14 наурыз - Қазақстанның Батыс аймағына тән көрісу күні. Көрісу (Маңғыстау өңірінде Амал мерекесі деп аталады) - Қазақстанның Батыс өңірі және Ресеймен шектесетін аймақтарда сақталған көне дәстүр. Осы мейрамның шығу төркіні туралы М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің доценті, тарих ғылымдарының кандидаты Жаңабек Жақсығалиев былайша әңгімелеп берді, деп хабарлайды «ҚазАқпарат» ХАА тілшісі.

Ғалымның айтуынша, бұл - қазақ халқының өскелең ұрпақты ізеттілік пен мейірімділікке, ауызбіршілік пен кішіпейілділікке, татулық пен бауырмалдыққа бастайтын ерекше үрдістерінің бірі. Қазақ халқы жыл басын Наурыздың 22-сінде күн мен түннің теңелу кезінен бастайды. Бірақ Қазақстанның батыс аймағы жыл басын басқа жерлердегідей 22-сінде емес, наурыздың 14-інде тойлайды. Батыс қазақтары бертінге дейін айлардың арабша атауын пайдаланып келді. Олар: Дәлу, Үт, Амал, Сәуір, Саратан, Зауза, Әсет, Сүмбіле, Мизан, Ақырап, Қауыс, Жеді деп аталады. Олар айдың тууын әр айдың біздің есеп бойынша 14-інен бастаған. Яғни, бізше 14 наурызды айдың бір жаңасы деп есептеген. Өлкемізде осы ескіше (арабша) айлардың аталуына байланысты мақал-мәтелдер жеткілікті. Қазақ «Таразыда таң суыйды, Сүмбіледе су суыйды» дейді.

Әсетте (июль, шілде) таңда таразы деген жұлдыз туады. Осы уақытта таңның салқындауына байланысты айтылған сөз. Мұндай мысалдарды соза беруге болады. Көрісу қашан және қалай пайда болды? Неліктен бұл дәстүр Қазақстанның өзге өңірлерінде кездеспейді? Аталмыш ғұрыптың түп-төркіні қандай жағдайлардан туындауы мүмкін? Әзірше Отан тарихы ғылымында мұның ғылыми тұрғыда тұжырымдалған нақты жауабы жоқ. Бірақ әр түрлі болжамдар мен жорамалдар бар.

Археолог-ғалым Андрей Астафьев бұл дәстүрді ғылыми тұрғыдан түсіндіріп беруге тырысты. Ол Маңғыстау өлкесінің тарихын ұзақ уақыт бойы зерттей отырып, Амал мерекесінің тамыры моңғол мен тувалық халықтарда жатыр деген қорытындыға келді. Адай руының аңыздары бойынша адамдар Үстірт аймағы мен Маңғыстау түбегіне шығыстан келген. Бәлкім, осы жерден өздерімен бірге күнтізбелік жүйесін алып келген. Моңғолдар күнтізбесіне сәйкес бір аптада тоғыз күн болған еді. Ал күнтізбенің өзі 22 желтоқсаннан басталады. Күнтізбедегі төрт маусым (көктем-жаз-күз-қыс) тоғыз күннен тұратын кезеңдерге бөлінген. Қысқы күн тоқырауы кезеңінен Жаңа жыл басталып, содан бері күн ұзақтығы созылады. Ал 23 желтоқсан-14 наурыз аралығындағы уақыт - қысқы осындай тоғыз аптадан тұратын кезең. 14 наурыз күні көктем келіп, жапырақтар бүршік түрінде болып, көкек ән салып тұрған. Көктемнің тоғызыншы күні күн мен түннің теңесу күні тойланады.

Қолда бар кейбір там-тұм деректер 14 наурыз Қазақстанның өзге өңірлерінде де Ұлыстың ұлы күні ретінде аталғандай әсер береді. Этнограф Серік Ерғали: «Шын мәнінде халқымыз Наурыз айының алғашқы (ескіше - 1 наурыз қазіргі 14-не сәйкес) күнінен бастап, Наурыз мерекесін бір ай бойы мейрамдаған. Қазақтың ғұлама ғалымы - Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы өзінің жазбасында 8 күндік наурыздама өтетінін жазады. Ол ескіше:1-8 наурыз, қазіргі күнтізбеде 14-21 наурыз аралығы», - деп жазады. Ал кемеңгер ақын Шәкәрімнің ұлы Ахаттың жазбаларында: «14 март - ескіше 1 март. Әкей айтты: бүгін ескіше 1 март қазақша Жаңа жыл Ұлыстың ұлы күні. Жаңа жылдың бұрынғы аты - Наурыз, бұл парсы тілінде жаңа күн» дегенді білдіреді. Жаңа жыл басының Ұлыс екеніне мынадай дәлел бар «Ұлыс күні қазан толса, ол жылы ақ мол болады. Үлкен кісіден бата алса, сонда олжалы жол болар деген», делінген.

Кеңес өкіметінің Халком кеңесі 1918 жылдың 24 қаңтарында «Батыс Еуропа күнтізбесінің Кеңес өкіметіне енгізілуі» туралы декретін қолданысқа енгізді. Бұл кезде екі күнтізбенің айырмашылығы 13 күнге жеткен еді. Ескі күнтізбені 1918 жылдың 31 қаңтарында жауып, келесі күнді 14 ақпаннан бастап санады. Осы мәліметтерді жүйелей келе түйгеніміз, ғалымдардың бірі бұл Оңтүстік Сібір түркілерінен келе жатқан дәстүр десе, екіншілері Григорян күнтізбесіне енгізілген өзгеріспен байланыстырады. Сайып келгенде, көрісу күнінің тарих сахнасына қай уақытта көтерілгені туралы тарихшылар арасында ортақ пікір жоқ. Сондықтан оның шығу төркіні әлі де жан-жақты, егжей-тегжейлі зерттеулерді қажет етеді. Кейбір әріптестеріміз аталмыш дәстүрдің пайда болуын өңіріміздің географиялық ерекшелігімізден іздейді. Тарқатып айтсақ, Батыс Қазақстан аймағында өмір сүрген ата-бабаларымыздың ғасырлар бойы негізінен көшпелі мал шаруашылығымен айналысқандығын алға тартады. Мәселен, қар еріп, жер жіби бастағанда, шеті мен шегі жоқ сайын далада тарыдай шашылған халық туған-туысын, жақын-жуығын іздеп, бір-бірімен сағына көрісетін болған. Осы орайда тағы бір назар аударарлық нәрсе, дәстүрдің тарихи мәнін бұрмалап, аталмыш ұлттық мейрамға айт сөзінің қоса айтылуының дұрыс еместігін көтеріп жүрген қаламгерлердің бар екендігі. Ашып айтсақ, көрісу айт деп айтудың түбегейлі қате екендігі. Өйткені айт бұл діни мереке. Дінімізде Оразадан кейін үш күн айттайды, одан соң жетпіс күннен соң Құрбан айт өтеді. Айттың көріске еш қатысы жоқ. Сондықтан көрісуді ел болып ұлттық нақышта, салт дәстүрімізге байланысты өткізуіміз керек. «Ойымызды тобықтай түйсек, бүгінгідей жаһандану заманында қазақтың ұлт болып, мемлекет болып сақталып қалуының бірден-бір кепілі - ұлттық иммунитетті күшейту, ұлттық салт-дәстүрімізді, әдет-ғұрпымызды сақтап, ұлттық құндылықтарымызды жас ұрпақтың санасына сіңіру. Сондықтан ел бірлігіне, ынтымаққа бастайтын Көрісу мейрамын тойлаудың еш артықтығы жоқ. Мереке құтты болсын, ағайын!», деп түйіндеді ойын Жаңабек Жақсығалиев. Айта кетейік, 14 наурыз күні жасы кішілер қала мен ауылдарда ақсақалдар мен ақ жаулықты әжелерге барып, қос қолын беріп, көріседі. Бұл күні жасы үлкендер кішілерді күтіп, келгендерге «Бір жасыңмен! Жас қайырлы болсын, өмір жасың ұзақ болсын!» деп ерекше мейіріммен батасын береді. Осы күні әр үйде дастархан жайылып, ұлттық тағамдар қойылып, адамдар бір-бірімен құшақ жая амандасып, есендік сұрасады. Көңілде өкпе-реніштері болса, кешіреді. Татулыққа бастайтын бұл жол ислам қағидаттарына да өте жақын.

Көрісу мерекесі Батыс Қазақстан, Атырау облыстарында және Ақтөбенің кейбір аудандарында, Ресейдің көршілес Астрахан, Саратов, Орынбор өңірлерінде, Қарақалпақстанда аталып өтіледі. Маңғыстауда Амал мерекесі 14 наурыз күні басталып, жалғаса береді. Соңғы жылдары Қазақстанда мейрам аясы кеңейіп келеді.

Ровно год назад, 13 марта, в Казахстане зарегистрированы первые случаи заражения COVID-19. У двоих наших сограждан, прибывших в республику из Германии, была обнаружена коронавирусная инфекция. За год медики зарегистрировали в стране более 272 тыс. случаев заражения COVID-19 и коронавирусной пневмонии, унесших жизни нескольких тысяч казахстанских граждан. За это время казахстанцы пережили несколько серий локдаунов, режим чрезвычайного положения, летний коллапс в медицинской системе, научились работать и учиться "на удаленке"…
Официальный представитель комитета санитарно-эпидемиологического контроля Минздрава Казахстана Ержан БАЙТАНАЕВ в интервью агентству "Интерфакс-Казахстан" рассказал о мерах по недопущению распространения коронавируса, ходе вакцинации от COVID-19, а также о том, почему в первых рядах на прививку оказались чиновники.

- Ержан Халиевич, 1 февраля в нашей стране началась массовая вакцинация населения от COVID-19. Когда ожидать первую отечественную вакцину в прививочных кабинетах? Намерен ли Казахстан увеличить производство российской вакцины "Спутник V" на базе Карагандинского фармкомплекса в текущем году? Какие вакцины в перспективе могут появиться в республике, помимо отечественной и российской?

- В настоящее время в Казахстане продолжается работа по проведению вакцинации против коронавирусной инфекции с использованием вакцины "Гам-КОВИД-Вак" ("Спутник V"), которая произведена в Российской Федерации. С 22 февраля началась вакцинация вторым компонентом.

Кроме того, к процессу вакцинации подключена вакцина "Гам-КОВИД-Вак" в количестве 93 тысяч доз, которая произведена на базе Карагандинского фармацевтического комплекса. До конца текущего месяца ожидается поставка данной вакцины в количестве около 150 тысяч доз. Также, на сегодня министерством здравоохранения ведутся переговоры с иностранными производителями по закупу других вакцин.

Со второго квартала текущего года планируется подключить к процессу вакцинации препарат отечественного производства - QazCovid-In, который в настоящее время находится на 3 фазе клинических испытаний.

Вакцина распределяется равномерно по всем регионам страны с учетом необходимых объемов.

- Сколько человек привились от COVID-19 в Казахстане?

- По состоянию на 11 марта 2021 года первый компонент вакцины "Спутник V" получили 58 796 человек. В их числе более 40 тыс. медицинских работников и более 5 тыс. педагогов. Второй компонент вакцины получили 18 431 человек.

- Почему наряду с медработниками, педагогами, военными, которые вошли в первую группу, подлежащую к вакцинации от COVID-19, в Казахстане прививают депутатов маслихатов, мажилиса, акимов и других чиновников?

- Первый этап вакцинации в Казахстане охватывает медицинских работников, которые с самого начала пандемии находятся на передовой по борьбе с коронавирусной инфекцией.

Вице-министры здравоохранения, руководители местных управлений здравоохранения, заместители акимов, курирующие вопросы медицины, не могли не поддержать своих коллег в этом важном событии для всей страны, а также показать на своем примере безопасность и значимость вакцинации.

Стоит также отметить, что упомянутые лица возглавляют и участвуют в противоэпидемических мероприятиях и часто выезжают в служебные командировки, посещают медицинские организации, где высок риск заражения коронавирусом.

Вакцинация депутатов маслихатов, мажилиса запланирована на март-апрель, когда будут доступны большие объемы вакцины.

Я сам накануне получил первый компонент вакцины в поликлинике по месту прикрепления. По долгу службы мне приходится постоянно посещать противоэпидемические мероприятия, участвовать в съемках, давать интервью и т.п. В целях безопасности, и своей, и своих близких, я принял решение получить вакцину "Гам-КОВИД-Вак", которая произведена на базе Карагандинского фармацевтического комплекса.

- Президент говорил о так называемых неучтенных и скрытых случаях COVID-19 в регионах страны. Ведется ли расследование по этому вопросу, сколько подобных сокрытых случаев выявлено? Какой регион "лидирует" по сокрытию?

- В Восточно-Казахстанской, Северо-Казахстанской, Павлодарской, Акмолинской, Костанайской областях были допущены ошибки в период вспышки заболеваемости в летние месяцы. Большая часть случаев была связана с несвоевременным учетом в официальной статистике в связи с поздним представлением экстренных сообщений при увеличении числа больных в медицинских организациях. Свою роль в данной ситуации сыграла и нехватка кадров. Было выявлено 273 неучтенных случая в ВКО, 177 – в СКО, 59 – в Павлодарской, 112 – в Акмолинской, 58 - в Костанайской областях.

- Эти случаи вошли в общую статистику?

- Да, сразу после выяснения, они были отражены в общей статистике по заболеваемости COVID-19.

- Какие меры сейчас предпринимаются по недопущению COVID-19?

- На сегодняшний день для оперативного принятия мер правительством страны и министерством здравоохранения приняты все меры по стабилизации эпидемиологической ситуации и недопущению дальнейшего распространения коронавирусной инфекции.

По усилению санитарно-карантинного контроля за прибывающими лицами развернуты карантинные стационары.

Для акиматов регионов разработаны конкретные индикаторы эффективности мероприятий по оказанию медицинской помощи, такие как: перегруженность коек, обеспеченность лекарственными средствами, оборудованием, аппаратами ИВЛ, средств индивидуальной защиты и другие. По результатам их мониторинга принимаются оперативные меры.

Для оказания своевременной помощи больных с коронавирусом созданы региональные экспертные группы в составе ведущих профильных специалистов региона.

Медицинскими организациями проводится работа по обеспечению населения лекарственными средствами, кадровому обеспечению, по созданию антикризисных штабов на уровне медицинских организаций, работа мобильных бригад и организация стационара на дому, также противоэпидемические мероприятия в целях защиты медицинских работников и населения. Министерством на постоянной основе проводятся обучающие семинары для врачей разного профиля, задействованных в диагностике, лечении и реабилитации пациентов с коронавирусной инфекцией.

Усилена работа Call-центров путем привлечения врачей резидентов медицинских ВУЗов для консультации. Создано более 3 тыс. мобильных бригад первичной медико-санитарной помощи для оказания медицинской помощи на дому. Расширено дистанционное оказание медицинских услуг с применением смартфонов, что позволило охватить видеонаблюдением на 20% больше пациентов. Организовано дистанционное динамическое наблюдение за больными с бессимптомной и легкой формой COVID-19.

- Спасибо за интервью!

«Роллтон» және «BIGBON» танымал брендтерімен өнім шығаратын «Маревен Фуд Тянь-Шань» ЖШС өндірісін кеңейтпек. Қазіргі кезде онда сусын құятын цех пен қойма кешенінің құрылыстары жүріп жатыр. Алдағы уақытта өндірістің толық циклын қамтамасыз ету үшін элеватор мен ұн тартатын цех салу да межеленген. Бұл туралы бүгін Алматы облысының әкімі Амандық Баталовтың компания басшылығымен кездесуі кезінде айтылды, - деп хабарлайды Алматы облысы әкімінің баспасөз қызметі.
Жалпы, «Маревен Фуд Тянь-Шань» - Қазақстанда 2018 жылы жүзеге асырылған ірі инвестициялық жобалардың бірі. Алматы облысы Қапшағай қаласындағы «Арна» өндірістік аймағында орналасқан кәсіпорында қазіргі кезде азық-түліктің 65 түрі, жылына 40 мың тонна дайын өнім шығарылады.
Кездесуде Амандық Баталов өңірдің инвестициялық мүмкіндіктері жайына қысқаша тоқталып, аймақта Трансұлттық компаниялардың қатысуымен 3 жобаның жүзеге асырылғанын атап өтті. Соның ішінде осы «Маревен Фуд Тянь-Шань» компаниясының да зауыты бар. «Біз зауытқа темір жол тартып бердік, сыртқы инженерлік желілердің жүргізілуіне көмек жасадық, жеңілдіктер ұсындық, әлі де қолдау көрсетіп келеміз. Кәсіпорынның іргесін кеңейту туралы жаңа бастамаларыңызды да қолдаймыз. Себебі өндірісті кеңейту арқылы сапалы өнімдердің көлемі артады, жаңа жұмыс орындары құрылады. Ұсыныс-пікірлеріңізді тыңдауға, қол ұшын созуға дайынбыз», - деді А.Баталов.
«Маревен Фуд Тянь-Шань» ЖШС директоры Бернард Вавржин жобаның жай-күйі жайлы баяндап берді. «Үш жыл ішінде зауыт жұмысына 55 млн. доллар инвестиция тартылды, 610 адам жұмысқа қабылданды. Өндірістік желіні кеңейту есебінен жылына 40 мың тонна дайын өнім шығарып отырмыз, алдағы уақытта қуаты 85 мың тоннаға дейін жетеді. Өнім шығару кезінде отандық ұн, тұз, өңірде өндірілетін картон пайдаланылып отыр. 2025 жылға қарай өнімнің 80%-і экспортқа шығарылады. Қазіргі кезде зауыт өнімдері Орта Азия, Ауғанстан елдеріне шығарылуда, Қытайға да жеткізіле бастады. Алдағы кезде сусын құятын, ұн тартатын цехтар мен элеватор желілері іске қосылады», - деді Б. Вавржин.
Амандық Баталов зауытта осы өңірдегі ең өтімді өнім – асылған етке арналған жаймалар шығаруды ұсынды. Зауыт директорының айтуынша, компанияның ондай ойы бар. Зауытта жұмыртқалы кеспеге арналған желі бар, оны қайта жобалау арқылы жайма өндірісін де жолға қоюға болады.
Екі тарап бұдан ары қарайғы да ынтымақтастықтарын меморандуммен бекітті.
Атап өтсек, «Маревен Фуд Тянь-Шань» ЖШС зауытында Германия, Швейцария, Испания, Жапонияның жаңа заманауи желілері орнатылған. 7 желіні кезең-кезеңімен іске қосудың арқасында бүгінде 65 түрлі азық-түлік өнімін шығарып отыр. Соның ішінде «Роллтон», «BIGBON» және «Петра» танымал брендтерімен тез дайындалатын кеспе, макарон, сорпа, езілген картоп, дәмдеуіштер, сусындар, чипсылар мен снектер дайындайды. «Роллтон» макарондары италиялық технологиямен өндіріледі. Шығарылған өнім Ресейге, Өзбекстанға, Тәжікстанға, Түркіменстанға және басқа да елдерге экспортталады, қазіргі кезде экспорт көлемі 70%-ті құрап отыр. Кәсіпорынды автоматтандыру деңгейі 85%-ке жетті.

Алматы облысы әкімінің баспасөз қызметі

«Nur Otan» партиясы Еңбекшіқазақ аудандық филиалы жыл бойы атқарылған жұмыстың қорытындысы бойынша облыста үздік үштіктің қатарынан көрініп, ІІ орынға  ие болды.

Өткен аптада облыс орталығында өткен жиынға 20 аудандық және қалалық партия филиалының өкілдері қатысты. Шара барысында жыл бойы атқарылған жұмыстар қорытындыланып, үздіктер марапатталды.  Елбасы, «Nur Otan» партиясының төрағасы Н.Ә.Назарбаевтың бастамасымен елімізде жалпыұлттық деңгейде тұңғыш рет өткен партияның сайлауалды іріктеуіне және Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі мен мәслихаттары депутаттарын сайлаудағы жемісті еңбектері үшін, 2020 жылы ішкі партиялық жұмыстардың жетістіктері негізінде ІІ орынды иеленген аудандық партия филиалына облыстық филиал төрағасының бірінші орынбасары Гүлнар Тойлыбаева өңір басшысы Амандық Баталовтың Алғыс хатын табыстады.

– Бүгінде жетекші партия халықтың қолдауына ие болып, артылған жауапкершілікті абыроймен атқарып келеміз. Тұрғындардың қордаланған мәселелерін шешуге, өңірлерді дамытуға бар күш-жігерімізді жұмсаудамыз. Соның нәтижесінде,  биыл сайлауда «Nur Otan» партиясы айқын басымдықпен жеңіске жетті. Ендігі кезекте дамуға бағытталған сайлауалды бағдарламаны жүзеге асыруға күш саламыз, – дейді аудандық партия филиалы төрағасының бірінші орынбасары Қуат Байғоджаев.

С.НҰРАДИН