Ұлы Далаға иелік еткен Қазақ хандығының

550 жылдығына орай және Қазақстан халқы тілдерінің күні құрметіне арналған болашағынан үміт күтер жас ақындардың «Тілім менің – байлығым» атты аудандық жыр мүшәйрасы Шелек ауылының мәдениет үйінде мәреге жетті. Аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің, аудандық жастар ресурстық орталығы мен Шелек ауылдық округі әкімдігінің ұйымдастыруымен  өткен бұл жыр додасында 12 округтің жас талант иелері өнерлерін ортаға салды.

Бүгінде әрбір ауыл сыртындағы бейіттер кейпі бейне бір қала секілденуде. Тіпті онда тірі адамда жоқ зәулім үйлер де бар. Өзі несие алып, несібе табудың амалын ойлап жүрген адам, әлгі зәулім зираттарға қарап о, дүниеге жүріп кеткісі де бар. Енді ше, ол – ысыраптың нағыз көкесі көмілген жер...

Жақында әлдебір танысымыз қолы жүріп байыған-тын. Көршілес Қытай мемлекетімен сауда-саттық жасай жүріп аз күнде-ақ май асаған әлгі таныс көлік мінді, үй салды. Зәулім коттедж әрі алып-ұшқан көлік, ақша бәрі-бәрі қабаттаса келіп таныстың мінезі бір-ақ күнде өзгеріп салды. Тіпті, бұрындары емін-еркін араласып жүретін біз, үйіне кіріп-шығудан қалдық. Сынап әрі мінеп тұратындай. Бір күндері тіптен бармайтын болдық. Әкеме барайық десек, «әй, қойшы соны» деп қолын бір сілтейді. Сөйтіп, арадағы қатынас та үзілді. Десек те, бала күнінен бірге өскен жан досы болғандықтан әкем аракідік қоңырау шалатын-ды. Жаны ашығаннан болар.

Жол бойында қаз-қатар тізіліп, дабылдарын қосқан аппақ көліктер. Ішіндегі жастардың қиқуынан құлақ тұнады. Барлығы да қос жастың қуанышына ортақтасып, серуенге (гулянка) шыққан беті осы. Бір сәтте алдыңғы жақтағы көліктің терезесінен екі жігіт шығып, көк Туымызды желбіретіп айғайға басты. Мұны көрген қарсы беттегі көліктер де қолдан келгенше қолдау көрсетіп «бипылдатып» әлек. Ал бір қолында сыра ұстап, екінші қолымен Туды желбіреткен жастарға ырық бермеген желдің екпіні байрағымызды жұлып алып, тас жолдың ортасына әкеп тастай салды. Сыра ішіп есірген қаракөздер Туды алған былай тұрсын, артына бұрылып та қарамады.

Осыдан бірер күн бұрын Есіктегі орталық базарға бас сұқтым. Күнделікті әдетіммен көлік тұрағына беттеп, түскенім сол еді тәжіктің кішкентай баласы қайыр сұрады. Шамасы 8 бен 10 жас аралығында. Бізге беймәлім тілмен бірдеңені шүлдірлетіп жатыр. Ортасында Алла деген сөзін ғана ұқтым. Содан мен де: «Маған қазақ тілінде сөйле. Сосын сұрағаныңды берейін» дедім. Ал ол болса, ләм-мим жоқ, тек басын шұлғи берді. Содан сұраққа тарттым.

– Ұлтың қандай?

– Тәжік – деді зор дауыспен.

– Қазақ тілін білесің бе?

– Иә, – деді.

– Енді неге маған қазақ тілінде сөйлемейсің? дегенім сол еді үнсіз бетіме қарап тұрып алды.

Қылмыс... Атауының өзі құлаққа түрпідей тиетін адамның қоғамда жасаған теріс қылықтары мемлекеттің құлдырауына әкеп соғатыны белгілі. Елімізде қылмыстың алдын алу мақсатында үкімет тарапынан түрлі шаралар қолданылып, заң талаптары күшейтілуде. Тиісінше, еліміздегі қылмыстық көрсеткіш те азайып, құқық қорғау органдарының қылмысты ашу деңгейі жоғарылауда.

(немесе балаларға зорлық көрсету не масқаралық?)

Өмірде көп көргеннен көрмегенің,

Көрмегенді көрерсің өлмегенің. Расында адам айтса нанғысыз жағдайлардың куәсі боп жүргеніміз шындық. Ұрып-соғу, ұрлық, адам өлтіру құлақ үйренген қылмыстар ғой (әрине олай болғанын қаламасақ та. Автор). Ал өз баласын буындырды, көпқабатты үйлерден лақтырды немесе кішкентай қызды зорлап кетіпті деген не масқаралық? Сөзім дәмсіз болмасын, дәлелмен айтайын, Алматыда қос қызын терезеден лақтырып, артынша өзі де өлмекке оқталған 33 жастағы ананың қылығын қайтып ақтап аламыз.

(Компьютерге тәуелділік ғалымдарды алаңдатуда)

– Балам, келе ғой кешкі асыңды іш.

– Қазір...

– Болсаңшы суып қалады.

– Міне, келе жатырмын.

– Не істеп жатырсың соншалықты?

– Ештеңе... Келе жатырмын ғой.

Таныс жағдай ма? Иә, үйінде компьютері бар ата-аналар үшін бұл күнделікті қайталанатын оқиға. Компьютердің алдына жайғасқан баланы дүкенге жұмсау былай тұрсын, тамаққа шақырудың өзі қиындап барады бүгінде.

«Басқа амандық, асқа адалдық берсін» дейтін тәмсіл бар-ды қазақ халқында. Бастың амандығы, астың адалдығы қашаннан мәнін жоймаған құндылықтар болса, бүгінгі таңда оның өзектілігі тіптен артуда. Химиялық зиянды қоспалармен өсірілетін көкөністерден бастап дәрі беру арқылы тез арада сойысқа жараған тауық еттері, ГМО өнімдері астың адалдығын күннен-күнге күрделі мәселеге айналдыруда.

 Мәдиналық мұсылмандардың бірі Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) келіп, көмек сұрайды. Ол мұсылманға:

– Үйіңде ештеңе жоқ па? – деп сұрақ қояды.

Әлгі кісі:

–      Бір жағын үстімізге жамылып, бір жағын астымызға төсеп жүрген көрпе мен су ішетін ыдыс қана бар, – дейді.

Пайғамбар (с.ғ.с.):

– Бар, соларды маған алып кел, – деп қайтарып жібереді.

Мен нағыз өнерге адам атаулының неге тәнті  болатынын жаңа түсіндім.

Сол үшін де, Дәркембай  бауырым,сенің алтын саусағың мен қанатты  қиялыңа мың алғыс!

Тілеулесің – Ақселеу Сейдімбеков.

22.01.1982 жыл.

Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері, Қазақстан және КСРО суретшілері мен дизайнерлер Одағының мүшесі, Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығының иегері, Еуропадағы Қыпшақтар қауымдастығының басқарма мүшесі, Қырғыз Республикасы «Дизаин академиясының» толық мүшесі, бірнеше дүркін өткізілген дүние жүзі халықаралық қолөнершілер көрмесінің дипломанты, өмірінің соңғы күндеріне дейін Т.Жүргенов атындағы қазақ ұлттық өнер академиясы «Сәндік өнер» кафедрасының профессоры әрі меңгерушісі болып қызмет еткен, белгілі қолөнер шебері, жерлесіміз ұста Дәркембай Шоқпарұлының алдымызда туғанына 70 жылдық мерейтойы да жақындап келе жатыр.