангазы Кадыров, который знакомил их с содержанием представленных работ. Выставка рассчитана на 20 дней, и любой желающий может осмотреть картины и скульптуры Курмангазы Кайрулаулы, в которых запечатлена мысль о многовековом духовном богатстве искусства и истории казахского народа.
И.ВИКТОРОВ.
Ввиду вышеизложенного хочу отметить, что сегодня результаты исследований международных экспертов по реализации антикоррупционной политики в Республике Казахстан является одним из важных направлений Агентства. Поскольку по итогам исследований выводится общая оценка по противодействию коррупции в разрезе регионов и выявляются сферы, которые до сих пор являются самыми коррупционными.
В данном направлении, Общественным фондом «Транспаренси Казахстан» (TransparencyInternationalKazakhstan) с целью определения наиболее подверженных коррупциигосударственных и общественных институтов, а также должностей и регионов с высоким восприятием коррупции проведен мониторинг состояния коррупции в Республике Казахстан.
Объектом исследования выступилиподведомственные структуры государственных органов, предоставляющие услуги населению и предпринимателям; обращения, поступившие на блог-платформы первых руководителей центральных государственных и местных исполнительных органов, предоставляющих услуги населению.
В результате исследования были определены ТОП-5 коррупционных поводов, в которую вошли:
Лечение/прием у специалиста (13,3%);
Устройство на работу (8,6%);
Получение/оформление земельного участка (7,2%);
Устройство ребенка в детсад/ внесение в электронную очередь (6,5%);
Нарушение правил дорожного движения (5,3%)
По мнению предпринимателей, ТОП-5 коррупционных поводов являются:
Оформление документов/ускорение (6,0%);
Проверка пожарной безопасности, разрешение (6,0%);
Оформление земли под строительство (5,4%);
Получение земли (4,8%);
Таможенный досмотр на границе, ввоз товара (4,2%); тендер (4,2%); снижение размера штрафа (4,2%)
Согласно исследованию, в Алматинской области высокие коррупционные риски до сих пор сохраняются в Управлении земельных отношений (коррупционная пораженность составила 26,4%) – поводом выступает получение /оформление земельного участка, где средний размер взятки составил 67.тыс.тенге.
Также высокие коррупционные риски имеются в государственных детских садахАлматинской области(коррупционная пораженность составила 15,4%) – поводом выступает устройство ребенка в детсад, внесение в электронную очередь, средний размер взятки составляет 35.тыс.тенге.
Деятельность органов полиции по вопросам нарушения правил дорожного движения; закрытия/неоформления штрафа также включены в коррупционную зону, в Алматинской области коррупционная пораженность в данном направлении составила 11,8%.
Кроме того, Алматинская область вошла в наихудшие результаты по вопросам поступления в вуз/получения образовательного гранта; закрытия сессии, коррупционная пораженность в данном направлении составила – 7,8%, средний размер денежного вознаграждения – 67 тыс.тенге.
В рамках данного исследования, экспертами Транспаренси Казахстан отдельно были опрошены предприниматели.
Так, по результатам исследования работа Департамента государственных доходов Алматинской области (налоговая служба) по вопросам погашения налога; снижения размера штрафа; сдачи налоговой отчетности, а также деятельность таможенной службы Алматинской области по вопросам таможенного досмотра на границе при ввозе товара, была определена самой коррупционной, региональная коррупционная пораженность по налоговой службе составила – 27,3%, по таможенной службе – 19%. В свою очередь, средний размер денежного вознаграждения по налоговой сфере составил 108 тыс.тенге, а по таможенной сфере 74 тыс.тенге.
Согласно общим выводам Транспаренси Казахстан, в число самых неблагоприятных регионов по результатам анализарегиональной коррупционной пораженностипо всем сферам вошла Алматинская область.
Это в свою очередь, свидетельствует о недостаточней работе со стороны государственных органов Алматинской области, а также нежелании первых руководителей государственных органов и акимов предпринимать меры по недопущения возникновения коррупции, а также выявлении коррупционных рисков.
Жумабаев Жандос Сагындыкович
Первый заместитель Руководителя Департамента Агентства Республики Казахстан по противодействию коррупции (Антикоррупционная служба) по Алматинской области
Үлкенді сыйлау, оларға құрмет көрсету – ата-бабадан келе жатқан салтымыз. Қарттарымызды ардақтауға ерекше көңіл бөлген қазақ халқы олардың өмірлік тәжірибелерінен үлгі-өнеге алып, ақыл кеңесіне құлақ асып отырған. Бүгінгі таңда да барлық қоғамдық жұмыстар көнекөздерімізбен ақылдаса отырып жасалады. Осындай асыл қазыналарымыздың қазір қарасы сиреп барады. Ақиық ақын Мұқағали жарлағандай, бірі келместің кемесіне мініп, енді бірі кеме күтіп жағада тұр. Аз болса да, бейнетінің зейнетін көрер шағында еліміздің дамуы жолында аянбай тер төгіп, ұрпақ тәрбиесіне, ұлт тәрбиесіне ерекше көңіл бөліп жүрген қарттарымыз бар арамызда. Солардың бірі Есік қаласының тұрғыны Әпсемет Мырқасымов. Сексеннің сеңгіріне таяған ақсақалымызбен халықаралық қарттар мерекесі қарсаңында кездесіп, тілдесіп қайтқан болатынбыз.
– Әпсемет ата, өнегелі өміріңізден сыр шертіп өтсеңіз.
– Мен 1942 жылы қазіргі Қызылжар (Көктөбе-2) ауылында дүниеге келдім. Біздің балалық шағымыз соғыстан кейінгі жылдары өтті. Өте қиын кезең болатын. Әкем менің бір айлығымда әскер қатарына алынып, майданға аттанады. Соғыста Волоколамскіде қайтыс болады. Бала күнімізден үй шаруасымен айналысып, анамызға қолғабыс ететінбіз. 11 жасымда Алатаудың етегінен шөп шауып, есекке артып, таситынбыз. Үйдегі малды жайғау біздің мойнымызда болатын.
Институтқа түсіп, оқуымды тәмам-дағаннан кейін Шымкентте бір жыл жұмыс істедім. 1968 жылы Төле би ауылындағы Құрылыс-монтаж конструкцияларының комбинатына (КСМК-3) жұмысқа орналасып, 18 жыл еңбек еттім. 1986 жылы Қаракемер кірпіш зауытына директор қызметіне тағайындалып, Кеңес үкіметі тарқағанша сол жерде болдым.
– Сіздің 3 қыздың асқар тау әкесі екендігіңіз бізге мәлім. Қазақ халқы ертеден қыз тәрбиесіне ерекше көңіл бөлген ғой ...
– Әрине, бала сүю – әрбір адам үшін баға жетпес бақыт, таусылмас қуаныш. Тек сол баланың тәлімі мен тәрбиесі, адамгершілігі мен адалдығы ғана қуанышыңды еселей түседі. «Тәрбие» сөзі араб тілінен аударғанда, «көктеу, өсіру, жетілдіру» деген мағынаны білдіреді. Яғни, сәбидің болашағы алған тәрбиесіне тікелей қатысты болары анық. Сондықтан, дана қазақ тәрбиені тал бесіктен бастаған. Әсіресе, қызға қырық үйден тыйым салған ата-бабамыз қыз баланы қонақ санаған. Жатжұрттық баланың тәрбиесіне қатты көңіл бөліп, ерекше назар аударған. Бұл туралы Жүсіп Баласағұн ХІ ғасырда былай деген:
Тәрбиесіз бала білім ұғар ма,
Олай болса, уысыңнан шығарма.
Ұл мен қызын шолжаңдатса бетімен,
Тартар күйік, ет кескендей етінен.
Қыз әуелде ана бауырында, отбасы тәрбиесінде болады. «Шешеге қарап, қыз өсер» дегендей, біздің отбасымызда да үш қыздың тәлім-тәрбиесімен анасы айналысты. Мен де бабалар жолын ұстанып, үш қызыма әдептілік, ибалық-инабаттылық сипаттарын үйретіп, білімді, тәрбиелі болуға баулыдым. Қазір Аллаға шүкір, оқуларын тәмамдап, тұрмысқа шығып, өздері бір шаңырақтың ұйытқысына айналып, ұл-қыз тәрбиелеп отырған жайлары бар.
– Бүгінгі жастардың ұстанатын бала тәрбиесіне көңіліңіз тола ма?
– Шынымды айтсам, қазіргі күнгі тәрбиеге мүлдем қарсымын. Әрине, көпке топырақ шашуға болмайды, бірақ, бүгінгінің жас аналары балаларды смартфонның көмегімен тәрбиелеуде. Олар өз балаларының емес, бүтін бір ұрпақ тәрбиесімен айналысып отырғандығын сезінбейтін секілді. Телефондардың бала денсаулығына зиян екендігін мен секілді қарттар емес, әлем ғалымдары айтып дабыл қағуда. Алайда, нәтиже шамалы. Мен балаларымызды заман көшінен қалдырып, жаңа технологияларды меңгермесін деген ой тастаудан аулақпын. Әр нәрсе өз орнымен, өз уақытымен болуы керек. Қазір қай үйге барсаң да құндақтағы баланың өзі телефонға үңіліп, неше түрлі дүниелерді қарап отырады. Бұл – аналардың үй шаруаларын тындыру үшін ойлап тапқан айласы болса керек.
Біздің бала күнімізде сәбилерге бесік жыры айтылып, ес білген балаларға әжелері ертегі, аталары тағылымды аңыз-әңгімелер айтып беретін. Бүгінде ертегі айтатын әжелеріміз азайып кеткен.
– Оныңыз рас, бүгінде ертегі тыңдап өскен бала көрмейміз. Ал ақыл айтар ақылгөй қарияларымыз бар ма?
– Қай заманда болмасын, артынан ергендерге жөн сілтеп, тура жолға бастар қарияларымыз болған, болады да. Тек, уақыт өте келе олардың да саны азайып бара жатқан секілді. Тіпті, бата бере алмайтын қарияларды да көзіміз көріп жүр, өкінішке қарай. Қазақтың хас батыры Бауыржан Момышұлы қарттарды төртке бөлген. Отбасы, ошақ қасынан ұзап шыға алмай, түтін аңдып, үй аралап өсек айтатын қарт – шал. Өз әулетін шашау шығармай уысында ұстап, билік жүргізген қартты – қария. Тұтас бір ауылдың жыртығын бүтіндеп отырған қартты – ақсақал. Ал елдің дау-дамайын шешіп, тұла бойына тағылымды тарихты, ізгі қасиеттерді сіңірген қартты – абыз деп атаған. Қазіргі уақытта батыр айтқан қарттардың қатары азайып барады. Ақсақалдарымыз өз ортасында, отбасында ғана ақыл айтып отырады. Кейбірінде, тіпті, мұндай қасиет те жоқ. Оған себеп – асығыс заманда өмір сүріп жатқан бүгінгі қоғам. Бұл олқылықтың орнын толтыру жастарға айтары бар қарияларды оқушылармен, студенттермен жиі кездестіріп, іс-шараларға шақыртудан басталады. Бұл жұмыстармен аудандық ақсақалдар кеңесі айналысып келеді. Десек те, игі істі жандандыру қажет. Қарттарды отбасы, тәрбие құндылықтарын арттыруға тарту керек.
– Бүгінгінің жастары қандай? Көңіліңізден шығады ма?
– Бұл сұрақты екіжақты қарастыруға болады. Бір жағынан, әрине, жастарға дән ризамын. «Ақыл – жастан, асыл – тастан» деген сөз бекер айтылмаса керек. Бүгінгінің жастары білімге құштар. Бәсекелестік дамыған заманда білімді мамандарға еліміз мұқтаж. Сондықтан бұл бағытта көшіміз ілгері келеді. Дей тұрғанмен, білімнің, күйбең тіршіліктің қамымен жүрген жастарымыз ұлттық, рухани құныдылықтардан алыстап бара жатқан секілді. Ақпараттық технологияны меңгеру үшін алдымен тіл білу керектігіне таласым жоқ. Бірақ, өзіміздің ана тіліміз, баба тіліміздің күйі не болмақ? Осыны қазіргі қоғам ұғынса деймін. Себебі, қазақ тілі – қазақтан басқа ешкімге қажет емес. Сондай-ақ, салт-дәстүріміз бен әдет-ғұрпымыз да жастарымыздан алыстап барады. Бір ғана мысал, жаңа туылған нәрестелеріміздің басым бөлігі бесікке бөленбейді. Бесік – біздің тарихи құныдылығымыз ғана емес, ол тазалықтың белгісі. Бесікке бөленген бала таза, жылы жатады әрі денсаулығына оң әсерін тигізеді.
Тағы бір мәселе – қазір кітап оқудан қалдық. Кеңес үкіметі тұсында, тығылып жүріп парақтайтын құныдылықтарымыз осы күні кітапханаларда шаң басып жатыр. Аудио кітап, электронды кітаптар қаптап, заманауи үлгіде білім кеңістігін кеңейтетін күйге жеттік. Алайда, электронды кітаптың көзге зиян екендігін, аудиооқулықтардың оқу мәнеріне кері әсерін тигізетіндігін біле бермейміз.
– Сұхбатыңызға рахмет.
Әңгімелескен Сардарбек НҰРАДИН.
Казахстанские ватерполистки сами исполнили гимн Казахстана, когда он вдруг прервался из-за технических неполадок на чемпионате Азии среди возрастных групп по водным видам спорта в Индии – видео уже стало вирусным и вызвало восторг у казахстанцев.
Первая игра казахстанкам предстояла со сборной Китая – перед матчем традиционно заиграли гимны. Однако гимн Республики Казахстан внезапно прервался на 8 секунде из-за технической неполадки в звуковой аппаратуре.
Это нисколько не смутило команду, которая дружно продолжила исполнение гимна а капелла до конца, чем вызвала искренний восторг и аплодисменты зрителей и участников соревнования.?: nur.kz
источник: @kazakh_inform ⬅️✅
Өзінің өнерімен, мәдениетімен айдай әлемді аузына қарата білген қазақ халқының таланттылығына еш талас жоқ. Кешегі Париждің төрінде ән салған Әміре Қашаубаев, одан бұрын қазақ даласын ән мен жырға бөлеген Ақан сері, Біржан сал... Осындай өнерлі бабалардың жолын қуып, атақпен өлшенбейтін өнер деген қасиетті ұғымды жанына серік еткен Бектұр Мұхаметалиев бүгінде мәдениет саласының ардагері. Жалпы өнер мен мәдениет саласына саналы ғұмырының 45 жылын арнаған Бектұр Имашұлы ауданымызда 30 жыл еңбек етіп, маусым айында құрметті зейнет демалысына шықты. «Өнер мен мәдениеттің дәмін көріп, рахатын сезіне алған адамға бұдан артық байлық керек емес» – деген екен орыс жазушысы Антон Чехов. Өз мамандығының рахатын сезініп, рухани байлыққа кенелген «Мәдениет саласының үздігі» Бектұр Имашұлының шаңырағына бас сұғып жақында, әңгіме-дүкен құрған едік.
– Құрметті Бектұр Имашұлы, өміріңіздің жартысынан көбін арнаған өнер саласына қалай келдіңіз?
– «Жігіттің жақсысы – нағашыдан» – дегендей, менің бойыма өнер нағашыларымнан дарыған. Менің нағашы атам ағаштан домбыра жасайтын шебер әрі күйші болған. Әке-шешем 40 жыл қой баққан малшылар болатын. Бірақ, анам Нұрипа да өнерден құралақан емес-тін. Әртіс болмаса да, іс тігіп, жұмыс жасап жүргенде ән айтып отыратын. Соған еліктесем керек, бала күнімнен өнерге, музыкаға құмар болдым. Балалық шағым Кеген ауданы, Ұзынбұлақ ауылында өтті. Ы.Көшкінов атындағы орта мектепте оқып жүргенімде Жармұханбет Асанбаев деген әскери адам мектебімізде үрмелі аспаптар оркестрін құрып, музыкаға ебі бар балаларды жинады. 5 сыныпта оқитын мен оркестрдің құрамына кірдім. Мәдениет саласына жасаған алғашқы қадамым осылай басталды.
– Алғашқы қадамыңызды әрі қарай жалғастырып, музыкалық оқуға түскен боларсыз?
– Әрине, 1972 жылы мектепті тәмамдап, арман қуып, Алматыға жол тарттым. Мақсатым – музыкалық оқуға түсу. Сол жылы арманыма жеттім десем де болады, бірақ, қуанышым ұзаққа бармады. Жүсіпбек Елебеков атындағы училищенің 2 жылдық студиясына түсіп, жаз бойы сол кездегі Шелек ауданындағы Қорам ауылында тәжірибеде жүргенде бұзықтық жасап, оқудан шығарып жіберді. Енді ауылға қайтуға болмайды, сосын қалалық кәсіптік училищеге түстім. Мұнда да өнердегі азаматтар сабақ беріп, музыкалық аспаптарды қалай жасау керектігін үйрендім. Сондай-ақ, ұстаздарымыз оларды қалай ұстау керектігін, ойнау тәсілдерін меңгердім. Бұл оқуды бітірер-бітірместен әскерге шақыртылып, 1973 жылы Байқоңырдағы 93/764 әскери бөлімге Отан алдындағы борышымды өтеуге аттандым. 1 ай карантиннен кейін менің музыкалық білімімді байқаған командир бірден әскери клубқа жіберді. Содан 2 жыл бойы әскердегі үрмелі оркестрдің қатарында болдым. 1975 жылы үйге қайтып, сол жылы арнау-лы орта кәсіптік училищенің аттестатын алдым.
– Оқуды аяқтамасаңыз да аттестат алдыңыз ба?
– Иә, менің әскердегі қызметімді ескерсе керек, қолыма бірден аттестатты ұстатты. Бір жапырақ қағазымды алып, Кеген ауданының орталығына жеттім. Мектепте маған сабақ берген ұстазым Медетбек Өмірзақов Кегендегі мәдениет үйінің директоры екен. Мені мәдени шараларды ұйымдастырушы маман ретінде жұмысқа қабылдады. Кейіннен, 3 жыл қатарынан мәдени шараларды ұйымдастыру курстарына барып, білімімді жетілдірдім. 1979 жылы мәдениет үйінің директоры қылып тағайындады. Бұл жауапты қызметті 10 жылдан астам уақыт абыроймен атқарып, біршама мәдени шараларды ұйымдастырдық. «Арман» атты инструменталды-вокалдық ансамблін құрдық. 1988 жылы мәдениет бөлімінің инспекторы атанып, 16 жылжымалы автоклубқа жауапты болдым. Осылайша, отбасылық жағдайларға байланысты Еңбекшіқазақ ауданының орталығы Есік қаласына қоныс аудардық.
– Аудандағы мәдениет саласындағы еңбек жолыңыз осы сәттен басталды ма?
– Көшіп келгеннен кейін 3 айдың ішінде аудандық мәдениет үйіне жұмысқа орналастым. Кейіннен, мәдениет үйінің директоры лауазымына тағайындалып, жүйелі жұмыс жүргіздік. 1992 жылы Қаскелеңдегі мәдени-ағарту училищесінде халық аспаптар оркестрінің жетекшісі мамандығы бойынша сырттай оқыдым. Сол кезден осы жылдың шілде айына дейін аудандық мәдениет үйінде қызмет етіп, зейнет демалысына шықтым.
– Бүгінгі күнде сіздің балаларыңыз да өнер саласында қызмет етіп, биіктен көрініп жүр. Ұлдарыңыз осы жолға сіздің ықпалыңызбен келді ме?
– Мағжан атамыз өз заманында «Бала тәрбиесі бір өнер, өнер болғанда ауыр өнер, жеке бір ғылым иесі болуды тілейтін өнер» – деп айтып кеткен екен. Сол секілді, жұбайым Клара екеуіміз ұл-қызымызды адам етіп тәрбиеледік. Әрқайсысы өзіне ұнаған мамандығын таңдап, сол бойынша оқыды, қызмет етті. Десек те, үлкен ұлым Айбек бала күнінен музыкаға жақын болып өсті. 5 жасында, яғни 1986-87 жылдары Шелек ауданындағы Сөгеті жерінде өткен аудандардың мәдениет күндерінде өнер көрсетті. Біз ансамбльмен сүйемелдеп, Айбек тірі дауыста ән салып, көпшіліктің қошеметіне ие болды. Мектеп қабырғасында жүргенде де ән салып, көзге түсіп жүрді. Бір күні мектептегі ұстаздары Тіна-лиевтің тіл туралы әнін ашық сабақта айтуды тапсырыпты. Қарасам, әннің музыкасы баяу, бірақ, сөзі керемет. Сол сәтте, өзім тез айтылатын әуен жазып, ортаншы ұлым Айдын екеуі «Тілім менің» деген әнді домбырамен екі дауыста айтып шықты. Осылайша, екі ұлым жалғыз әнмен аудандық, облыстық, республикалық байқауларға жолдама алып, жүлделі орындарды иеленді. Алайда, кейіннен Айдын өнер жолын тас-тап кетті. Айбек мәдениет үйінде оркестрлерде ойнап, Алматы қаласындағы Чайковский атындағы училищеге оқуға түсті. Кейін-нен, Т.Жүргенов, Тұран академиясына оқуға түсіп, тәмамдап шықты. Сол жылдары Қазыбек деген досымен бірігіп, «Тарлан» тобын құрды. Екеуі жемісті жұмыс атқарып, «Іңкәрім-ай» әнімен республика көлеміне танымал болды. Отбасылық жағдайына байланысты Қазыбек елордаға көшіп, топтың жұмысы тоқтап қалды. Бірақ, қазір «Тарлан» тобын жандандыру мақсатында жұмыстар атқарып жатыр.
Кенже ұлым Алмас та өнерден құралақан емес. Мектеп жасынан домбыраға үйір болып, қазақтың күйлерін үйренді. Кейіннен, ән айтуды меңгеріп, қазір осы өнер саласында еңбек етіп жүр. Тек, тұңғышым – қызым ғана басқа салаға бет бұрып, шет тілдерді меңгерді. Бүгінде аудармашы қызметін атқарып жүр.
– Аудандағы мәдениет саласындағы еңбек жолыңыз несімен есте қалды?
– Санасам, Есік қаласындағы өнер ордасында 29 жыл қызмет атқарыппын. Осы уақыт аралығында түрлі оқиғаларды бастан кешіріп, қызығы мен қиыншылығын да көрдік қой. Әлемді дағдарыс жайлап, тоқырау жылдары басталған тұста «мәдениетімізді» тастамай, көсегесін көгертуге атсалысып, осы күнге жеткіздік.
Көшіп келген жылдары мәдениет үйінің директоры қызметінде жүргенде аудандық мәдениет бөлімінің қолдауымен алғаш болып «Әнші балапан» байқауын ұйымдастырдық. Өнер додасына 200-ге жуық бала қатысып, бақтарын сынаған болатын. Ол кездері әр қатысушыға сыйлық алуға қаражат жоқ. Содан бөлім басшысы Иманмұхаммед (Идан) Бағжанов екеуіміз Аваттағы құс фермасына барып, бастығынан демеуші болуын сұрадық. Сөйтіп, жәшікке 200 балапанды салып, аудан орталығына алып келдік. Байқау ойдағыдай өтіп, әрбір қатысушыға бір-бір тірі балапаннан үлестірдік. Осылайша, қиын-қыстау кезеңде тығырықтан шығудың түрлі жолдарын қарастырып, еңбек еткен болатынбыз.
Бүгінгідей Елбасы Н.Назарбаевтың тапсырмасымен мәдени мұрасын түгендеген заманда жастарымыздың арманы жоқ шығар деп ойлаймын. Қазірдің өзінде аудандағы мәдениет ордаларының 50 пайызы күрделі жөндеуден өтіп, заман талабына сай жабдықталған.
– Қазіргі мәдениет саласына не жетіспейді?
– Жоғарыда атағанымдай, қазір мәдениет, өнер саласы дамудың сара жолында. Алайда, кейбір олқылықтар көзге көрініп тұрады. Айталық, бүгінгі аудан жастары театр қойылымдарын көруден қашады. Мен жұмыс істеп жүргенде Талдықорған қаласынан Б.Римова атындағы драма театр екі рет гастрольдік сапармен Есік қаласына келді. Қызықты түрлі қойылымдар қойып, өнер көрсетті. Алайда, театр көрермендері аз, негізінен үлкен кісілер екендігін байқадым. Менің ойымша, жастардың өнерге деген қызығушылығын оята алмай жүрміз. Себебі, аталған театр тек аудан орталықтарына ғана барып, ауылдық жерлерге бас сұқпайды. Сондықтан болар, бүгінгі ауыл жастары театрдың не екенін білмейді әрі қызықпайды. Біздің бала кезімізде жылжымалы театр келсе ине шаншарға орын таппайтынбыз. Әртүрлі сахналандырылған көріністерін көз алмай тамашалап, соңынан жарты сағат концерттік бағдарламасын күтетінбіз.
– Өнерге бет бұрған жастарға айтарыңыз бар ма?
Сыйса көйлек үстіңе
Тоқуменен табылған,
Сауысқанның тамағы
Шоқуменен табылған.
Өнер-білім бәрі де
Оқуменен табылған – деп Ыбырай Алтынсарин атқандай, барша игі істің бастауы – білімде жатыр. Жастарға ең алдымен сапалы білім алу керек. Екіншіден сол білімді еңбекпен ұштастырып, мақсатқа жетелер ынта керек. «Өнер – ұзақ, өмір – қысқа» деп бекер айтылмаған. Өнерге ынталы, білімді жастар ғана қысқа ғұмырда ұзақ өнер жолындағы жетістікке жете алады.
– Уақыт бөліп, сұхбат бергеніңізге рахмет.
Тілдескен Сардарбек НҰРАДИН.
Наша повседневная жизнь полна трудностей. Пока ребенок маленький – решение всех проблем берут на себя его родители. Взрослея, человек начинает брать на себя ответственность за управление своей жизнью и жизнью семьи. Это сложно, но при этом интересно. Человек сам строит свое будущее и только от его решений зависит качество жизни.
Как человек, государство проходит свой путь становления. На начальном этапе влияние государства максимально, но приходит этап, когда излишняя централизация начинает тормозить развитие страны. Приходит понимание необходимости позитивной активности граждан, вовлечения в управление своим домом, двором сельским округом.
Такая возможность существует, и она законодательно оформлена как местное самоуправление. Участие в процессах местного самоуправления дает гражданам уникальную возможность повлиять на развитие своего села, города. Но мало получить возможность, главное ее реализовать. Самоуправление без активного участие граждан – фикция. Участие требует времени и усилий, но, когда появляются результаты эффективного управления, повышения качества жизни появляется интерес и гордость - что в этом есть и твой вклад.
Граждан нельзя заставить участвовать в местном самоуправлении. Необходимо шаг за шагом использовать различные формы вовлечения, проводить разъяснение, мотивировать общественным признанием. При планировании казахстанского пути развития местного самоуправления нужно учитывать не только опыт зарубежных стран, но и историю нашей страны.
История развития самоуправления на территории Великой степи насчитывает много столетий и всходит к эпохе возникновения племенных общин. Родовые старшины и племенные вожди выбирались на курултаях и сходах кочевников. По факту избрания они наделялись полномочиями разрешать споры, командовать подразделениями воинов. Родовые общины обладали широкой автономией и имели большой вес в решении не только местных, но и политических проблем.
Говоря о современном этапе развития самоуправления в Казахстане обычно за точку отсчета берут обретение страной суверенитета и государственной независимости.
На момент старта реформ собственность существовала в трех видах – общесоюзной, республиканской и коммунальной (местной). Субъектом коммунальной собственности являлась административно-территориальная единица, от имени населения которой избранные местные советы осуществляли владение, пользование и распоряжение имуществом.
В феврале 1991 года был принят Закон Казахской ССР «О местном само¬управлении и местных Советов народных депутатов Казахской ССР», в котором закреплялась собственная материальная и финансовая база местных советов и принцип верховенства представительных органов. Избранный председатель местного совета становился одновременно председателем исполнительного комитета.
Следующий этап связан с заменой в январе 1992 года принципа «верховенства представительных органов» на принцип «разграничения функций и полномочий представительных и исполнительно-распорядительных органов». Не отрицая роли органов местного самоуправления, вводился институт главы местной администрации, подотчетный Президенту Республики Казахстан либо главе областной администрации.
В феврале 1992 года был подписан Указ Президента РК «О совершенствовании организации и деятельности органов государственного управления РК в условиях экономической реформы». В нем впервые была закреплена единая система исполнительно-распорядительных органов от Президента Республики Казахстан до глав местных администраций. С введением института глав администраций была восстановлена вертикальная система исполнительной власти, но местные представительные органы по-прежнему были представлены Советами. При этом административные органы обладали практически всей полнотой власти, в то время как роль представительных органов, ввиду отсутствия реальных функций, стала менее значимой в механизме местного государственного управления.
В первой Конституции Республики Казахстан, принятой 28 января 1993 года, вообще не было предусмотрено такого демократического института общества, как местное самоуправление. Однако, на местах во многих территориальных сообществах создавались комитеты общественного самоуправления (КОСы), уличные, домовые и квартальные комитеты.
Имевшая место в прошедшие годы сильная централизация власти была оправданной, так как приоритетными задачами являлись строительство государства, укрепление суверенитета страны и, как следствие, законодательное закрепление централизации государственной системы управления. Но на нынешнем этапе излишняя централизация власти начинает сдерживать развитие страны.
В августе 1995 года была принята ныне действующая Конституция, в которой «признается местное самоуправление», осуществляемое «населением непосредственно путем выборов, а также через выборные и другие органы местного самоуправления в сельских и городских местных сообществах, охватывающих территории, на которых компактно проживают группы населения».
Следующий шаг по созданию системы местного самоуправления был сделан 21 мая 2007 года, когда в действующую Конституцию были внесены изменения, согласно которым местное самоуправление может осуществляется через маслихаты и другие органы самоуправления, а также закреплена возможность делегирования органам местных сообществ государственных функций.
В настоящее время правовой основой местного самоуправления в Казахстане являются Конституция, Закон «О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан» и Указ Президента РК «Об утверждении Концепции развития местного самоуправления в Республике Казахстан».
В Закон РК «О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан» введены дополнения, регламентирующие процесс участия граждан в местном самоуправлении. Внесение поправок в действующее законодательство не завершило процесс формирования системы местного самоуправления. Наоборот, данный процесс находится на начальном этапе развития.
В этой связи для Казахстана интересен опыт становления местного самоуправления в странах СНГ и Восточной Европы.
К примеру, польские законодатели еще в 1990 году закрепили основные положения Европейской хартии о местном самоуправления в национальных актах. С января 1990 года в Польше вступил в силу закон о местном самоуправлении, в соответствии с которым местное самоуправление должно осуществляться на основе принципов субсидиарности и приоритета прав граждан. В качестве базовой основы осуществления местного самоуправления была выбрана гмина (община). Управленческая деятельность местного сообщества осуществляется через органы гминного (местного) самоуправления, основная задача которых, равно как и органов государственной власти в Польше, оказывать услуги жителям.
Самоуправление сыграло огромную роль в развитии Польши. Благодаря активности местного сообщества Польша существенно изменилась. Такой прогресс в развитии страны не был бы возможным, если бы всем управляли только из центра. Благодаря реформам возникло сообщество местных администраторов, способных управлять своими гминами и поветами. По мнению экспертов, возрождение самоуправления было одной из наиболее удавшихся реформ в Польше.
Деятельность местного самоуправления во Франции также рассматривалось при обсуждении казахстанской модели государственного устройства. Франция по своему административному делению является самой «раздробленной» из всех европейских стран. В стране насчитывается 36 тысяч коммун (населенных пунктов), причем треть из них едва ли насчитывает 200 жителей. Реформы укрупнения французских коммун проводились более ста лет разными методами.
Опыт укрупнения был и позитивным, и негативным. Попытки принудительного слияния муниципалитетов заканчивались неудачей. Успех достигался при объединении муниципалитетов на добровольной основе. Даже если слияние проводилось по инициативе сверху, это делалось с учетом исторически сложившейся кооперации, исследований и серьезной разъяснительной работы.
Укрупнения административно-территориальных единиц при продуманной стратегии реализации способствует созданию «полюсов» экономического роста, относительному сглаживанию межрегиональных социальных контрастов, стабилизации общественно-политической ситуации в отдельно взятом регионе и стране в целом.
Чтобы система заработала, недостаточно просто изменить законы. Дело в том, что законодатель создаёт юридические рамки, в которых люди, предприятия и органы самоуправления будут действовать. Если люди не понимают сущности реформ, закон наполняется совершенно иным содержанием либо вовсе не действует. При реформах, существует огромная проблема общественного понимания. Ментальность людей изменяется значительно медленней, чем закон. Это само по себе представляет собой проблему координации законодательных изменений и изменения поведения граждан. Если закон изменяется медленно, то люди чувствуют себя неудовлетворенными, поскольку не могут действовать. Если изменение происходит слишком быстро, люди не понимают сущности закона и закон не работает.
Международный опыт показывает, что система местного самоуправления развивается по этапам, на каждом из которых решаются свои задачи. Продолжительность каждого этапа должна быть достаточна для того, чтобы граждане успели понять суть происходящих изменений и адаптироваться к ним. Система местного самоуправления каждой страны является результатом множества реформ, проводимых с учетом местных особенностей, поэтому даже лучший зарубежный опыт не может быть механически перенесен в условия Казахстана.
Процесс развития местного самоуправления предполагает не только изменение законодательной базы, но и реальный рост гражданской активности местного сообщества. Однако практика проведения семинаров для собраний местного сообщества и работающих с ними специалистов аппарата сельских акимов показывает, что активность населения остается на очень низком уровне. Пассивность приводит к неэффективности уже действующих гражданских институтов – собраний местного сообщества, мониторинга за расходованием бюджетных средств, работы территориальных советов местного самоуправления.
В рамках действующего законодательства сельский аким обязан отчитываться о решении вопросов местного значения, разрабатывать и представлять на утверждение программу развития местного сообщества, объяснять принимаемые им решения.
Сходом местного сообщества определяется состав участников собраний местного сообщества, приоритетные задачи и сроки их реализации, а также вносятся предложения маслихату района по вопросам местного значения.
Собрание местного сообщества имеет полномочия обсуждать местные бюджетные программы, использования доходных источников местного самоуправления, согласовывать отчуждение приобретенного имущества, при необходимости инициировать вопрос об освобождении акима от должности.
Активную и пассивную форму местного самоуправления можно рассмотреть на примере кооператива собственников квартир (КСК).
Участие в деятельности КСК дает гражданам уникальные возможности получить практический опыт управления и дает понять, что пассивность не является залогом спокойствия, а наоборот может привести к нежелаемым результатам. Именно в КСК можно получить навыки, необходимые для успешного развития гражданского общества:
- ведение дискуссии на равных;
- балансировка потребности и возможностей;
- организация общественного контроля и другие.
Поэтому мы можем назвать КСК школой подготовки граждан для эффективного участия в процессе принятия местных управленческих решений.
В чем причины пассивности граждан? Наверное, самыми основными из них можно определить отсутствие:
- веры в то, что усилия могут влиять на процесс принятия решений;
- практического опыта участия в управлении;
- необходимых навыков и знаний.
Однако незнание преодолевается обучением, опыт приходит во время работы, недоверие преодолевается примерами успешной деятельности.
Местное самоуправление по своей природе является наиболее приближенным к жителям. Активное участие граждан в развитии местного самоуправления приведет к прозрачности процесса принятия решений акимов, эффективному решению вопросов местного значения, улучшению качества жизни, процветанию сел и городов.
Устойчивое развитие страны зависит от каждого из нас.
Департамент анализа
и оценки регионов
Министерства
национальной экономики
Республики Казахстан.
Подходит к последним турам чемпионат района по футболу-2019. Предлагаем читателю результаты сыгранных матчей, позиции каждой команды на сегодняшний день. По очкам в 1 лиге лидирует ФК «Каракемер», набравший 28 очков, на одно очко отстают от него ФК «Алимжан» и ФК «Казахстан». Во второй лиге бесспорное лидерство принадлежит ФК «Гайрат», который далеко позади оставил ближайших соперников. Однако рано делать прогнозы, особенно в первой лиге, где идет наиболее острая борьба за чемпионский титул.
ПЕРВАЯ ЛИГА
Поз. |
Команда |
И |
В |
Н |
П |
З |
П |
Р |
Очки |
1 |
ФК «Каракемер» |
13 |
8 |
4 |
1 |
33 |
13 |
20 |
28 |
2 |
ФК «Алимжан» Алмалы |
13 |
8 |
3 |
2 |
28 |
11 |
17 |
27 |
3 |
ФК «Казахстан» |
12 |
8 |
3 |
1 |
25 |
12 |
13 |
27 |
4 |
ФК «Альтаир» |
13 |
6 |
5 |
2 |
25 |
18 |
7 |
23 |
5 |
ФК «Азат» |
13 |
7 |
2 |
4 |
22 |
21 |
1 |
23 |
6 |
ФК «Ташкенсаз» |
13 |
7 |
2 |
4 |
25 |
27 |
-2 |
23 |
7 |
ФК «Инсар» Кайназар |
13 |
5 |
5 |
3 |
29 |
24 |
5 |
20 |
8 |
ФК «Рахат» |
12 |
5 |
2 |
5 |
19 |
21 |
-2 |
17 |
9 |
ФК «Байрам» |
12 |
4 |
2 |
6 |
15 |
20 |
-5 |
14 |
10 |
ФК «Балтабай» |
13 |
2 |
3 |
8 |
12 |
21 |
-9 |
9 |
11 |
ФК «Автобекет» |
11 |
2 |
2 |
7 |
8 |
14 |
-6 |
8 |
12 |
ФК «Барыс-Искандер» |
13 |
1 |
3 |
9 |
11 |
39 |
-28 |
6 |
13 |
ФК «Кырбалтабай» |
13 |
1 |
2 |
10 |
15 |
26 |
-11 |
5 |
Вторая лига
Поз. |
Команда |
И |
В |
Н |
П |
З |
П |
Р |
Очки |
1 |
ФК «Гайрат» |
14 |
14 |
0 |
0 |
25 |
10 |
15 |
42 |
2 |
ФК «Шадай Батыр» |
15 |
11 |
3 |
1 |
55 |
10 |
45 |
36 |
3 |
ФК «Казахстан-2» |
13 |
10 |
1 |
2 |
27 |
19 |
8 |
31 |
4 |
ФК «Лига» Болек |
15 |
8 |
5 |
2 |
41 |
22 |
19 |
29 |
5 |
ФК «Көктөбе 2» |
15 |
8 |
3 |
4 |
17 |
19 |
-2 |
27 |
6 |
ФК «Каражота» |
14 |
7 |
3 |
4 |
18 |
20 |
-2 |
24 |
7 |
ФК «Бірлік» |
13 |
6 |
4 |
3 |
27 |
21 |
6 |
22 |
8 |
ФК «Абдукахар» Ават |
15 |
7 |
1 |
7 |
28 |
23 |
5 |
22 |
9 |
ФК «Чилик» |
14 |
6 |
4 |
4 |
30 |
26 |
4 |
22 |
10 |
ФК «Арслан» |
11 |
6 |
1 |
4 |
32 |
27 |
5 |
19 |
11 |
ФК «Тескенсу» |
13 |
5 |
3 |
5 |
42 |
29 |
13 |
18 |
12 |
ФК «Алтын Адам» Турген |
16 |
5 |
1 |
10 |
14 |
25 |
-11 |
16 |
13 |
ФК «Енбек» |
16 |
4 |
2 |
10 |
20 |
17 |
3 |
14 |
14 |
ФК «Жарсу» |
16 |
3 |
3 |
10 |
11 |
36 |
-25 |
12 |
15 |
ФК «Согети» |
17 |
3 |
1 |
13 |
12 |
26 |
-14 |
10 |
16 |
ФК «Баяндай» |
15 |
2 |
2 |
11 |
14 |
23 |
-9 |
8 |
17 |
ФК «Базаркос» |
14 |
1 |
1 |
12 |
9 |
54 |
-45 |
4 |
18 |
ФК «Иссык» |
17 |
0 |
0 |
17 |
3 |
18 |
-15 |
0 |
Енбекшиказахский районный отдел физкультуры и спорта.
Төменге түспей жатып мына ағаштардың бірін таңдап алыңыз. Әрине, қайсысы көзіңізге ерекше түсті, соның реттік нөміріне қараңыз.
Ағашты таңдап болсаңыз, өзіңіз жайлы мына психологиялық тестпен танысыңыз. Сіз қандай екенсіз?
1. Жомарт және адамгершілігі жоғары жансыз. Сіз үнемі үздік болуға талпынасыз. Кеудемсоқтық қасиетіңіз де жоқ емес. Жұрт сырттай сізбен тіл табысу қиын деп түсінеді. Олай емес, тек сіз өзіңізбен-өзіңдің табысуыңыз оңай шаруа емес. Сіз үнемі белсенді жұмыс атқарасыз. Бірақ өзімшіл емессіз. Сіз өз әлеміңізді әдемілендіру үшін тынбай жұмыс жасайсыз. Сіз біреуді жаныңызға жара салғанша жақсы көресіз. Ал содан кейін... содан кейін де жақсы көруден танбайсыз. Сіздің ісіңіздің қадіріне жетіп жүрген жандар аздау.
2. Еліктіргіш және шыншыл адамсыз. Сіз біреуге көмектесуге қашан да даяр тұратын жауапкершілігі жоғары жансыз. Сіз адал жұмыс жасауды жақсы көресіз. Қандай да бір жұмысты өз міндетіңізге алудан қашпайсыз. Сіздің мінезіңіз көпке ұнамды. Сізде үнемі көптің көңілінен шығатын қызықты әңгіме таусылмайды.
3. Ақылды және ойшыл жансыз. Сіз сөзсіз ой адамысыз. Сіздің идеяңыз бен ойларыңыз өте маңызды. Сіз жалғыз қалғанда көп ойға берілесіз. Өзіңіздей үнемі ой үстінде жүретін жандармен сұхбат құрудан қашпайсыз. Сіз өзіңіз дұрыс деп жасаған нәрсені жасайсыз. Оған көпшілік бір ауыздан келісе қоймауы да мүмкін.
4. Зерек жансыз. Сіз өз ортаңызда сирек кездесетін жалғыз адамсыз. Сізбен қатар тұрар жан жоқ. Тіпті сізбен салыстыруға тұрарлық жан да... Сізді көбі дұрыс түсіне бермейді. Сондықтан ондай жандардың ісі сізді үнемі ренжітеді. Сізге жеке кеңістік құру қажет. Шығармашылығыңызды байыта түсіңіз. Өйткені жұрт сізді шығармашылығыңыз үшін де қадірлейді.
5. Сенімді жансыз. Сіз тәуелсіз жансыз. "Бәрін өзім жасаймын" деген қағиданы ұстанасыз. Тек өзіңізге ғана сенесіз. Сіз жақындарыңыз үшін қалай сенімді болудың құпиясын білесіз. Жұрттардан бар тілеріңіз - олардың сізге адал болуы. Өйткені сіз адал адамдарды бағалайсыз, шындықты сүйесіз.
6. Мейірімді және сезімтал жансыз. Сіз адамдармен оңай қарым-қатынас орнатасыз. Досыңыздың саны көп. Олардың өмірін жақсарту үшін қолыңыздан келгенін аянып қалмайсыз. Сіз бар жерде кейбіреулер өздерін артық сезінеді. Сіз махаббатқа сенесіз, онсыз өмірдің мәні жоқ деп ұғасыз.
7. Бақытты және өзін-өзі еркін билейтін жансыз. Сіз адамдарды айтқызбай-ақ ұғатын кішіпейіл адамсыз. Әр адам өмірде өз жолын салуы керек деп түсінесіз. Сіз кез келген шараны, оқиғаны да қорқынышсыз қарсы аласыз. Көп мазаланатыныңыз тағы бар. Үнемі бос уақытты тиімді өткізесіз.
8. Әдемі және қайратты жансыз. Сіз көңілді де күлдіргі адамдардың қатарынансыз. Егер әңгіме қандай да бір оқиға жайында өрбіп жатса, үнемі "Қолдаймын" деп қол көтеруге дайын жүресіз. Сіз таңқалудан да, таңдандырудан да жалықпайсыз. Бәрін біліп алғыңыз келіп тұрады. Егер сізге бір нәрсе қызық болса, соның жай-жапсарын анықтағанша байыз таппайсыз.
9. Жолы болғыш адамсыз. Сіз үшін өмір - сыйлық. Сол сыйлықты сәтті пайдалану керектігімен бас қатырасыз. Өмірде қолыңыз жеткен жетістікпен марқаясыз. Жаныңызға жақын жанмен бар қуанышты бөлісуге әзір тұрасыз. Кешіре де, кешірім сұрай да аласыз.
Дереккөз massaget.kz сайтынан алынды