ӘКЕ, ӘКЕШІМ, СЕН ҚАЙДАСЫҢ? МАҒАН СЕНІҢ ЖАНАШЫР ҮНІҢ МЕН ҚОЛДАУЫҢ ҚАЖЕТ БОЛЫП ТҰР. АНАМА АЙТСАМ, ЖҮРЕГІ АУЫРЫП, НЕ ІСТЕРІН БІЛМЕЙ ЖЫЛАЙ БЕРЕДІ, ЖЫЛАЙ БЕРЕДІ. ОНЫҢ АРТЫП ЖҮРГЕН ЖҮГІ ОНСЫЗ ДА АЗ ЕМЕС. БІЗДІ ҚАЛАЙ АСЫРАЙМЫН, ҚАРНЫМЫЗДЫ ҚАЛАЙ ТОЙДЫРАМЫН ДЕП ЖҮРІП, ДЕНСАУЛЫҒЫНАН ДА АЙЫРЫЛДЫ. СЕН НЕГЕ МҰНША ҚАТІГЕЗ БОЛДЫҢ? ҚАЛАЙША ШЫРЫЛ- ДАТЫП, ҚОЛЫНДАҒЫ ЕКІ БАЛАСЫМЕН АСЫЛ АНАШЫМДЫ ҚАЛДЫРЫП КЕТТІҢ? МЕН БӘРІН ДЕ БІЛЕМІН. АНАМ БІЗГЕ «ӘКЕҢ АЛЫСҚА КЕТТІ» ДЕП СЕНІҢ ҚИСЫНСЫЗ ҚЫЛЫҒЫҢДЫ ЖАСЫРҒЫСЫ-АҚ КЕЛІП ЕДІ, БІРАҚ МЕН СЕНІ АЛЫСТАН БАЙҚАП ҚАЛЫП, ҚАСЫҢА БАРЫП ЕДІМ ҒОЙ. СЕН ТІПТЕН ЕЛЕМЕДІҢ ДЕ... ӨЙТКЕНІ, СЕНІҢ ЖАНЫҢДА БАСҚА БІР БАЛА МЕН ТӘТЕ БОЛ- ДЫ. СОНДА БҰЛ ҚАЛАЙ БОЛҒАНЫ, БІЗГЕ НЕГЕ БАС СҰҒЫП, ҚАЛЫМЫЗДЫ БІЛМЕЙСІҢ, БІЗ ДЕ СЕНІҢ БАУЫР ЕТІҢ ЕМЕСПІЗ БЕ??? МЕН АНАУ АЙДАРДЫҢ МҰРНЫН БҰЗДЫМ КЕШЕ. «СЕНІҢ ӘКЕҢ ЖОҚ, ОЛ СЕНІ ТАСТАП КЕТКЕН, СЕН ЖЕТІМСІҢ, БІЗДІҢ ЖАНЫМЫЗДА ЖҮРМЕ» ДЕП ӘБДЕН ТИТЫҒЫМА ТИДІ. ЕНДІ СОЛ ҮШІН МАМАМДЫ МЕКТЕПКЕ ШАҚЫРТЫП ЖАТЫР. АЛ ОЛ ЖЫЛАЙ БЕРЕДІ, ЖЫЛАЙ БЕРЕДІ...
8-10 қазанда Таразда өтетін Қазақ хандығының 550 жылдық торқалы тойы бүгінде әлемнің назарын аударып отыр. Тарихи күнді атап өтуге қолда бар мәлімет бойынша 23 млрд теңге бөлінген мемлекет қоржынынан. Оған түрлі спорттық, мәдени шаралар қолға алынбақ. Оның ішінде театрландырылған қойылымдар, «Қазақ хандығына 550 жыл» монументі, ««Керей мен Жәнібек», «Қазақ елі» спектакльдері, «Қазақ хандығы» балеті, 10 сериялы тарихи-драмалық «Қазақ елі» телехикаясы түсірілді. Мерейлі күнге ауданымыздан Ұста Дәркембай Шоқпарұлы атындағы қолөнер мұражайы аттанып кетті. Тамашалауға емес, өзіндік қолөнерлерімен жұртты таңдандыруға. Жолға дайындық кезінде мұражай директоры Дәулет Шоқпаровпен жолығып, аз-кем әңгімелескен едік.
Опаснейшее заболевание плодовых деревьев – бактериальный ожог, уже не первый год беспокоит и садоводов, и карантинные службы Минсельхоза РК. Этот вопрос стоял весной этого года на повестке дня совещания областной и районных территориальной инспекций МСХ РК и сельхозпроизводителей области. На повторном совещании, состоявшемся 3 октября там же, в доме культуры с. Байдибек би, заместитель председателя комитета государственной инспекции МСХ РК Алмабек МАРС, начальник областной территориальной госинспекции Серик АХАНОВ, заместитель акима района Даулет НУРГИСАНОВ, директор республиканского фитосанитарного центра диагностики Ержан АЙНАБЕКОВ обратились к руководителям районных территориальных инспекций и главам садоводческих хозяйств с предложением дать свои рекомендации для выработки программы комплексных мер по борьбе с бактериальным ожогом.
Жақсымен өткен әр күнің
Жасыңа қосқан жыл болар.
Еліңе қосқан үлесің
Ұрпаққа кейін жыр болар, – деген ұлағатты сөздер айшықталып ілінген екен Мәдениет үйінің спорт залында.
Қ.Орынбетов атындағы мектепте өткен жиынында аудан басшысы Бинәлі Ысқақ осы тұрғыда ауданымызды абыроймен басқарып, айшықты із қалдырған Құдайберген Әбиірұлын еске ала тұрып, оқу орнының фойесіне қойылған Қ.Орынбетовтың бюстіне гүл шоқтарын қою рәсімін жасады.
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «100 нақты қадам» Ұлт жоспарын іске асыру мақсатында 11 қыркүйек күні Қазақ хандығының 550 жыл-дығына арналған «Ұлы Дала Елі» атты республикалық тарихи-мәдени экспедиция жолға шыққан. Мақсат – өңірлерді аралап, Қазақстан халқының тарихи-мәдени және рухани мұрасын оқып, үйрену мен насихаттау, қазақстандықтардың бірегейлігі мен ұлттық бірлігін нығайту.
Шығыс Қазақстан облысын аралаған экспедиция қыркүйектің 25 жұлдызында Алматы облысына келді. Ірі өңірлердің тарихи-мәдени өмірімен танысқан экспедиция ауданымызға ат басын тіреді. Келіп қана қоймай, тарихи орындарымызды аралап, таңданыстарын жасырмады. Алдымен Есік қаласының кіре-берісінде орналасқан «Есік» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық мұражайына бас сұқты. Мұнда қонақтарды мұражай директоры г.Мұхтарова, археолог Б.Нұрмұханбетов, аудандық ішкі саясат және мәдениет бөлімінің қызметкерлері мен жергілікті ақсақалдар қарсы алды. Мұражайды бірге тамашалап, естелік суретке түсті.
Азан шақырып ат қою – сүннет амалы. Сондай-ақ, азан шақырып қойған аты дейтін де сөз тіркесі де бар халқымызда. Бұл сол сүннет амалының салтымызға сіңіп кеткендігінің айғағы болса керек. Қош делік. Азаттықтың ақ таңы атып, дәстүрлі дініміздің діңгегі қайта тұрды тұғырына. Халқымыз дін Ислам ұстанымдарына қайтадан бас қоюда. Осы орайда, азан шақырып ат қою және ата-анасының перзенті алдындағы парызы турасында ой қозғауды жөн санаған едік.
Ұлы Далаға иелік еткен Қазақ хандығының
550 жылдығына орай және Қазақстан халқы тілдерінің күні құрметіне арналған болашағынан үміт күтер жас ақындардың «Тілім менің – байлығым» атты аудандық жыр мүшәйрасы Шелек ауылының мәдениет үйінде мәреге жетті. Аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің, аудандық жастар ресурстық орталығы мен Шелек ауылдық округі әкімдігінің ұйымдастыруымен өткен бұл жыр додасында 12 округтің жас талант иелері өнерлерін ортаға салды.
Бүгінде әрбір ауыл сыртындағы бейіттер кейпі бейне бір қала секілденуде. Тіпті онда тірі адамда жоқ зәулім үйлер де бар. Өзі несие алып, несібе табудың амалын ойлап жүрген адам, әлгі зәулім зираттарға қарап о, дүниеге жүріп кеткісі де бар. Енді ше, ол – ысыраптың нағыз көкесі көмілген жер...
Жақында әлдебір танысымыз қолы жүріп байыған-тын. Көршілес Қытай мемлекетімен сауда-саттық жасай жүріп аз күнде-ақ май асаған әлгі таныс көлік мінді, үй салды. Зәулім коттедж әрі алып-ұшқан көлік, ақша бәрі-бәрі қабаттаса келіп таныстың мінезі бір-ақ күнде өзгеріп салды. Тіпті, бұрындары емін-еркін араласып жүретін біз, үйіне кіріп-шығудан қалдық. Сынап әрі мінеп тұратындай. Бір күндері тіптен бармайтын болдық. Әкеме барайық десек, «әй, қойшы соны» деп қолын бір сілтейді. Сөйтіп, арадағы қатынас та үзілді. Десек те, бала күнінен бірге өскен жан досы болғандықтан әкем аракідік қоңырау шалатын-ды. Жаны ашығаннан болар.
Жол бойында қаз-қатар тізіліп, дабылдарын қосқан аппақ көліктер. Ішіндегі жастардың қиқуынан құлақ тұнады. Барлығы да қос жастың қуанышына ортақтасып, серуенге (гулянка) шыққан беті осы. Бір сәтте алдыңғы жақтағы көліктің терезесінен екі жігіт шығып, көк Туымызды желбіретіп айғайға басты. Мұны көрген қарсы беттегі көліктер де қолдан келгенше қолдау көрсетіп «бипылдатып» әлек. Ал бір қолында сыра ұстап, екінші қолымен Туды желбіреткен жастарға ырық бермеген желдің екпіні байрағымызды жұлып алып, тас жолдың ортасына әкеп тастай салды. Сыра ішіп есірген қаракөздер Туды алған былай тұрсын, артына бұрылып та қарамады.
Осыдан бірер күн бұрын Есіктегі орталық базарға бас сұқтым. Күнделікті әдетіммен көлік тұрағына беттеп, түскенім сол еді тәжіктің кішкентай баласы қайыр сұрады. Шамасы 8 бен 10 жас аралығында. Бізге беймәлім тілмен бірдеңені шүлдірлетіп жатыр. Ортасында Алла деген сөзін ғана ұқтым. Содан мен де: «Маған қазақ тілінде сөйле. Сосын сұрағаныңды берейін» дедім. Ал ол болса, ләм-мим жоқ, тек басын шұлғи берді. Содан сұраққа тарттым.
– Ұлтың қандай?
– Тәжік – деді зор дауыспен.
– Қазақ тілін білесің бе?
– Иә, – деді.
– Енді неге маған қазақ тілінде сөйлемейсің? дегенім сол еді үнсіз бетіме қарап тұрып алды.
Қылмыс... Атауының өзі құлаққа түрпідей тиетін адамның қоғамда жасаған теріс қылықтары мемлекеттің құлдырауына әкеп соғатыны белгілі. Елімізде қылмыстың алдын алу мақсатында үкімет тарапынан түрлі шаралар қолданылып, заң талаптары күшейтілуде. Тиісінше, еліміздегі қылмыстық көрсеткіш те азайып, құқық қорғау органдарының қылмысты ашу деңгейі жоғарылауда.
(немесе балаларға зорлық көрсету не масқаралық?)
Өмірде көп көргеннен көрмегенің,
Көрмегенді көрерсің өлмегенің. Расында адам айтса нанғысыз жағдайлардың куәсі боп жүргеніміз шындық. Ұрып-соғу, ұрлық, адам өлтіру құлақ үйренген қылмыстар ғой (әрине олай болғанын қаламасақ та. Автор). Ал өз баласын буындырды, көпқабатты үйлерден лақтырды немесе кішкентай қызды зорлап кетіпті деген не масқаралық? Сөзім дәмсіз болмасын, дәлелмен айтайын, Алматыда қос қызын терезеден лақтырып, артынша өзі де өлмекке оқталған 33 жастағы ананың қылығын қайтып ақтап аламыз.
(Компьютерге тәуелділік ғалымдарды алаңдатуда)
– Балам, келе ғой кешкі асыңды іш.
– Қазір...
– Болсаңшы суып қалады.
– Міне, келе жатырмын.
– Не істеп жатырсың соншалықты?
– Ештеңе... Келе жатырмын ғой.
Таныс жағдай ма? Иә, үйінде компьютері бар ата-аналар үшін бұл күнделікті қайталанатын оқиға. Компьютердің алдына жайғасқан баланы дүкенге жұмсау былай тұрсын, тамаққа шақырудың өзі қиындап барады бүгінде.
«Басқа амандық, асқа адалдық берсін» дейтін тәмсіл бар-ды қазақ халқында. Бастың амандығы, астың адалдығы қашаннан мәнін жоймаған құндылықтар болса, бүгінгі таңда оның өзектілігі тіптен артуда. Химиялық зиянды қоспалармен өсірілетін көкөністерден бастап дәрі беру арқылы тез арада сойысқа жараған тауық еттері, ГМО өнімдері астың адалдығын күннен-күнге күрделі мәселеге айналдыруда.