Бір аптада (17.08 – 24.08.2021 аралығында) Еңбекшіқазақ ауданында ПТР сынама арқылы 242 адамнан коронавирус анықталды. Олар:
Есік – 50
Шелек – 28
Қорам – 17
Байсейіт – 17
Бижанов – 12
Саймасай – 12
Бәйдібек би – 8
Бәйтерек – 8
Масақ – 8
Нұра – 7
Ақши – 7
Көктөбе – 6
Балатабай – 6
Ащысай – 5
Өрікті – 5
Жаңашар – 4
Қазақстан – 4
Ақтоғай – 4
Малыбай – 3
Ават – 3
Амангелді – 3
Қайназар – 3
Түрген – 3
Май – 2
Тескенсу – 2
Бірлік – 2
Әймен – 1
Асы-Саға –1
Қызылшарық – 1
Таутүрген – 1
Еңбек – 1
Қырбалтабай –1
Қаракемер – 1
Ташкенсаз – 1
Еңбек – 1
Төле би – 1
Күш – 1
Сарыбұлақ – 1
Азат – 1
Тіркелген науқастардың әлеуметтік-кәсіби мәртебесі төмендегідей:
71 науқас – жұмыссыз
62 науқас – жеке кәсіпорындарда жұмыс істейді
46 науқас – зейнеткер
22 науқас – мектеп оқушысы
15 науқас – ұйымдаспаған бала
12 науқас – мұғалім
6 науқас – балабақша қызметкері
3 науқас – медицина қызметкері
3 науқас – студент
2 науқас – мемлекеттік қызметкер.
COVID-19 коронавирустық инфекциясы таралғалы былтырғы наурыздан бері ауданда 3829 тұрғыннан індет ПТР тест арқылы анықталған. Бүгінге дейін олардың 3477-сі аурудан айықты.
Ал коронавирусқа қарсы екпе салу ауданда биыл 2 сәуірде басталды. Қазіргі уақытта ауданның 70 749 тұрғыны вакцинаны толық алған, яғни екі компонентін де салдырған.
Мәлімет Еңбекшіқазақ аудандық санитарлық-эпидемиологиялық бақылау басқармасынан алынды.
Мемлекет басшысының "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" атты халыққа жолдауында елімізде құқық жүйесінде полиция, прокуратура және сот арасында өкілеттіктерді бөле отырып, үш буынды модельді енгізуді тапсырды. Осыған орай бүгін Атамекен кәсіпкерлік палатасының Еңбекшіқазақ аудандық филиалында дөңгелек үстел өтті.
Оған аудандық прокурордың орынбасары Р.Көпбаев, аудандық сот төрағасының міндетін атқарушы Б.Амиркулов, аудандық ішкі істер басқармасының бөлім басшысы Л.Горовлев, Еңбекшіқазақ ауданы кәсіпкерлік палатасы филиалының директоры Б.Дуйсебекова, адвокат Г.Сафарова, прокурор көмекшісі А.Кәрібек және бас маман Е.Амин қатысты.
2020 жылдың 31 желтоқсанан бастап заңнамалық түзетулер күшіне енген күні барлық қылмыстық қудалау және прокуратура органдары қылмыстық іс бойынша негізгі шешімдерді электрондық нұсқада бекітуге көшті.
Енді қылмыстық процеске полиция, прокуратура және сот сынды үш буын жауап береді.
Полиция қылмыстар мен оларға қатысы бар адамдарды анықтап, айғақтар жинауы керек. Прокурор жиналған дәлелдемелерге тәуелсіз баға беруге , азаматтардың құқықтарын бұзудың жолын кесуге, адал азаматтарды қылмыстық процеске тартуға жол бермеуге, сотта айыптауды қолдауға міндетті.
Сот органдардың іс-әрекеттеріне шағымдарды қарайды және іс бойынша түпкілікті үкім шығарады.
Осылайша, келесідей негізгі іс жүргізу шешімдерін прокурормен келісуі қажет: күдіктіні тану, оның әрекетін саралау, қылмыстық құқық бұзыушылықты саралау, сотқа дейінгі тергеу мерзімдерін үзу, тоқтату, айыптау актісі. Әйтпесе, олар заңсыз болып саналады. Негізгі процесуалдық шешімдерді бекіту жәбірлерушілердің емес, күдіктінің де конституциялық құқықтарын қорғауға мүмкіндік береді. Бұл – тек бірінші кезең.
Жалпы, өткен кезеңде үш буынды үлгі аясында Еңбекшіқазақ ауданының прокуратурасында 1627 шешім келісілді. 451 шешімді келісуден бас тартылған болатын.
Негізгі шешімдерді электронды үйлестірудің артықшылықтарын асыра бағалау қиын. Прокурордың сотқа дейінгі тергеу органымен жедел өзара іс-қимылы артық бюрократиялық кідірістерді болдырмайды, тергеушілердің уақыты да үнемеледі, іспен бірге прокурорға бару қажеттілігі туындамайды. Сонымен қатар бұл тергеу органдарының басшылығы және қадағалау прокурорына қылмыстық істерді тергеу барысын онлайн режимінде бақылауға мүмкіндік береді, іс бойынша бұрмалауға жол бермейді.
Б.Дуйсебекова,
Еңбекшіқазақ ауданы кәсіпкерлік палатасы филиалының директоры
Әр заманның өз батырлары, өнеге тұтар тұлғалары болады. Кеңестік дәуірде суретшілер, жазушылар, ғалымдар мен еңбек адамдарының жұлдызы жоғары болған деседі. Бүгін ше? «Теледидар қандай болса, қоғам сондай» дейтін қағида бар. Телебағдарламалардың бәрі дерлік сахна саңлақтарының өнері мен өмірін, тіпті, күнделікті тұрмыс-тіршілігін насихаттауға арналып келеді. Өнер адамдарының киген киімі, ішкен асы – тележурналистердің көрген-баққаны. Қазір әлеуметтік желінің салтанат құрған заманы. Онда да сол жұлдыздар ойқастап жүр. Алайда, қоғамдағы елеулі оқиғалар кезінде елді аузына қаратып қойып, есті сөз айтуға сол «жұлдыздардың» өресі жетіп жүр ме? Ал көгілдір экранды ойын-сауық пен ән-күй, шоу, жеңіл әңгімелер жаулағаны балалар тәрбиесіне қалай әсер етеді? Бұл тақырыпта біздің қоғамда, әсіресе, әлеуметтік желілерде оқтын-оқтын ой-пікірлер айтылып тұрады. Әйтсе де, бізді бүгін «Ендігі тұлғалар кімдер, балалар кімдерді идеал тұтып, кімдерге қарап бой түзеп жүр?» деген сауалдар толғандырады.
Әлем қызыққа толы. Тіпті кейбір құбылыстарға таңдай қақпай тұра алмайсың. Кемеңгер боп жаратылған жасөспірімдерді көргенде, олар жайында естігенде кімнің болсын қызығушылық танытары анық. Жақында 13 жасар жапон қызы Момидзи Нисия Токио Олимпиадасында скейтбордингтен топ жарды. Ол жазғы Олимпиада ойындарында жеңіске жеткен ең жас спортшылардың тізімінде екінші орынға жайғасты. Рекорд 1936 жылы Берлин Олимпиадасында суға секіруден чемпион атанған америкалық Марджори Гестрингке тиесілі еді. Енді, міне, ғасырға жуық уақыттан соң 13 жасар Момидзи Нисия күншығыс еліндегі сан мыңдаған балалардың жүрегіне жаңа арман алауын жақты. Әлемдік өркениетті өрге сүйреп келе жатқан күншығыс елінде балалардың идеал тұтатын тұлғаларының көп екені даусыз. Алайда 13 жасында әлем шыңын бағындырған Момидзи Нисия жапон балдырғандары үшін жаңа дәуірдің қаһарманына айналғаны сөзсіз. Кеңес Одағы кезінде Н.Островскийдің «Құрыш қалай шынықты?» атты кітабын оқып, «Батыр бала Болатбек» деп әндеткендер бойына қайсарлық, жігерлілік, өжеттік сияқты қасиеттерді дарыта біліпті. Қарағайдың қарсы біткен бұтағындай болмысы бөлек Бердібек Соқпақбаевтың «Он алты жасар чемпион» шығармасы да талай қазақ ұландарының жүрегіне алау жаққан іспетті.
Кейде сүйкімді балақайлардан «Кумирің кім?» деп сұрайтыным бар. Сол сәтте олардың бір парасы үнсіз қалса, кейбіреулері әншілер мен әзілкештерді идеал санайтынтарын жеткізеді. Сонда қалай? Өнеге тұтатын өзге тұлға қалмаған ба деген ойға қаласың. Көзі қарақты қауымның да бір парасы бүгінгі балалар мен жөсөспірімдер тек әншілерге ғана еліктейді, солардай болуға ұмтылады дегенді жиі айтады. Өйткені, қазір өте жиі насихатталатын тек әншілер қауымы. Бүгінгі балалар аға буын сияқты «ұшқыш боламын», «ғарышкер боламын», «дәрігер боламын» деп сан түрлі мамандықты айтып, армандай алмайтындай болып көрінеді. Кім білсін, «Әр заманның өз сұрқылтайы болады» деген ғой. Мемлекет ұлт болашағы үшін идеал мен кумирді өзі жасап, оны ұрпаққа ұсынуы керек. Саналы және салиқалы қоғамның бәрінде сондай. Бізде, бірақ, ол жоқ, экран мен эфирдің бәрі ойын-сауықпен толтырылған.
Ендеше, балалардың кім көз алдында көбірек көлбеңдесе, соларға еліктейтіні түсінікті. Көгілдір экран арқылы қандай азаматтар жиі насихатталса, бүгінгі ұрпақ соларға қарап бой түзейді. Бұл орайда, интеллектуалдық өресі, өмірден түйгені мен сіңірген еңбегі айтарлықтай болмаса да, жастардың әншілерге еліктейтіні жаппай белең алып барады. Бұған телебағдарламалар арқылы сахна «жұлдыздарының» өздері тұтынатын зәулім үйі, қымбат көлігі, бағалы киімдері мен сәндік бұйымдары туралы жиі әңгімелеуге, шет елдердерде қыдырып, қалай демалғанын, қандай көңілді кештерде болып, қалай жасанып жүргенін – жалпы тұрмысы елден жақсырақ екенін жария қылып көрсетуге қымсынбайтыны да себеп.
Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні, балалар көргеніне еліктейді. Ал ықпалы артып отырған көпшілік ақпарат құралдары бүгінде бұқара елдің мәдениетін, талғамын өсіріп, танымын кеңейту міндетін ұмыт қалдырған сыңайлы. Қазіргі телеарналардың, бір сөзбен айтсақ, жас буынды «тәтті күлшемен» қызықтырып, құрдымға жетелеп бара жатқаны жасырын емес. Бізде халықаралық білім олимпиадасында топ жарған, өзге де өнер байқауларында дара шыққан дарынды балалар бар. Бірақ олардың тиісті деңгейде насихатталмай жатқаны қынжылтады.
Е.АСЫЛ.
2021 жылғы 29 тамызда бүкіл әлемдік қоғамдастықтың даму тарихындағы әрі жаһандық антиядролық қозғалыстағы маңызды оқиға – Семей ядролық сынақ полигонының жабылуына 30 жыл толады.
Семей ядролық полигонында 456 ядролық сынақ жүргізілді, одан бір жарым миллионнан астам адам зардап шекті. 1991 жылғы 29 тамызда Қазақ КСР Президенті Н.Ә. Назарбаев «Семей ядролық сынақ полигонын жабу туралы» Жарлыққа қол қойды.
Қазақстанды ядролық полигонды жабу жөніндегі теңдессіз шешімі үшін әлем мойындады. Қазақстанның бітімгершілік үлгісі 2009 жылғы 2 желтоқсанда БҰҰ Бас Ассамблеясын 29 тамызды «Халықаралық Ядролық сынақтарға қарсы іс-қимыл күні» деп жариялауға септігін тигізді.
Атаулы датаға орай Елбасы кітапханасы Қазақстанның гуманистік миссиясы – ғаламшарды жаппай қырып-жоятын қарудан босатып, ядролық қарудан азат әлем құруға арналған бейнеролик дайындады.
29 августа 2021 года исполняется ровно 30 лет со дня закрытия Семипалатинского испытательного ядерного полигона – события, сыгравшего важную роль в истории развития всего мирового сообщества и глобального антиядерного движения.
На Семипалатинском ядерном полигонебыло произведено не менее 456 ядерных испытаний, от которых пострадало более полутора миллионов человек.29 августа 1991 года Президент Казахской ССР Н.А. Назарбаев подписал Указ «О закрытии Семипалатинского испытательного ядерного полигона».
Казахстан заслужил признание в мире за беспрецедентный акт закрытия ядерного полигона. Миротворческий пример Казахстана вдохновил 2 декабря 2009 года Генеральную Ассамблею ООН на провозглашение 29 августа Международным днем действий против ядерных испытаний.
К памятной дате Библиотека Елбасы подготовила видеоролик, посвященный гуманистической миссии Казахстана – освобождению планеты от оружия массового уничтожения и построению мира, свободного от ядерного оружия.
ҚР Денсаулық сақтау министрі Алексей Цой Үкімет отырысында көпшілікке күздегі эпидахуалдың үш түрлі ықтимал болжамын жеткізді.
«Министрлік қараша айына дейінгі эпидемиологиялық болжамды жаңартты. Пессимистік сценарий бойынша қыркүйек айында 6 300 жағдайға, қазан айында 2400 жағдайға жетеді. Шынайы сценарий бойынша қыркүйекте 5 400 жағдайға, қазанда 1 800 жағдайға жетеді. Оптимистік сценарий жағдайында қыркүйекте 4 200 жағдайға, қазанда 1 300 жағдайға жетеді», – деді министр.
Сондай-ақ Үкімет отырысында Премьер-министр Асқар Мамин Коронавирус инфекциясының таралуын болдырмау жөніндегі ведомствоаралық комиссияға өңірлерде Ashyq жүйесіне қатысатын бизнес субъектілері үшін демалыс күнгі шектеу шараларын жеңілдету мәселесін қарастыруды тапсырды.
«Вакцинаның бірінші компонентін алғандардың саны 6,5 млн адамға жуық, ал екінші компонентін 5 млн-нан астам адам салдырды. Вакцина салдыру науқанын одан әрі күшейту қажет. Ведомствоаралық комиссияға эпидемиологиялық жағдай тұрақталып жатқан өңірлердегі Ashyq жүйесіне қатысатын бизнес субъектілері үшін демалыс күнгі шектеу шараларын жеңілдету мәселесін қарастыруды тапсырамын», - деген Премьер-министр бұл жұмыстағы жалпы бақылауды орынбасары Ералы Тоғжановқа тапсырды.
Сырым да – осы,
Жырым да – осы,
Алдыңда
Байқашы бір,
Бықсыдым ба, жандым ба?
Махаңдар жоқ,
Махаңдардың сарқыты –
Мұқағали Мақатаев бар мұнда!
Иә, өмірін өлеңмен өрнектеп, «күпі киген қазақтың қара өлеңін, шекпен жауып, өзіне қайтарған» ақиық ақын Мұқағали Мақатаев – қазақ поэзиясының Хантәңірі. Оның өлеңдері мен поэмалары, аудармалары қазақ әдебиетінің, поэзиясының биік шыңы десек, артық айтқандық емес. Биыл поэзия мұзбалағының туғанына 90 жыл толды. «Ақынның аты өлсе де, хаты өлмейді» деген халық даналығы бекер айтылмаса керек, Мұқағали Мақатаевтың мұра етіп қалдырған өлең-жырлары бүгінгі ұрпақтың рухани қазынасы.
Өлеңмен өрнектелген өмір
М.Мақатаев 1931 жылы 9 ақпанда Алматы облысы, қазіргі Райымбек (бұрынғы Нарынқол)ауданының Қарасаз ауылында дүниеге келген.Ақынның туған күні жөнінде екі түрлі ақпарат бар. Алайда құжаттар бойынша ақынның туған күні ақпанның 9-ында тойланады. Десек те, М.Мақатаев 8 наурызда туғандығы жайлы анасының айтқаны бар: «Мұқағалиым 1931 жылы наурыз айының 8-інде дүниеге келген болатын. Жаңылысуым мүмкін емес. Себебі балам мынау фәнидің есігін ашқаннан біраз уақыт өткеннен кейін Наурыз тойы болады, наурыз көже жасаймыз деп күтіп отырғанбыз». Мұқағали Мақатаев атындағы әдеби сыйлықтың лауреаты Оразақын Асқар ақынның екінші туған күніне байланысты мынадай сөз айтады: «Ал құжат бойынша Мұқағали 9 ақпанда дүниеге келген. Бұл куәлікті ақын ес білген кезде сол кездегі сайлау науқанына байланысты өзі жаздырып алған екен». Ақиық ақынның туған күні туралы түрлі нұсқалар болса да, өмірі мен шығармашылығы – күмәнсіз ақиқат.
Мұқағалидың азан шақырып қойылған аты – Мұхаммедқали. Әкесі қарапайым шаруа, колхозда сушы, шалғышы болып істеген. Мұқағали үйдің тұңғышы болған, бір қарындасы және үш інісі болған. Қарындасы мен өзінен кейінгі інісі ерте көз жұмған. Соңғыларының есімдері –Тоқтарбай мен Көрпеш. Қазақ дәстүрі бойынша үйдің тұңғыш баласы ата-әжесінен тәрбие алуы тиіс, сондықтан Мұқағали әжесі Тиынның қолында өсіп, анасын жеңгесіндей қабылдайды. Балалық шағы соғыспен қатар өткендіктен, ақын тағдырдың ащы дәмін ерте татады. Бұл туралы өзінің «Неңді сенің аңсаймын, бала шағым?» атты өлеңінде жазған.
...Сенің қандай аңсаймын
«тамашаңды?»
Соғыс келді: жүрекке жара салды,
Шапан еттім төсенген алақанды,
Қамқор тұтып, қауқарсыз қара шалды.
Сағынам ба суық пен талқаныңды?!
Суығыңды, сұрқия қаңтарыңды.
Әжем байғұс мезгілсіз ораза ұстап,
Бізге беріп талқанын қаңтарылды...
Осылайша, соғыс жылдарындағы әжесінің жанында өткен қиын-қыстау күндерді суреттеген Мұқағалидың майдан даласына аттанған әкесі 1941 жылы Калининград майданында қаза болған.
Ол 1962 жылы Алматыға қоныс аударып, әдеби ортаға етене араласа бастайды. Алматы Шет тілдері институтының неміс тілі, Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультеттерінде оқып, Мәскеудегі М.Горький атындағы әлем әдебиеті институтында білім алады. Шығармашылыққа бет бұрып, «Социалистік Қазақстан» газеті (қазіргі «Егемен Қазақстан»), «Мәдениет және тұрмыс» (қазіргі «Парасат»), «Жұлдыз» журналда-рының редакциясында, Қазақстан Жазушылар одағында қызмет атқарады.
Мұқағали Алматыдағы қазақ әдебиеті мен өнерінің қаймақтары шоғырланған ортада өткерген аз ғана жылдар ішінде өзіндік дара үнін, суреткерлік қайталанбас дарынын танытып, өнімді еңбектене білді. Көзінің тірісінде «Ильич», «Армысыңдар, достар», «Қарлығашым, келдің бе?», «Мавр», «Аққулар ұйықтағанда», «Шуағым менің» атты жыр жинақтары жарық көреді.
Мұқағали поэзиясының қайнар көзі, шабыт тұғыры – туған елі, өскен жері, Отан тағдыры, замана тынысы, замандастарының арман-аңсары, табиғат бейнесі, мөлдір махаббат, сарғайған сағыныш. Осының бәрін Мұқағали жас дарынға тән қайталанбас шеберлікпен, поэтикалық мінсіз үйлесіммен, әр жүрекпен тіл табысар сыршыл да шыншыл сезіммен, нағыз поэзияға ғана тән бейнелі образдармен бедерлеп, өлмес өнер деңгейінде өлеңге қосып отырған. Ақынның шығармашылығы қарапайым оқырмандарын ғана емес, өзінің әріптестерін де тәнті еткені баршаға мәлім. Ақиық ақын туралы Қазақстанның халық жазушысы, ақын Әбділдә Тәжібаев: «Мұқағали Мақатаев – біздің замандағы ғажайып ақындардың бірі. Мақатаев атты алып ақындық жарқын жүзіне, миллион адам миллион түрлі пікір пайымдаса да, ешбір кіреуке, көлеңке түспей келешекке қарай керуен түзеп, көше бермек» – деген.
О, махаббат! Сен әлі тірі ме едің?
Әртүрлі тақырыпта қалам тербеген ақынның шығармалары әр қазақтың жүрегіне жол тауып, жанын тебірентеді. Әсіресе, махаббат тақырыбындағы өлеңдер бүгінгі күнде ғашықтар әлдиіне айналды.
– Құс боп ұшып жоғалсам,
не етер едің?
– Сені іздеумен мәңгілік өтер едім.
– Отқа түсіп өртенсем, не етер едің?
– Күл боп бірге соңыңнан кетер едім.
– Бұлдырасам сағымдай не етер едің?
– Жел боп қуып, ақыры жетер едім.
– Қайғы әкелсем басыңа не етер едің?
– Қойшы, сәулем, бәрін де көтеремін.
Мұқағалидің осы «Махаббат диалогын» жатқа білмейтін қазақ кемде-кем. Ақын қос ғашықтың арасындағы мөлдір сезімді, шексіз сүйіспеншілік пен адалдықты бір шумаққа сыйғызып қойғандай.
Ғашықпын! Шын ғашықпын сол адамға!
Мен болмасам, болмайын.
Сол аман ба?!
О, тәңірім! Неткен жан қайрылмайтын!
Жүрегі еттен бе, әлде қоладан ба?!
Ғашықпын. Қайтіп оны жасыра алам,
Бір алтын оның әр тал шашы маған.
Сағынайын, таусыла сағынайын,
Сағынышқа жаралған ғашық адам...
Ақынның осы тектес кіршіксіз махаббат пен сағынышқа толы жырлары поэзия саңлағының құдіретті сезімге деген адалдығын көрсетеді. Адамзаттың махаббат сезімінің алдында шарасыз екендігін дәлелдей отырып, шығармалары тұнық та мөлдір сезімнің тұңғиығына жетелейді.
Ақынның қос ғашықтар арасындағы ғана емес, туған жерге, анасы мен перзенттеріне деген махаббаты өлең болып өріліп, оқыған адамның жүрегін елжіретеді.
Қалақтай едің,
Қабіріңде қалақ тұр.
Туғаныңды, өлгеніңді санап құр.
Сенің аңқау құлағыңдай қалқиып,
Қыр басынан қала жаққа қарап тұр.
Қызым менің,
Гүлім менің,
Аяулым!
Жатыр молаң жотасындай қоянның.
Құлпытастың құны маған бес тиын,
Бірақ таспен қалай жаншып қоярмын?!
Бұл өлең жолдары ақынның өмірден ерте озған қызына деген сығыныш пен қайғыны жеткізеді. М.Мақатаевтың өмір жолы оңай болған жоқ. Тұңғыш қызы Ләззат қайтыс болып, кейіннен Майгүл есімді қызы да көлік апатынан қаза табады. Өзінің перзенттеріне деген сағынышын өлеңмен жеткізген ақынның бұл шығармалары қазақ әдебиетінің классикалық туындыларының қатарында.
Қазақта анасын жырламаған ақын кемде-кем шығар. Мұқағали Мақатаевтың ана тақырыбында жазылған өлеңдерінде анаға деген шексіз махаббат айқын сезіліп тұрады. Ол өлеңдерінде перзенті үшін шарқ ұрып, аласұрған ана жүрегін бейнелейді. Мұны «Шеше, сен бақыттысың», «Анашым» өлеңдерінен көре аламыз.
Анашым!
Асыл анам, есіл анам,
Елжіреп есіркеймін, есіме алам.
Мен үшін сен суалтқан ақ сүтіңді
Ақтамасам, боп жүрмін несіне адам...
Кең дүние, төсіңді аш, мен келемін
Мұқағали Мақатаев шығармаларының тағы бір ерекшелігі – туып-өскен өлкесінің табиғатын, қазақ жерінің сұлулығын өлең арқылы бейнелеп, суреттеуі. Қазақ даласының тұмса табиғаты, тасыған өзені, көк майса жайлауы, төбесі көк тіреген таулары ақынның қиялына қанат бітіріп, шабытын шыңдай түскендей. М.Мақатаев – адаммен бірге табиғаттан да келісім мен жарасым іздеген ақын. Оның лирикасындағы табиғат жай сурет, көрініс қана емес, жанды, сезімтал. Ақын өзінің туындылары арқылы табиғатпен сырласады, Алатауға мұң шағады, жас қайыңнан өзіне сырлас табады, жапырақты жүрекке теңейді, мылтықтың оғына іліккен аққу мен киікті тебірене толғайды. Әсіресе, «Аққулар ұйықтағанда» поэмасында адам мен табиғат арасындағы үлкен философиялық байланысты ерекше суреттейді. Сондай-ақ ананың балаға деген ерекше махаббатын, қара өлеңмен табиғаттың сұлулығын бейнелейді.
Өзен де жоқ сыймаған арнасына,
Жылға да жоқ даламен жалғасуға.
Таста тұнған жаңбырдың тамшысындай,
Қалай біткен мына көл тау басына?!
Мөлдірейді, қарайды қарға, шыңға,
Жалғыздықтан жамандық бар ма, сірә.
Қанша ғасыр өтті екен, қанша заман?
Қанша ұрпақ кетті екен, қаншама адам?
Қанша шырша өсті екен, құлады екен,
«Жетім көлге» қараудан шаршамаған...
Осылай басталатын поэма жалғыз баласы ауыр сырқаттанып қалған бір жанұяның жайын суреттейді. Тәуіп шал баланы тек аққудың қанатымен аластаса ғана дертінен айығатынын айтады. Әкесінің аққуды өлтіруге дәті бармағандықтан оның орнына анасы мылтығын алып, қасиетті аққулар мекендейтін көлге барады. Көлге келгенде ананың қолындағы мылтығы абайсызда атылып, оқ аққуға тиеді. Шуды естіген қарт жылқышы көлге қарай келеді де, аққу өлтірген анаға ақылын айтады. Қалай болса да, ана аққуды үйге әкеледі, алайда үйге қайтып оралғанда баласының қайтыс болғанын түсінеді.
М.Мақатаевтың табиғат лирикасында ешқандай үлгілерге ұқсамайтын, ұлттық бояуы айрықша қанық, қазақ тілінің бейнелеу қуатының кереметін көрсеткен суреттер жатады. Желмаяға мініп, жұмыр жердің жүзінен жайлы қоныс, Жерұйық іздеген Асан Қайғының табиғатты суреттеуі Мұқағали Мақатаевтың жырларында көрініс табады. Ақынның табиғат жайлы қай өлеңін оқысаңыз да, туған жерінің көркем де, сұлу табиғаты менмұндалайды. «Түнгі табиғат» өлеңінде Шибұттың тамаша түнін көз алдыңа әкелгендей.
...Ай қалқып, тұнық көкте жұлдыз да тұр,
Тау қалғып сақтағандай құпия-сыр.
Шибұттың өзенімен үнін қосып,
Келеді жүрегіме бір тәтті жыр.
Тып-тыныш бар табиғат демін алып,
Тәтті бір ұйқыға енді төсек салып.
Өзені қос Шибұттың баяу ғана,
Жалығып үн шығарады талып-талып.
Толассыз соққан самал салқын леппен,
Өзеурей өліп-өшіп сүйді беттен.
Тамаша түннің тыныш табиғаты,
Еріксіз жүруіңе әуес еткен...
Ақын халықтың көңіл күйін, сүйініші мен күйінішін табиғаттың ішкі иірімдеріне сіңіре отырып, оны өзінің ішкі толқынысымен ұштастыра жырлайды.«Апырай, туған жер-ай», «Дөңгелек жер», «Рақмет, дала», «Қазақ жері», «Жетісу», «Туған жерге», «Туған жер сағындырды», «Сарыжайлау», «Туған елге» өлеңдері – осындай ұшқыр қиял мен терең толғаныстан шыққан теңдессіз туындылар.
Рас, ақын шығармашылығы – бойына терең филисофиялық мағынаны, ұлттық дәстүрді, сыршыл сезімді, риясыз махаббатты сіңірген құнды мұра. Мұқағали – өзіне дейінгі өлең өру мен жыр сомдаудағы қазақ халқының ұлттық мектептері мен дәстүрлерін жалғап қана қоймай, оны жан-жақты дамытқан, тереңдеткен, қазақтың өлең-сөзін жаңа заңғарларға көтерген, жаңа кеңістіктерге алып шыққан жиырмасыншы ғасырдың шоқ жұлдызы. Ақ ұлпа жерді жапқанда, бозарып атқан ақ таңда, 9 ақпанда дүние есігін ашып, өзінің саналы ғұмырында қазақтың үш бақытын түгендеген, қара өлеңге қуат бітіріп, «өзім жоғалсам да, артымда қалсын жерім, қалсын елім» деп толғанған поэзия ғарышкерінің шығармашылығы – бүгінгі ұрпақтың баға жетпес байлығы.
Дайындаған
Сардарбек НҰРАДИН.
Осы аптада аудандық ардагерлер кеңесінің есеп беру-сайлау конференциясы өтті. Аудан әкімдігінің кіші мәжіліс залында өткен жиынға аудан әкімі Әлібек Жақанбаев пен бірінші орынбасары Айбек Бидаев, «Nur Otan» партиясы аудандық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Қуат Байғоджаев, бөлім басшылары, бастауыш ардагерлер ұйымының жетекшілері қатысты. Облыстық ардагерлер кеңесінің төрағасы Ермек Келемсейіт пен бірқатар бастауыш ардагерлер ұйымының жетекшілері онлайн форматта делегаттармен ой бөлісті.
Жиында кеңестің 2016-2021 жылдардағы жұмыс қорытындысы, тексеру комиссиясының есептері баяндалып, кеңестің төрағасы мен мүшелері сай-ланып, алдағы жоспарлар пысықталды. Аудан әкімі Әлібек Жақанбаев ардагерлердің қоғамдық істерді атқарудағы маңызды рөліне тоқталып, олардың әлеуметтік жағдайын жақсартуға баса көңіл бөлінетінін айтты. Ардагерлеріміз қашанда жоғарғы құрметке лайық. Әлібек Әскербекұлы түрлі өмір өткелдерін басынан кешіріп, өскелең ұрпаққа жөн сілтейтін қарттардың жастарға тәлім-тәрбие беру мен қоғамдық істерді атқарудағы рөлін атады. Ал олардың әлеуметтік жағдайын жақсартуға арнайы қор құрылып, түрлі мүмкіндіктер қарастырылатынын жеткізді. Өткен бес жылда атқарылған жұмыстар бойынша есеп берген кеңес төрағасы Тілеулес Ұзақов-тың айтуынша, бүгінгі күні ауданда 30 мыңнан астам зейнеткер бар.
Оның ішінде Ұлы Отан соғысының 3 ардагері, 931 еңбек ерлері, 234 Ауған және Тәжік т.б мемлекеттерде соғысқа қатысқан ардагерлер мен 18 Чернобыль апатын жоюға қатысқан ардегерлер. Кеңес төрағасының сөзінше, есепті кезең бойынша қарттарға құрмет көрсету мақсатында Есік қаласы мен ауылдық округтерде кәсіпкерлер тарапынан 5 жыл ішінде 49 млн 800 мың теңге көмек көрсетілген. Ардегерлердің ұйымдастыруымен түрлі мәдени, спорттық және қайырымдылық іс-шаралары өткізілген.
– Ардегерлер қауымы ел арасының бірлігі мен тыныштығын бекемдеп, ауызбіршілік пен достыққа ұйытқы болып отырған үлкен күш. Соның арқасында түрлі ұлт пен ұлыс тату-тәтті өмір сүріп келеміз. «Бірлік бар жерде тірлік бар» деген ата-бабамыздан қалған қағидатты ұстансақ, болашағымыз баянды болады, – деді ардагерлер кеңесінің төрағасы Тілеулес Ұзақов.
Аудан әкімі конференцияға қатысқан ардагерлердің ұсыныс-тілектеріне жауап берді. Әсіресе, ардегерлер үйін салу мен оларға тиісті деңгейде көмек көрсету мәселесіне орай жауапты басшыларға тапсырма беретінін айтты. Сондай-ақ қарттардың спортпен және шығармашылықпен шұғылдануына мүмкіндіктер жасалатынын айтты.
Аудандық ардагерлер кеңесінің кезекті есеп беру-сайлау конференциясына қала мен ауылдардан 150-ден астам делегат қатысты. Кеңестің жаңа құрамына 3 адам сайланды. Ал, тексеру комиссиясына 3 адам өтті. Облыстық ардагерлер кеңесінің конференциясына 5 адам баратын болды. Қатысқан делегаттардың мақұлдауымен Тілеулес Ұзақов аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы болып қайта сайланды.
– «Қарты бар елдің қазынасы бар». Біз тек қарттар мерекесі мен Жеңіс күнінде ғана ардагерлерімізді еске алып жүрміз. Бұл дұрыс емес. Олар алған білімдері мен жастық жалынын, күш-қуатын елдің әлеуметтік-экономикалық жағынан өсіп-өркендеуіне, рухани кемелденуіне арнады. Қазіргі таңда ауданымыз бойынша 30 мыңнан астам мың зейнеткер бар. Олардағы мол тәжірибе мен өмірден түйген, көрген-білгендерінің өзі бүгінгі ұрпақ үшін тірі оқулық дер едім. Сондықтан ардагерлер ұйымдарының қоғамдық жұмыстарын кеңінен насихаттау, оларды жастар мен балаларға өнеге етіп көрсете білу, өмірден алған тағылымдарын жас ұрпақтың бойларына сіңіре білу қажет. Сіздерге зор денсаулық тілеймін, – деді жиналысты қорытындылаған аудан басшысы.
Ерзат АСЫЛ.
Засуха в ряде регионов Казахстана нанесла большой ущерб урожаю. В брифинге СМИ и.о. министра сельского хозяйства РК Ербол Карашукеев назвал прогноз падения урожайности зерновых до 20 процентов (Kapital.kz).
Аномально высокая температура весь июль и начало августа была и в Алматинской области. Тем не менее в Енбекшиказахском районе показатели урожайности зерновых, овощей, сена и сенажа соответствуют прогнозу. Данные по уборке основных культур на середину августа привел руководитель районного отдела сельского хозяйства Ермек ЖАКЕЕВ:
– На стадии завершения жатва зерновых колосовых, из 12244 га убрано в закрома зерно с более чем 10 тыс. га или 21 870 тонн. Идет сбор овощей, убрано 1840 га раннего картофеля. Из запланированных на зиму 215 тысяч тонн сена заготовлено уже 196 тысяч тонн, сенажа заготовлено 54,6 тыс. тонн из плановых 60 тысяч тонн, соломы – 30 тысяч тонн из 59 тысяч тонн, идет заготовка силоса. К началу зимовки имеющийся в хозяйствах и на подворьях скот будет обеспечен кормами полностью.
Кроме того, фермеры сельских округов района по собственной инициативе оказали весомую помощь пострадавшим от засухи животноводам Мангыс-тауской области. Для них собран и отправлен 21 вагон прессованного сена или 17500 тонн, а также 45 тонн комбикорма.
Ведущее значение в сохранении и получении урожая 2021 года имеют водохозяйственные предприятия. Енбек-шиказахский район обслуживают четыре таких предприятия. Основной поставщик воды – РГП «БАК имени Д.Конаева» из Бартогайского водохранилища подает поливную воду на площади 70,6 тысяч га орошаемых сельхозугодий района. ТОО «Гидросервис» водой из р. Есик обеспечивает поливом 5 тыс. га в Коктобинском, Болекском, Рахатском округах и приусадебные участки прилегающих дачных массивов. ТОО «Караш» (источник – р.Тургень) обслу-живает 4,5 тыс. га в Коктобинском, Тургенском, Каракемерском, Байдибек-бийском и Акшийском округах. ТОО «Талгарирригация» из р.Талгар подает воду для 5,5 тыс. га сельхоз-угодий Байтерекского, Аватского, Жана-шарского округов и дачных массивов в Байтерекском округе.
В данное время БАК подает на поля 89,5 кубометров поливной воды в секунду, ТОО «Гидросервис» – 6 куб/сек., ТОО «Караш» – 5 куб/сек., ТОО «Талгарирригация» – 4 куб/сек. Этого объема достаточно, чтобы обеспечить потребности хозяйств и приусадебных участков в поливе.
И.ВИКТОРОВ.
Ауыл шаруашылығы – аудан экономикасының басым бағыттарының бірі. Түгін тартса, майы шығатын ауданымыздың құнарлы топырағы ауыл шаруашылығы өнімдерін өсіруге қолайлы. Әсіресе, Алатаудың баурайында орналасқан елді мекендердің әлеуеті зор. Осы орайда, аудан әкімі Әлібек Жақанбаев Түрген ауылдық округінде болып, шаруалармен кездесті.
Алғашқы болып Әлібек Әскербекұлы «ЖАФ Түрген» ЖШС-не ат басын бұрды. Ауылдың төменгі жағында орналасқан агро фирма заманауи технологиямен жаңғақ өсірумен айналысуда. Сонымен қатар дәнді дақылдар алқабы да бар. Мұндағы «Фундук» және «Грек жаңғағының» көшеттері еуропалық ірі өндірушілерден жеткізілген. Жаңғақ алқабы тамшылатып суарылады. Аудан аумағындағы алғашқы әрі ірі жаңғақ өндірушілермен жүздескен Әлібек Жақанбаев жұмыс барысымен танысып, шаруаларға сәттілік тіледі.
Алма бағын өсіруде өңіріміздің әлеуетін толығымен пайдалануды қолға алған кәсіпкерлер заманауи технологияның көмегіне жүгінген. Сапар барысында аудан әкімі «Apple Word» ЖШС-нің интенсивті алма бағының материалдық-техникалық базасымен танысты. 78 гектарға жуық жерге созылған бақта алманың бірнеше түрі әлемнің озық технологиясымен өсірілуде. Сондай-ақ сыйымдылығы 3 500 тонна болатын жеміс сақтау қоймасына барып, оң бағасын берді.
Ағаш және бау-бақша көшеттерін өсіруде де аудан шаруалары қарқынды жұмыстар атқаруда. Бұған аудан басшысы «Жетісу питомнигіне» жасаған сапары барысында көз жеткізді. Мұнда жылына 500 мың түп таңқурай, 500 мың түп қарақат, 20 мың түп қара қарақат және 2 млн түп құлпынай көшеттері өсіріледі.
Тіршілігін ауыл шаруашылығы саласымен байланыстырып, кәсібінің жемісін көріп отырған шаруалармен жүздесу барысында аудан басшысы аталған салаға мемлекет тарапынан көрсетілетін қолдау алдағы уақытта да жалғасын табатынын айтып, жұмыстарына сәттілік тіледі. Бірнеше агрокешендегі осындай жетістікті аралап көрген Әлібек Жақанбаев осы қарқынмен жалғасқан жұмыстың нәтижелі боларына сенім білдірді.
С.НҰРАДИН.
Спорт – денсаулықтың ғана емес, әлемдік татулық пен бейбітшіліктің кепілі. Спорт адамға физикалық, рухани күш сыйлай алатын да әлеуетке ие. Бүгінде спорт ердің де, елдің де атын шығаратын үлкен майданға айналды. Сол майданда өнерін көрсетіп, олимпиаданың шыңын бағындыруды кез келген спортшының армандайтыны хақ. Десе де, ол деңгейге жету үшін төзім мен қайрат, талап пен жігер керек-ақ. Жақында Токиодағы олимпиада ойындары көкейімізге көп күдік ұялатты. Сарапшылар еліміздің үкілеген үміттері әлемдік додаларда топ жару үшін бұқаралық спорт пен жасөспірімдер спортын мықтап қолға алу керек дейді. Әрине, ол үшін өңірлік спорттың өркендеуін назардан тыс қалдырмаған жөн. Осы орайда, ҚР спорт ардагері, тәуелсіздік жылдарында ауданымыздың спорт саласын басқарған Аманбек Саматовпен спорт саласындағы өзекті мәселелер туралы әңгіме өрбіткен едік.
– Дүбірді естісе тұяғы қызатын тарландай, әлденеге елеңдеп отырған сияқтысыз. Токиодағы дүбірлі доданы тамашаладыңыз ба?
– Әрине, бала кезден спортпен айналысқан соң,ондай әлемдік аламанға елеңдемеу мүмкін емес қой. Әсіресе, күрес түрлеріне аса зер салдым. Өкініштісі, талай байрақты бәсекеде жүлделі жүрген балуандарымыз Токио төрінде бір белдесуден аса алмай жатты. Тіпті, жеңіп тұрып, соңғы секундтарда қолындағы жүлдені бере салғандар да болды. Оларға не жетпей жатқанын нақты айта алмаймын. Бір қарағанда спортшыларымыздың қатты шаршағаны байқалады. Тактикалық тұрғыда кейбір қателіктерге жол бергендері де бар. Бір байқағаным, бізде спорттың дамуы тежеліп қалған сияқты. Сонау бір тәуелсіздіктің қиын-қыстау кездерінде де әлем тамсана қараған спорт саңлақтары бізден шықты емес пе? Енді ел спортының тамырына қан жүгіртетін жаңа стратегия қажет. Ол үшін өңірілік спорттың өркендеуіне мән берген жөн. Меніңше, спорт саласын жұрт мойындаған, өзіндік жетістікке жеткен, беделді тұлға басқару қажет. Мысалы, еліміздің спорт саласын Дәулет Тұрлыханов тізгіндеген тұста айтарлықтай жетістігіміз болды. Өйткені ол талантты жастарды көре білетін. Қазір көптеген спорт Федерацияларын қалталы азаматтардың қолына беріп қойдық. Әрине, қаржылық тұрғы-дан бұл тиімді болуы мүмкін. Дегенмен, спорт саласын кәсіби мамандардың қолға алғаны дұрыс.
– Сіз тәуелсіздік жылдары өңір спортын басқардыңыз. Сол кезде аудан спортын дамыту үшін қандай қиындықтарды еңсердіңіздер?
– 1987 жылы Есік қаласына қоныс аударып, спорт мектебінде күрестен жаттықтырушы, аудандық спорт комитетінің және Спорт және туризм бөлімінің басшысы қызметтерін атқардым. Өңірілік спортты дамыту үшін оның материалдық базалары жасақталуы қажет. Сол жылдары мүмкіндіктің барынша ауданның спорттық базаны нығайтуға күш салдым. Қазіргі аудан орталығындағы спорт сарайының жобалық-сметалық құжаттары әзірленіп, алаң салына бастаған болатын. Кейін қаржылық қиындықтарға байланысты жұмыс тоқтап қалды. Сондай қиындықтарға қарамастан спортшыларымызды облыстық және республикалық жарыстарға қатыстыруға тырыстық. Көптеген облыстық спорт додаларында үздіктер қатарынан көрініп келдік. Сонымен қоса, тәуелсіздік жылдарында ұлттық спорт түрлерін дамытуға ден қойдық. Әр ауылдан атбегілердің басын қосып, бәйге аттарын баптауға күш салдық. Бекет Құмарбеков, ағайынды Исаевтар баптаған жүйріктер талай мәрте облыстық, республикалық жарыстарда топ жарды. Ауданымыздың көкпар-шылар командасы да талай мәрте өздерінің үздік екенін дәлелдеген кездер болды. Ол кез ұлтымыздың жоғалып бара жатқан құндылықтарымен қайта қауышқан шағы еді. Сондықтан өңірімізде саятшылық өнердің қайта түлеуіне де шама-шарқымызша еңбек еттік. Құс салып аң аулау – қазақтың ертеден келе жатқан ел ішіндегі ерекше дәстүрінің бірі. Қазақтарға аңшылық негізгі кәсіп болмаса да, ертеден шаруашылығына демеу болған. Аңшылық тарихы көне заманнан бастау алады. Археологтар бірнеше рет қазба жұмыстары кезінде жылқы мен аңға түсетін құстардың қаңқасын тапқан. Бұл біздің саятшылық өнеріміздің тым арыда жатқанын айғақтайды. Қазір Шелек өңіріндегі Нұра ауылында елге есімі белгілі болған құсбегілер бар. Алда ұлтымыздың саятшылық өнері тіптен кеңінен қанат жаяды деген ойдамын. Әрине, спорт саласы мол қажыр-қайрат пен ұйымдастыруды талап етеді.Біздің ауданның спорттық жетістіктеріне марқайып, кенжелеп қалған кей спорт түрлеріне аздап қынжылатын жайымыз бар. Былтырғы пандемиядан бері көптеген спорт жарыстары өтпей қалды. Бұл белгілі деңгейде спортқа кері әсерін тигізеді деп ойлаймын.
– Ардагер ретінде ауданымызда қандай спорт түрлері кенже қалып барады деп ойлайсыз?
– Менің байқауымша, ауданы-мызда гандбол, жүзу, қысқы спорт ойындардың дамуы тежеліп қалған сияқты. Мұның өзіндік себебі бар. Өйткені ауданымызда қысқы спорт түрлеріне және жүзу спортына арналған ғимараттар мен алаңдар жоқ. Арнайы орындармен, жабдықтармен қамтылмаған. Бар болғанның өзінде қолжетімсіз. Қай саланы дамыту үшін ең бастысы мықты база керек. Содан кейін нәтиже сұрауға болады. Сондықтан қала, ауылдық округ әкімдеріне аудандық дене шынықтыру және спорт бөлімімен бірлесе отырып, тәрбиелік мәні зор спорттық іс-шаралар ұйымдастыруды, әкімдіктердегі спорт жөніндегі әдіскер-нұсқаушылардың жұмысын қатаң бақылауды, есік қаласы мен Шелек ауылындағы балалар мен жасөспірімдер спорт мектебінің материалдық-техникалық базасын жақсарту бойынша іс-шараларды қолға алуы керек деп білемін.
Қайбір ауылға барсаңыз да желаяқтар табылады. Сондай-ақ екі доңғалақты көлікке көсілте мініп, көшенің шаңын шығаратын балалардың ішінен небір жүйріктер, велоспортшылар шықпасына кім кепіл? Тегімізде мықтылық бар, бірақ жас буынды жеңіл атлетикаға баулитын мамандар ауылға жетпейді. Палуандар сайысына арналған боз кілем төселген бөлме түгілі көп жерлерде баскетбол, волейбол, футбол ойнайтын алаңдар да жасақталмаған. Мәдени орталықтарда, ауылдағы клубта да спортзалдар бар, алайда олардың бәрі бірдей жұмыс істемейді. Өйткені спорт-залдарындағы жуынатын және шешінетін бөлмелер толық жабдықталмаған. Сондай-ақ ауыл мектептерінде ядро мен диск, найза (спорттық снаряд), футбол, баскетбол, волейбол ойнайтын доптар, биіктікке секіру мен сырықпен секіруге арналған жабдықтар барлық уақытта бола бермейді. Шешімін күткен сондай мәселер көп. Қысқы спортты қолға алу үшін жүйелі жұмыстар жасалуы тиіс. Ең әуелі әр ауылдық округтен шағын болса да, мұз айдындарын салған жөн. Бұл өте ауқымды мәселе. Қысқасы, спортты дамыту және шеберлікті шыңдау үшін жиі жарыстар өткізілуі тиіс.
– Жыл сайын ауданымызда сіздің атыңыздағы грек-рим күресінен жасөспірімдер арасындағы дәстүрлі ашық республикалық турнир өтіп келеді. Аталған спорттық дода өңіріміздегі грек-рим күресінің кеңінен қанат жаюына қаншалықты серпін береді деп ойлайсыз?
– Бірнеше жылдан бері бұл турнирді өткізу дәстүрге айналып келеді. Өткен жылы елдегі эпидемиологиялық жағдайға байланысты жарыс өткен жоқ. Ал турнир 2006-2008 жылы туған жасөспірімдер арасында қайта өткізіліп, оған еліміздің әр өңірінен 450-ден астам балуан қатысып, 15 салмақ дәрежесінде боз кілемде бақтарын сынады. Турнирімізге олимпиада чемпионы Юрий Мельниченко, халықаралық дәрежедегі төреші Ерік Жұмабеков, ҚР Еңбек сіңірген жаттықтырушысы Боранбек Қоңыратов сынды спорт саңлақтары құрметті қонақ ретінде қатысты. Жарыс қатысушылары екі күн бойы өзара мықтыны анықтады. Соңғы ақтық кездесулер қызықты да тартысты өтті. Финалистер бар күшін салып бәсекелесті. Олар керемет әдістер мен жекпе-жек көрсетіп, грек-рим күресінің жанкүйерлерін сүйсіндірді. Әсіресе,олимпиада чемпионы Юрий Мельниченко балуандардың өнерін жоғары бағалады. Жарыста топ жарған кей жасөспірмдер Юрий Мельниченконың қолынан жүлде алғандарына қуанды. Күрес жолын енді бастаған балаларға бұл, сөз жоқ, шабыт береді деп ойлаймын. Амандық болса, бұл турнир жыл сайын дәстүрлі түрде өткізілетін болады.
– Әңгімеңізге рақмет!
Тілдескен Ерзат АСЫЛ.
16 декабря 1991 года Верховным Советом Республики Казахстан был принят закон «О государственной независимости Республики Казахстан". Тогда наша страна впервые обрела юридически оформленный статус суверенного государства, признанного мировым сообществом. Историческое событие стало результатом сбывшихся чаяний и надежд нескольких поколений казахского народа.
Сегодня страна отмечает свой 30-летний юбилей. За такой короткий в мировом масштабе период страна уже может похвастаться большими успехами.
Неоспоримо, что большая часть из них была достигнута под руководством выдающегося государственного деятеля современности Нурсултана Назарбаева, благодаря патриотизму, непреклонной воле и самоотверженному труду всех казахстанцев, их единству и сплоченности во имя процветания и благополучия Родины.
Современные успехи страны - это бесценное наследие для будущих поколений, надежная основа построения сильного, независимого и динамично развивающегося Казахстана в XXI веке.
Подводя черту, можно уверенно говорить, что за 30-летний период наша страна превратилась в современное, конкурентоспособное государство, успешно осуществляющее масштабные реформы в различных областях жизни общества. Свою состоятельность и эффективность Казахстан также отлично доказал в ряде исторически значимых событиях не только внутри государства, но и на мировой арене. Среди них: переход экономики на рыночные рельсы, решения о безъядерном статусе, принятие «Стратегии-2030», успешное Председательство в ОБСЕ, Астанинский саммит, председательство в ОИК и ШОС, что еще раз доказывает бесспорный показатель высокого авторитета страны на международной арене. Помимо этого, стоит особенно подчеркнуть активное участие Нурсултана Назарбаева в урегулировании Сирийского конфликта и инициативу Первого Президента в создании Единого Экономического Союза. И, конечно, нельзя не упомянуть, что в период глобальной пандемии Казахстан показал высокую организацию и эффективность в борьбе со смертельной инфекцией.
Благодаря всесторонне выверенной внутренней и внешней политике, Казахстану удалось преодолеть все сложности и испытания транзитного периода суверенного развития, избежав политических и социально-экономических потрясений и выйти на траекторию устойчивого роста и прогресса.
К тридцатилетнему юбилею независимости народ Казахстана добился впечатляющих достижений, создающих основу для конкурентоспособной экономики в новом веке. Успешно реализована программа перехода к рыночной экономике, сформированы и эффективно функционируют финансовая и банковская системы, институты развития и управления экономикой.
Подводя итоги тридцатилетней Независимости Казахстана, хочется также подчеркнуть успешность реализации проектов по развитию транспортно-транзитного потенциала страны и ее цифровизации. Ощутимый прогресс также отмечается и в аграрном секторе республики. Казахстан входит в группу ведущих стран, обеспечивающих мировую энергетическую и продовольственную безопасность.
В настоящее время поставлены новые задачи по диверсификации экономики и ее переориентации на несырьевой, высокотехнологичный путь, набирает темпы Государственная программа по форсированному индустриально-инновационному развитию.
Все перечисленные аспекты служат надежной основой для того, чтобы каждый гражданин нашей суверенной республики с уверенностью смотрел в завтрашний день.
Алуа Кетегенова
В этом году мы отмечаем 30-летие со дня провозглашения Независимости нашей страны. Для гремевшего на всю большую страну совхоза «Ленинский» распад Союза и начало нашей независимости были временем выживания, когда Казахстан находился в условиях всеобъемлющей и повсеместной приватизации. Почти все колхозы и совхозы были ликвидированы. После объявления независимости мы продержались «на плаву» еще пять лет. Стоял вопрос «быть» или «не быть»?
Немного о себе…
Работать агрономом (сейчас эта должность называется «технолог сельскохозяйственного производства») начинал я еще в далеком 1965 году в совхозе «Чемолганский», куда пришел после армейской службы. Помню, как в 1973 году мы получили самые высокие в районе урожаи зерновых культур – по 25 центнеров с гектара.
Как-то раз во время хлебоуборки прямо к нашему полю подъехала автомашина марки «Волга» черного цвета. Из нее вышел председатель Алматинского облисполкома Семен Дмитриевич Елагин, который при разговоре имел привычку проводить руками по своим подтяжкам – то вверх, то вниз. Увидев меня, он остановился и стал предъявлять претензии: «Что ты тут косишь криво?».
В то время мы убирали хлеб методом прямого комбайнирования. Косили по диагонали, чтобы машинам-подборщикам было легче валки подбирать. Объяснил ему это. Тот в ответ похвалил: «Правильно делаешь… Соображаешь».
Он был и требовательным, в то же время юмористом. Как-то раз, еще при возглавлявшем Казахскую ССР Геннадии Колбине, во время совещания, на котором собрались директора совхозов из самых разных районов области, один из них поднял вопрос о том, что в его хозяйстве не хватает солярки. Так Елагин прямо при всех сказал ему: «Ладно… Останешься после совещания, я тебе в штаны горючего пущу…».
Весь зал разразился хохотом. А сказал он так потому, что проблема эта возникла из-за упущения самого директора. Значит, они сами вовремя не подали заявку. Вот и остались без горючего.
Елагин многих поснимал с занимаемых должностей, а меня оставил. Таким же требовательным был пришедший ему на смену Кастай Ултараков, которого называли мы «железная рука». Дело в том, что, будучи фронтовиком, он потерял руку на войне. Заменил же ее железный протез. Бывало, как стукнет он по столу своим протезом, так дух перехватывало.
В период с 1978 по 1981 годы я занимал должность главного агронома района. Потом меня назначили заведующим районного отдела сельского хозяйства. В тот период в Узун-Каргалы приехал Кастай Ултараков. Многие до этого говорили о его строгом нраве, мол, если ему что не понравится, считай, что ты остался без работы. Но и он меня не тронул, оставил на своей должности.
В совхозе «Ленинский» трудился я главным агрономом 13 лет. К слову сказать, именно здесь в 1984 году защитил кандидатскую диссертацию на ученом совете в Казахском государственном сельскохозяйственном институте. Из 24-х членов совета 22 проголосовали «за». Ну, а моими наградами за многолетний добросовестный труд стали медаль «За трудовое отличие», знак «Ветеран труда», юбилейная медаль «20 лет Победы в Великой Отечественной войне» и звание Лауреата как участника выставок достижений народного хозяйства Казахской ССР.
Время больших и решающих перемен
Внедрение современных технологий в совхозе «Ленинский», началось, пожалуй, в 90-ые годы прошлого столетия. А предшествовал этому приезд в наше хозяйство Нурсултана Назарбаева. Было это в феврале 1985 года, еще до признания нашей независимости. Тогда он занимал должность председателя Совета Министров Казахской ССР. Как раз в тот период в теплицах минского типа росла хорошая рассада овощных культур – капусты, помидор, огурцов. Все это ему очень понравилось, и он обещал помочь с металлоконструкциями для расширения тепличных площадей, а также принять соответствующие меры, чтобы увеличить объемы производства овощей для населения города Алма-Аты. По моему личному убеждению именно после этой поездки в Министерстве сельского хозяйства нашей страны сразу стали рассматривать конкретные вопросы по наращиванию темпов роста производительности овощных культур за счет внедрения передовых индустриальных технологий. У нас же на то время уже была апробирована своя местная технология с применением ручного труда.
Вопросами производства плодоовощной продукции и картофеля стало заниматься созданное при Министерстве сельского хозяйства Казахской ССР РПО «Жемис». Именно это объединение и стало посредником по финансированию инвестиционных проектов.
В 1992 году пятерых специалистов, в том числе меня, для успешного внедрения этих проектов направили для обучения в Израиль. В проходившем в нем брифинге вместе с нами участвовали также Председатель Совета Министров РК Сергей Терещенко и глава Алматинской областной администрации Ахметжан Есимов. В своем выступлении Сергей Терещенко обратился к представителям всех государств с предложением активно вкладывать свои инвестиции в экономику суверенного Казахстана. Сказал он и о необходимости внедрения в сельскохозяйственное производство индустриальных технологий, которые быстро себя окупят. Одним словом, призвал участников брифинга к взаимовыгодному сотрудничеству.
В результате наш совхоз заключил договор с государством Израиль по индустриальной технологии выращивания томатов на капельном орошении, в частности, с израильскими фирмами «Мерхав» и «Нетафим». Забегая вперед, хочу сказать, что ее внедрение позволило нам уже в первый год получить помидор по 800 цн с гектара. Валовый же сбор составлял 9000 тонн. Всего за три года вложенные в этот проект капиталовложения окупились бы с лихвой, но к тому времени совхоз распался.
Сначала вместе с израильскими специалистами была проведена рекогносцировка участков полей наших севооборотов. Схематично все они были разделены на кварталы с гидрантами. Определяли же их по наличию имевшихся прудов и объемов воды в них. Вместе с тем провели огромную работу по рекультивации и очистке прудов, по их углублению. Были установлены и три насосные станции с электронасосами, производительность моторов которых составляла 80 литров в секунду. Заработало же все это 20 мая 1993 года.
Хотел бы особо подчеркнуть, что большую помощь во внедрении технологии капельного орошения оказал нам ныне покойный Сагадат Нурмагамбетов – первый министр обороны независимого Казахстана, Герой Советского Союза, Народный Герой Казахстана и Генерал армии Республики Казахстан. Он выделил нам установленный на платформе танка «Т-34» траншеекопатель – мощную машину. Мне она была близка еще и потому, что сам я – танкист, механик-водитель.
Обращаясь ко мне, Сагадат Кожахметович шутил: «Чем расплачиваться будешь?». У меня на этот счет был один ответ: «Томатами». Когда же он намекал на то, что так дело не пойдет, что их нужно будет быстро съесть, а иначе они испортятся, у меня был другой ответ: «Ну, тогда томатной пастой…».
В отделении № 2, на участке № 1 площадью 150 га, вместе с израильским специалистом от компании «Мерхав» господином Хаймом, проводя монтаж капельного орошения, мы устанавливали гидранты в траншеях, а затем подключали их к компьютеру. Кроме того, готовили почву, нарезали гребни под посев томатов.
Помогала нам и пневмосеялка точного высева семян. А при уборке плоды томатов снимались в установленные на наших автомашинах «Газ-53» израильские «лодочки» с водой, чтобы плоды не повредились и были пригодными для транспортировки. Затем их отвозили на Алматинский плодоконсервный завод для переработки. В день делали по 20 рейсов. Работали же на этих машинах Халифа Гасанов, ныне покойный Курбан Тагиров и другие. Кроме машин с «лодочками», применяли мы и итальянские машины марки «Ивеко», оборудованные гондолами – большими, длинными кузовами. На одной из этих чудо-машин хорошо работал водитель Карип Алисултанов.
К слову сказать, когда шла уборка томатов, приезжали посмотреть на этот завораживающий процесс аграрии не только Каскеленского, но и всех близлежащих районов области, в том числе Жамбылского, Талгарского, Илийского, Енбекшиказахского.
Второй индустриальный проект был связан с производством картофеля на площади 100 га теперь уже по голландской технологии. К слову сказать, голландцам очень понравилось наше горное семеноводство картофеля, развивавшееся по рекомендациям ученых КазНИИ картофельного и овощного хозяйства. Тем более что семена, выращенные в горах, в течение трех лет на поливе дают очень хорошие урожаи. Не зря говорят, что горные условия – это колыбель картофеля, словно знаменитые Анды и Кордильеры, по праву считающиеся родиной этой культуры.
Единственные наши упущения были в посадке. Об этом сказали мне голландские специалисты Глаас и Фоки. Дело в том, что у нас картофельные клубни при посадке помещают в твердое дно борозды, а у них – в гребень, то есть в рыхлый слой почвы, в котором клубни лучше развиваются, и урожай, соответственно, выше. Поэтому с 1993 года мы тоже стали практиковать гребневую посадку картофеля с последующей обработкой гребней. В результате урожайность этой культуры увеличилась вдвое.
Кроме того, в Голландии была приобретена поточно-конвейерная сортировальная линия. Этот агрегат помогал транспортировать картофель сначала в бурты, а потом в три ангарные хранилища высотой по пять метров с каналами активного вентилирования. Таким образом, голландские технологии помогли нам с одной стороны, увеличить урожайность картофеля в два раза, а с другой – почти в 10 раз сократить отходы при хранении картофельных семян.
В 1993 году с РПО «Жемис» был заключен третий договор на выращивание по израильской технологии капельного орошения земляники. Усы этой ягодной культуры сорта «Елсанта», привезенной к нам на самолете «Руслан АН-24» из Франции, получал я сам лично в Алматинском аэропорту. В 1994 году мы произвели монтаж плантации этой земляники. Для этого были выбраны совхозные поля площадью в пять гектаров, которые находились в четвертом отделении четырнадцатой бригады. Но тут вышла неувязка. Дело в том, что в Израиле вторичная посадка этой культуры практикуется в январе. Увы, это не для наших условий. Поэтому все усики земляники были снова выкопаны и помещены в холодильник совхоза. Впоследствии, поскольку совхоз распался, они были проданы РПО «Жемис» населению.
В первые годы нашей независимости – в 1991-1996 годы в развитие нашего совхоза были инвестированы серьезные капиталовложения: 7 млн. долларов для внедрения израильской технологии капельного орошения по выращиванию томатов и 4 млн. долларов – по выращиванию земляники. Кроме того, фирма «Бейо-Заден» вложила 8 млн. долларов в производство картофеля. Еще раньше на 2 млн. долларов голландских инвестиций были построены ангары для его сортировки и хранения. Вот такое яркое и интересное было время.
В год 30-летия нашей независимости испытываю особое удовлетворение от того, что прошел этот путь со своей страной, вместе с нею испытывал трудности, радовался достижениям, а сейчас могу поделиться нашей общей историей.
Сергей ИСКАКОВ,
бывший главный агроном совхоза
«Ленинский», житель города Каскелен
За последние сутки зарегистрировано 423 случаев Covid-19, темп прироста – 1,1%, передает «Jetisý Media».
Заболеваемость КВИ в разрезе регионов области: Аксуский-1, Алакольский-11, Енбекшиказахский-38, Ескельдинский–6, Жамбылский–29, Илийский-60, Карасайский-18, Каратальский-23, Кегенский–2, Кербулакский-11, Коксуский-11, Панфиловский–13, Сарканский-13, Талгарский–37, Уйгурский–26, г.Талдыкорган–103, г.Текели-14, г.Капшагай-7.
Всего выписано – 30 832 пациентов, а за сутки из стационара выписано 67 пациентов, снято с домашней изоляции – 441 человек.
На сегодняшний день, І компонентом вакцины против коронавирусной инфекции привито – 631 037 тысяч лиц, из них: государственные служащие – 12 197, медицинские работники – 23 595, педагоги – 39 075, сотрудники службы МЧС, МО, КНБ, МВД, службы Государственной охраны РК – 21 281, сотрудники средств массовой информации – 204, сотрудники центров обслуживания населения – 838, работники вахтового метода – 473, работники железнодорожной отрасли – 2696, работники пищевой промышленности – 1885, работники промышленных структур – 3050, работники торговых предприятий – 3434, интервьюеры для проведения национальной переписи населения – 5, Контингент УДП РК – 26, лица с хроническими заболеваниями – 5588, персонал и контингент медико-социальных и закрытых детских учреждений – 1950, студенты – 12 096, участковые полицейские – 781, члены национальных сборных команд – 29, население с другой отрасли – 529 680.
Тіршілік атаулының ауа мен нұрға малшынғанда өркен жаятыны іспетті, жас ұрапақ та мейірімге бөленіп, ұлағаттың уызына жарығанда ғана ел ертеңінің иесі атанбақ. Қалай десек те, жас ұрпақтың ақаусыз есеюі – келешегіміздің кепілі саналмақ. Алайда соңғы жылдардағы елміздегі балалар өміріне кесірін тигізген келеңсіз жайттар қоғамдағы толғақты түйіндердің біріне айналды. Сарапшылар балдырғандардың отабысы мен өмірден теперіш көруіне олардың психологиялық саулығы тікелей әсер етеді деп қарайды. Біз Есік гуманитарлық-экономикалық колледжінің психологі Жеңісгүл Хабаевадан балалар мен жасөспірімдерге психологиялық көмек берудің маңызын сұрап білген едік.
– Адамның жан дүниесі ең құнды әрі ең нәзік нәрсе. Ал балалар үшін сол жан дүиенің жараланбауы, олардың психологиялық тұрғыдан ақаусыз есеюі қаншалықты маңызды деп ойлайсыз?
– Ең алдымен балалардың психологиялық тұрғыдан ақаусыз есеюінің кедергіге тап болуы оларды психикалық бұзылыстарға (психическое расстройство) әкеледі. Бұл құбылыс балалардың тұлғалық дамуына, өмірден өз орнын табуға кері әсерін тигізеді. Сондықтан олардың өміріндегі қарым-қатынастарда қиындық пен кедергілер пайда болады. Біз көбінесе жақсы сезімді бізге басқалардың сыйлағанын күтеміз. Осы сырттан күтетін жағымды эмоциялар мен сезімдерді өзіміз жандандыруды, жаңартуды, байытуды және шығаруды ойламаймыз. Әрине оны балалық шақта қалыптастырса, сол кезден бастап отбасында психогигиена ұстанса, онда психикалық бұзылыстардың көпшілігінің алдын алуға болар еді. Сондықтан балаға отбасында эмоциялық қолдау, түсіну, көмек көрсету аса маңызды. Психологиялық саулық – адамның өз потенциалын жүзеге асыра алуы мен өмірлік жағдайларда, күйзелістерге қарсы тұра алу қабілетін жетілдіреді. Психологиялық саулықты сақтаған жан өмірдің небір сынынан сүрінбей өте алады.Ал сол психологиялық саулықтың негізі отбасында қаланады. Бүгінде 80 пайыз ата-ана баламыздың көйлегі көк, қарыны тоқ деп біліп, олардың рухани дамуына мән бермейді. Бұл сөз жоқ балалардың психологиялық тұрғыдан ақаусыз есеюіне әсер етеді. Бізде авторитарлы ата-аналар балаға тек өз бұйрығын орындатса, ал немқұрайды ата-аналар балалардың өмірі мен білім алуына тым салғырт қарайды. Тек қолдаушы ата-аналар ғана жеткіншектерді үмітке үкілеп, жарқын болашаққа талпындырады. Сол үшін балаға тек материалдық жағдай ғана жасап қоймай, олардың рухани дамуына да көп көңіл бөлген жөн. Біз психологиялық тұрғыдан ақаусыз есейген ұрпақты ел болашағы деп білгеніміз жөн. Тіпті бала кезінен қалыпты психогигиена ұстана білген адамдар, тым сирек қылмысқа барады екен.
– Балалардың психологиялық сау-лығын сақтау үшін ата-аналар неге көңіл көңіл бөлуі керек?
– Ең алдымен ата-ана балалалардың жанашыр жақыны, сырлас досы болуы керек. Ата-ана бала табиғатын тануы, оны түсінуі, жөнімен еркелетуі, шынайы қарым-қатынас құруы, оның бойындағы бар ерекшелікті көре білуі тиіс. Қазір көптеген ата-аналар балаларды мүлдем назардан тыс қалдырады. Сол себепті де, балалар бос уақытын теледидар мен телефонға телмірумен өткізеді. Олардың теледидардан қандай мультфильм көргені мен телефоннан нендей ойын ойнағаны қадағаланбайды. Ал теледи-дарда балдырғандарды алаяқтыққа баулитын, зұлымдыққа тәрбиелейтін мультфильмдер жетерлік. Мұның барлығы бала психологиясына әсер етпей қоймайды. Бүгінде ғаламтор желісінде жасөспірімдердің санасын улайтын ойын көп. Соның кейбірі, жеткіншектерді өлімге итермелейді. Соңғы жылдары осындай ойын салдарынан жасөспірімдер арасында өзіне-өзі қол салатын фактілердің жиілеп кеткендігін білесіз. Бұл жағдайлар отбасындағы қадағалаудың жоқтығынан туындап отыр. Әр ата-ана «мен балама не бере аламын?» деген сауал төңірегінде ойлануы керек. Олардың рухани кемелденуіне мүмкіндік жарату қажет. Маған кей студенттерім үнемі отбасында жұмысқа жегілетіндігін, өзі қалаған ісімен айналыса алмайтындығын жиі айтады. Сондықтан ата-ана балаларды шығармашылық тұрғыдан дамуына жол ашатын жобаларға қатыстырып, оларға үнемі назар аударып, қолдау көрсету керек. Өкінішке қарай, бізде ажырасқан отбасылар да аз емес. Ондағы балалар нақты жағдайды білмегендіктен әкесін не анасын жек көруі мүмкін. Сондықтан әкесі не анасы дәм-тұздары жараспағандығын ашық айтуы керек. Сонымен қоса, жасөспірімдер арасында кикілжің болса, оған алдымен ата-аналары назар аударуы керек. Себебі, баланың бойында пайда болған кішкентай болсын өзгерістерді тек ата-анасы ғана байқауы мүмкін. Осы ретте психолог ретінде ата-аналарға айтарым, егер де балаңыздың қылықтарында бір өзгешелік байқап, оның қысым көріп жүргенін түсінсеңіз, бірден ашуға беріліп, шу көтерудің қажеті жоқ. Алдымен, балаңызбен өзіңіз сөйлесіп, оның себептерін анықтап көріңіз, мұнан кейін сынып жетекшісімен кездесіп, мәселені шешудің жолын бірге іздестіру қажет. Жағдайды дабыралата көтеріп, шу шығарғаннан еш пайда жоқ, ол тек қана баланың алдағы уақыттағы мектептегі өміріне зиян тигізуі мүмкін. Қысқасы, ата-ана балалардың қамқоршысы әрі досы бола білгенде ғана олардың психологиялық саулығы сақталады. Десе де, балалардың психологиялық саулығын сақтауға мектептердің де өзіндік жауапкершілігі бар екенін ұмыт қалдырмаған жөн.
– Соңғы кезде мектеп оқушыларының арасында өзара зорлық-зомбылық, әлімжеттік оқиғалары туралы көп естиміз. Бәріміз болмаса да біразымыз мұны мектеп психологы және оқушы арасындағы жұмыстың реттелмеуімен де байланыстырып жатамыз. Сіздің ойыңызша мектептердегі психолог жұмысының кемшіл тұстары қайсы?
– Сіз айтып отырған мектеп оқушыларының арасындағы өзара зорлық-зомбылық, әлімжеттік оқиғаларына бола бар кінәні мектепке арта салу дұрыс емес. Елімізде шын мәнісінде мектеп-терде психолог аз. Бір мектеп психологына 1000 баладан келеді. Шындығында педагог-психологтарға артылатын жүкте-ме көп. Мектеп психологы оқушылармен, ата-анамен, мектеп әкімшілігімен және жас мамандармен жұмыс істейді. Оқушылармен жұмыстың өзі бірнеше бағытқа бөлінеді. Мысалы, дарынды балалармен, үлгерімі төмен оқушылармен, құқық бұзушылыққа бейім оқушылармен жеке-жеке жұмыс жүргізеді. Оның үстіне мектеп психологтарына балалармен жұмыс істеу үшін арнайы сағаттар бөлінбеген. Десе де, мектеп психологтарына қажеттілік күн санап артып келе жатыр. Соған қарамастан мектеп психологтарының жалақысы мардымсыз. Сонымен қатар, олардың біліктіліктерін арттырып отыратын ешқандай тегін курстар жоқ. Көктемде сенатор Дана Нұржігіт ауданымызға арнайы іссапармен келгенде Есік қаласынан психологиялық кеңес беретін орталық ашуды ұсынған едік. Өйткені біздің өңірде психологиялық кеңес алғысы келетін қарапайым тұрғындар, біліктілігін арттырғысы келетін ұстаздар да көп. Егер ұсынысымыз қолдау тауып, психологиялық кеңес беретін орталық ашылса, аталған орталық мектеп психологтарының біліктілігін арттыруға да көмек көрсететін болады. Дегенмен, мекептерде кәсібіи біліктілігі төмен психологтары да жоқ емес. Психолог деген сол саланың маманы болуы керек. Кей мектептерде пән мұғалімдері қосымша мектеп психологы болып та жұмыс істейді. Бұл әрине, оның сағат санын, алатын ақысының көбейтуі мүмкін. Алайда бір мұғалім бірнеше қызметті алып жүре беретін болса, «Аққу, шортан, һәм шаян» сияқты жан-жаққа тартып, соңында еш нәтиже болмайды. Ол кішкентай бүлдіршіндердің оқу бағдарламасын ойлайды ма, әлде психологтың жүктеме-сімен отырады ма? Психолог оқушының көзқарасын, қимылын, бәрін-бәрін жеке-жеке зерттеу керек.
– Психологиялық көмекке жүгінгісі келетіндер көп деп отырсыз. Оларды көбінде қандай мәселе мазалайды?
– Біздің Есік гуманитарлық-экономикалық колледжінде арнайы психологиялық көмек көрсететін орталық бар. Онда көбінде өз студентеріміз ақыл-кеңес сұрап келеді. Олар отбасында туындаған қиындықтар мен өздері дөп келген кейбір мәселер төңірегінде ой ортақтасады. Жасөспірімдер көбіне бой түзеп, ер жете бастаған ұл-қыз ата-анасынан сұрай алмайтын сұрақтар төңірегінде ақпаратты сыртқы ортадан қабылдайды. Ғаламтордағы қисынды-қисынсыз мәлі-меттерге сенеді, соның салдарынан түрлі келеңсіздіктерге тап болады. Жасөспірімдер негізінен отбасында үнемі жанжал туындайтындығын не ата-анасы қолдамайтындығын жиі айтады. Біз мүмкіндігімізше олардың ата-аналарымен әңгімелесіп, мәселені шешуге көмектесеміз. Кейде бала кезінде жанына жара түскен қыздардың көмек сұрап келетіні бар. Олар сол бір жан жарасын емедеп жаза алмай келе жатқандығын айтып, мұң шағады. Мұндай жүрекке салмақ түсіретін жағдайларда біз де қатты қиналамыз. Дегенмен оларға барынша қолұшын береміз. Дәл қазір оқушылардың бәрі демалыста жүр. Бассейн, лагерь, түрлі демалыс аймақтарына кеткен ұл-қыздардың ең берісі кешкі салқында саябақтарда, аулада серуен құрады. Осылай көңіл көтерудің соңы ата-аналар тарапынан бақылаусыз қалса, балалар сезімге ерік береді. Демалыс кездерінде әр ата-ана балаларына қамқорлық танытып, ақылын айтып, сырласуға уақыты болмаса осы психологиялық орталықтың көмегін пайдалануға кеңес бергені дұрыс. Кей ата-ана «Менің балам психологқа бармайды! Ол – ауру емес!» деп шамданып қалады. Психолог кеңесі тек науқастар үшін емес қой. Біз қазір онлайн түрде ата-аналармен кезедсу өткіземіз. Көптеген ата-аналар баламыз қасымызда, сондықтан оларға алаңдаудың еш қажеті жоқ деп қарайды. Ата-аналары балалардың қасында болғаны жөн. Одан да маңыздысы, олардың ішкі рухани әлеміне үңіле білу қажет. Әрине, бүгінгі жастарды толғандыратын психологиялық мәселелер өте көп. Оларға мүмкіндігімізше көмек беріп, жастарды жарқын өмірге жетелейтін түрлі жобалармен айналысып жатқан жайымыз бар. Осыдан екі жыл бұрын «Айбике» қыздар лагерінің жетекшісі болдым. Онда ұлттық тәрбиеден ажырап қалған қыздар көбірек жиналды. Оларға іс тігуді, ас мәзірін дайындауды үйреттік. Лагерьге келген қыздар барлығын жылдам үйреніп алды. Олар әлі күнге дейін менімен хабарласып, сол лагерьден көп нәрсе үйренгендерін айтады. Қазір де балалар мен жасөсірімдерге рухани азық беріп, олардың өмірге құштарлығын оятатын «Толық адам» деген жобамыз бар. Қазір біздің қоғамда психологиялық саулыққа деген сұраныс артып келеді. Бұл жақсы үдеріс. Көптеген психологиялық мәселер өз шешімін тапқанда, біз тап болып отырған рухани дағдарыс жеңілдей түседі.
– Әңгімеңізге рақмет!
Тілдескен Ерзат АСЫЛ.